ارزیابی درجه حرارت‌های کاردینال جوانه‌زنی بذر گیاه دارویی و بومی ایران، پونه‌سای‌انبوه (Nepeta glomerulosa Boiss.)

علوم باغبانی

مقاله 1، دوره 32، شماره 1، خرداد 1397، صفحه 1-11   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhorts4.v31i4.45673

نویسندگان

هدی مرادی^{* 1}؛ مجید عزیزی¹؛ وحید روشن²؛ حسین آرویی¹

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

چکیده

گیاه دارویی پونه‌سای‌انبوه (Nepeta glomerulosa Boiss.) گیاهی است معطر و بومی ایران که متعلق به خانواده نعناعیان می‌باشد. یکی از مشکلات عمده در گیاهان دارویی این است که جوانه‌زنی بذر گیاهان در شرایط محیطی طبیعی مطلوب بوده، ولی تحت شرایط آزمایشگاهی یا زراعی، مناسب نیست. این پژوهش به منظور اطلاع از نحوه جوانه‌زنی بذر جهت استقرار موفق و مطلوب این گیاه، با بررسی خصوصیات مختلف جوانه زنی و تعیین درجه حرارت‌های کاردینال بذور، در دانشگاه فردوسی مشهد در سال 93-92 انجام شد. تیمارها شامل تیمار سرمایی در 4 سطح (1، 2، 3 و 4 هفته سرمادهی در دمای 5 درجه سانتیگراد) و تیمار نیترات پتاسیم در 4 سطح (صفر، 1/0، 2/0 و 3/0 درصد) بودند، که به منظور ارزیابی خصوصیات جوانه‌زنی بذور این گیاه مورد استفاده قرارگرفت. همچنین اثر 8 تیمار درجه‌حرارت ثابت شامل درجه‌حرارت‌های 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 درجه‌سانتیگراد و 3 درجه‌حرارت متغیر شب و روز شامل درجه‌حرارت‌های 15/5، 20/10 و 30/20 درجه‌سانتیگراد بر درصد، سرعت و میانگین زمان جوانه‌زنی بذور، مورد مطالعه قرارگرفت. نتایج حاصل از تجزیه‌ی واریانس و مقایسه‌ی میانگین نشان داد که اثر تیمار سرما بر بیشتر صفات اندازه گیری شده، معنی‌دار بود. در بین تیمارهای مورد استفاده، 3 هفته سرمادهی و نیترات‌پتاسیم 1/0 درصد، بیشترین اثر مثبت را بر خصوصیات جوانه‌زنی بذر داشت، اگر چه بر درصد جوانه‌زنی تاثیر معنی‌داری نشان نداد. همچنین نتایج بدست آمده از تاثیر درجه‌حرارت‌های مختلف بر جوانه‌زنی بذور، نشان داد که، بیشترین درصد، سرعت و میانگین زمان جوانه‌زنی بذور این گونه در دامنه حرارتی 20 تا 25 درجه‌سانتیگراد بود. بیشترین درصد و سرعت جوانه‌زنی بذور در درجه‌حرارت متغیر روز و شب 30/20 و 20/10 درجه‌سانتیگراد بدست آمد. نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون بین سرعت جوانه‌زنی و دما نشان داد که درجه‌حرارت‌های 15، 22 و 46 درجه‌سانتیگراد، به ترتیب به عنوان درجه‌حرارت‌های پایه، بهینه و بیشینه جوانه‌زنی برای گیاه پونه‌سای انبوه می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

درجه حرارت‌ پایه؛ درجه حرارت‌ بهینه؛ درجه حرارت‌ بیشینه؛ سرمادهی؛ نیترات پتاسیم

مراجع

1- Amini Z., Barmaki M., Alizadeh M.A., Seyedsharifi S.R., and Nasiri M. 2012. Enhancement of seed germination characteristics and vigour of four populations in Savory of Satureja laxiflora by using of priming technique and cold treatment. National Conference on Environment and Plant Production, 6‒7 Oct. 2012. Semnan, Iran.

2- Bannayan M., and Nadjafi F. 2004. Reporting the plan “Seed germination characteristics of some wild medicinal species of Iran. Department of Agronomy, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad. (In Persian)

3- Bannayan M., Nadjafi F., Rastgoo M., and Tabrizi L. 2006. Germination characteristics of some wild medicinal species of Iran. Journal of Seed Technology, 28 (1): 80-86.

4- Ellis R.A., and Roberts E.H. 1981. The quantification of ageing and survival in orthodox seeds. Seed Science and Technology, 9: 373-409.

5- Han Ch., and Young S. 2013. Ecology of Musk Thistle (Carduus nutans) Seed Germination for Grasslands of Temperate Climates. Weed science, 61(4): 549-556.

6- Hartman H., Kester D., and Davis F. 1990. Plant Propagation, Principle and Practices. Prentice Hall International Editions, 647pp.

7- Hoseinpour H., Alizade M., and Jafari A. 2010. Effect of different treatments on breaking of dormancy, germination and seedling growth of Satureja spp. 11th Iranian Crop Science Congress, 24‒26 Jul. 2010. Tehran, Iran.

8- Jalili Marandi R. 2007. Plant propagation. Jahaad e Daneshgahi Publication. Urmia.

9- Jordan G.L., and Haferkamp M.R. 1989. Temperature responses and calculated heat units for germination of several range grasses and shrubs. Journal of Range Management, 42:41-45.

10- Khan J., Rauf M., Ali Z., Rashid H., and Khattack M.S. 1999. Different stratification techniques effects on seed germination of Pistachio. Pakistan Journal of Biological Sciences, 2:1412-1414.

11- Kharkwal A.Ch., Prakash O., Bhattachaya A., Nagar P.K., and Ahuja P.S. 2002. Method for inducing improved seed germination in Podophyllum hexandrum. Council of Scientific and Industrial Research. Pretoria, South Africa.

12- Keyrkhah M., Koocheki A., Rezvani Moghaddam P., and Nassiri Mahallati M. 2013. Investigations on the cardinal temperatures for germination of Ziziphora clinopodioides Lam. Iranian Journal of Field Crops Research, 11(4): 543-550. (in Persian)

13- Kocabas Z., Craigon J., and Azam-Ali S.N. 1999. The germination response of Bambara groundnut (Vigna sublerrannean (L)Verdo) to temperature. Seed Science and Technology, 27: 303 -313.

14- Koocheki A., and Sarmadnia Gh.H. 2000. Crop plants physiology (translation). Jahaad e Daneshgahi Publication. Mashhad.

15- Koocheki A., and Azizi G. 2005. Effect of different treatments on breaking dormancy of Teucrium polium. Iranian Journal of Field Crops Research, 3(1): 81-88. (in Persian with English abstract)

16- Macchia M., Angelini L.G., and Ceccarini L. 2001. Methods to overcome seed dormancy in Echinacea angustifolia DC. Scientia Horticulture, 89: 317-324.

17- Mojab F., Nickavar B., and Hooshdar Tehrani H. 2009. Essential oil analysis of Nepeta crispa and N. menthoides from Iran. Iranian Journal of Pharmaceutical Sciences, 5(1): 43-46.

18- Mozaffarian V. 1996. Plants of Iran. Farhang e Moaser Publishers. Tehran, Iran.

19- Nadjafi F., and Rezvani –Moghaddam P. 2003. Determination the base temperature and study germination response of Isabgol ( Plantago ovata) to different temperatures. Journal of Research and Development, 60: 53-55. (in Persian with English abstract)

20- Nadjafi F., Koocheki A., Rezvani Moghaddam P., and Rastgoo M. 2006. Evaluation of seed germination characteristics in Nepeta binaludensis, a highly endangered medicinal plant of Iran. Iranian Jornal of Field Crops Research, 4(2): 1-8. (In Persian with English abstract)

21- Ramin A.A. 1997. The influence of temperature on germination of taree Irani (Allium ampeloparsum L spp. Iranicum W.). Seed Science and Technology, 25: 419-426.

22- Rechinger K.H. 1982. Labiatea. In Flora Iranica. No. 150, Akademische Druck-u. Verlagsanstalt, Gras, Austria.

23- Rojas – Arechiaga M., Casas A., and Vazquez-Yanes C. 2001. Seed germination of wild and cultivated Stenocerevs stellatus (Cactacea) from the Tehuacan-Cuicatlan Valley, Central Mexico. Journal of Arid Environment, 49:279-287.

24- Runham S. 1998. Small Scale Study of Yield and Quality of Oils from Six Herb Species. MAFF project Nf0505. pp. 30.

25- Saadatian B., Ahmadvand G., and Soleymani F. 2012. Investigating Effect of seed priming on germination characteristics of Satureja hortensis under drought and salt stress. Journal of Seed Science and Technology, 2(2): 35-44. (in Persian)

26- Sajjadi S.E. 2005. Analysis of the essential oil of Nepeta sintenisii Bornm. from Iran. Daru Journal of Pharmaceutical Sciences, 13(2): 61-64.

27- Sarmadnia Gh.H. 1996. Seed technology (translation). Jahaad e Daneshghahi publication. Mashhad. Iran.

28- Schimpf D., Flint S.D., and Plamblad J.G. 1997. Representation of germination curves with the logistic function. Annuals of Botany, 41: 1357-1360.

29- Summerfield R.J., Roberts R. H., Ellis R. M., and Lawn R. J. 1991. Towards the reliable prediction of time to flowering in six annual crops. I. the development of simple model for fluctuating field environment. Experimental Agriculture, 27: 11-31.

30- Tabrizi L., Nassiri Mahallati M., and Koocheki A. 2004. Investigations on the cardinal temperatures for germination of Plantago ovata and Plantago psyllium. Iranian Jornal of Field Crops Research, 2(2): 143-149. (in Persian with English abstract)

31- Tabrizi L., Koocheki A., Nassiri Mahallati M., and Rezvani Moghaddam P. 2007. Germination behaviour of cultivated and natural stand seeds of Khorasan thyme (Thymus transcaspicus Klokov) with application of regression models. Iranian Jornal of Field Crops Research, 5(2): 249-257. (in Persian with English abstract)

32- Tavili A., Safari B., and Saberi M. 2009. Effect of giberlic acid and potassium nitrate on germination characteristics of Salsola rigida. Scientific Journal of Rangeland, 3(2): 272-280. (in Persian)

33- Zargari A. 1994. Medicinal plants (Vol. IV). Tehran University Publication. Tehran, Iran.