ارزیابی تنوع زیستی علف‌های‌هرز در بوم‌نظام‌های زراعی ارگانیک و پرنهاده برنج (Oryza sativa L.)

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 1، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 33، مهر 1396، صفحه 593-606   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v9i3.26068

نویسندگان

سید یوسف موسوی طغانی¹؛ پرویز رضوانی مقدم^{* 1}؛ مهدی نصیری محلاتی¹؛ محمدرضا دماوندیان²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

چکیده

این تحقیق جهت مقایسه تنوع زیستی علف‌های‌هرز بوم‌نظام‌های برنج (Oryza sativa L) شهرستان‌های بابل و بابلسر انجام گردید. نمونه‌ها از شش مزرعه دو نظام مدیریتی (ارگانیک و پرنهاده)، در سال زراعی 91-1390، جمع‌آوری شد. داده‌ها (شامل تعداد گونه‌های علف‌هرز و فراوانی هر یک) از نُه کوادرات (یک×یک متر) هر مزرعه، طی چهار مرحله (پنجه‌زنی، ساقه‌روی، پرشدن دانه و پس از برداشت) به‌دست آمد. مقایسه میانگین شاخص-های تنوع زیستی دو نظام مدیریتی، نشان داد که علی‌رغم افزایش مقادیر شاخص‌های تنوع در نظام ارگانیک، اختلاف معنی‌داری بین دو نظام قابل مشاهده نبود. مقایسه مراحل مختلف نمونه‌برداری بر اساس میانگین دو نظام، حاکی از کاهش تنوع و یکنواختی علف‌های‌هرز در مرحله چهارم (پس از برداشت) بود. ارزیابی شاخص‌های تنوع زیستی دو نظام پرنهاده و ارگانیک نیز حاکی از کاهش معنی‌دار شاخص‌های تنوع زیستی علف‌های‌هرز در مرحله چهارم نسبت به مراحل قبلی بود. این نتیجه می‌تواند به‌علت تخریب ایجاد شده در بوم‌نظام‌های برنج، ناشی از برداشت محصول و فراهم شدن زمینه برای ظهور گونه‌های مختلف علف‌هرز باشد. علی‌رغم اینکه در این شرایط انتظار افزایش تنوع می‌رود، اما به‌واسطه وجود تنش خشکی در مرحله برداشت، گونه‌های مقاوم به تنش ظاهر شده و مستقر گردیدند. برتری تنوع در نظام ارگانیک، به‌ویژه در مرحله چهارم را می‌توان به ظهور و استقرار علف‌های‌هرز مقاوم به شرایط تخریب و تنش مانند علف انگشتی (Digitaria spp.)، توق (Xanthium strumarium L.) و اکلیپتا (Eclipta prostrata L.) (گونه‌های شرایط غیرغرقاب) علاوه بر علف‌های‌هرز رایج (گونه‌های شرایط غرقاب) بوم‌نظام برنج مانند سوروف (Echinochloa crussgalli P. Beauv) و گونه‌های اویارسلام (Cyperus spp.) نسبت داد. نتیجه این که در مجموع، شاخص‌های تنوع زیستی (تنوع و یکنواختی) علف‌های‌هرز در نظام ارگانیک نسبت به رایج برتری داشت.

کلیدواژه‌ها

اویارسلام؛ سوروف؛ مدیریت؛ یکنواختی

مراجع

Bambaradeniya, C.N.B., Eridisinghe, J.P., De Silva, D.N., Gunatilleke, C.V.S., Ranawana, K.B., and Wijekoon, S. 2004. Biodiversity associated with an irrigated rice agro-ecosystem in Sri Lanka. Biodiversity and Conservation (13): 1715-1753.

Bambaradeniya, C.N.B., Fonseka, K.T., and Ambagahawatte, C.L. 1998. A preliminary study of fauna and flora of a rice field in Kandy, Sri Lanka. Ceylan Journal of Sciences, (Biological Sciences) (25): 1-22.

Bhatt, M.D., Tewari, A., and Singh, S.P. 2009. Floristic composition of weeds in paddy fieldsin Mahendranagar, Nepal. Ecological Society (Nepal) (16): 15-19.

Buhler, R.S. 2005. Influence of management practices on weed communities in organic cereal production systems of Saskatchewan. MSc. Thesis, Department of Plant Science, University of Saskatchewan, USA-Clements, D.R., Weise S.F., and Swanon, C.J. 1994. Integrated weed management and weed species diversity. Phytoprotection 75(1): 1-18.

Douglas, A., Derksen, G.P., Lafond, A., Gordon, Heather, A.L., and Clarence, J.S. 1993. Impact of Agronomic practices on weed communities: Tillage Systems. Weed Science (41): 409-417.

Ejtehadi, H., Sepehry, A. and Akkafi, H.R. 2009. Methods of measuring biodiversity. Ferdowsi University of Mashhad Publication, Mashhad, Iran. (In Persian)

Elahi, S., Sadrabadi Haghighi, R., and Alimoradi, L. 2010. Evaluation species, structural and functional diversity for weed communities in pistachio (Pistachia vera L.) orchards in Bardeskan. Journal of Agroecology 2(4): 574-586. (In Persian with English Summary)

Gabriel, D., Roschewitz, I., Tscharntke, T., and Thies, C. 2006. Beta diversity at different spatial scale: Plant communities in organic and conventional agriculture. Ecological Applications 16(5): 2011-2021.

Hashemi Shadegan, F., Khoshbakht, K., Mahdavi Damghani, A., Veysi, H., and Liaghati, H. 2010. Evaluation if agrobiodiversity for Gachsaran and effects of climate factors up on. Journal of Agroecology 2(1): 1-11. (In Persian with English Summary )

Hyvonen, T. 2004. Temporal and spatial variation in weed community composition of spring cereal fields. Academic Dissertation. Department of Applied Biology, University of Helsinki, Finland.

Jahani Kondori, M., Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M. and Rezvani Moghaddam, P. 2012. Evaluation of weed species diversity in wheat fields of the east of Mashhad. Iranian Journal of Field Crops Research 10(3): 468-475. (In Persian with English Summary )

Kheirodin, A., Damavandian, M.R., and Sarailoo, M.H. 2012. Mineral oil as arepellent in comparison with other control methods for citrus brown snail, Caucasotachea lencoranea. African Journal of Agricultural Research 7 (42): 5701-5707.

Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., Zareh Feyzabadi, A., and Jahanbin, M. 2004. Evaluation of diversity in Iran agroecosystems. Iranian Journal of Field Crops Research. 63: 70-83. (In Persian with English Summary )

Koocheki, A., Rahimian Mashhadi, H., Nassiri Mahallati, M., and Khiabani, H. 1994. Weed Ecology. Ferdowsi University of Mashhad Publication. (In Persian)

Krebs, J.C. 1999. Ecological Methodology (2th ed.). Addison-Welsey Educational Publishers, Inc.

Li, R.H., and Qiang, S. 2009. Composition of floating weed seeds in lowland rice fields in China and the effects of irrigation frequency and previous crops. Weed Research (49): 417-427.

Matinzadeh, H., Alimoradi, L., and Bahari Kashani, R. 2011. Evaluation of species, functional and structural weed of apple orchads of Fariman. Weed Ecology 2(1): 19-31. (In Persian with English Summary)

Mohammadi, M., Pirdashti, H., Aghajani Mazandarani, G., and Mousawi Toghani, S.Y. 2012. Assessing of duck efficiency as biological factor affecting on diversity and density of weed in rice-duck mixed culture. Journal of Agroecology 4(4): 335-346. (In Persian with English Summary)

Mohammaddoust, H.R., Baghestani, M.A., and Mikhailovic, A. 2006. The impact of agronomic practices on weed community in winter rye. Pakistan Journal of Weed Science Research 12(4): 281-291.

Nassiri Mahallati, M., Koocheki, A., Rezvani Moghaddam, P., and Beheshti, A.R. 2009. Agroecology (4th edit.). Ferdowsi University of Mashhad Publication, Mashhad, Iran. (In Persian)

Romero, A., Chamoro, L., and Xavier, S.F. 2008. Weed diversity in crop edges and inner fields of organic and conventional dryland winter cereal crop in NE Spain. Agriculture, Ecosystems and Environment 124: 97-104.

Salonen, J., Hyvonen, T., and Jalli, H. 2005. Weed flora and weed management of field peas in Finland. Agricultural and Food Science 14: 182-201.

Salonen, J., Hyvonen, T., and Jalli, H. 2001. Weed flora in organically grown spring cereals in Finland. Agricultural and Food Science in Finland 10: 231-242.