نقش تلقیح قارچ تریکودرما و باکتری اینتروباکتر بر بهبود عملکرد گندم (Triticum aestivum L.) در سطوح مختلف کود فسفر

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 10، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 36، تیر 1397، صفحه 430-443   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v10i2.55488

نویسندگان

فائزه محمدی کشکا¹؛ همت اله پیردشتی^{* 2}؛ یاسر یعقوبیان³؛ اسماعیل بخشنده⁴

¹دانشگاه تربیت مدرس، تهران

²گروه زراعت، پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری طبرستان، دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی ساری

³علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

⁴دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

چکیده

به‌منظور بررسی اثر تلقیح قارچ تریکودرما هاماتوم (Trichoderma hamatum) و باکتری حل‌کننده‌ فسفات اینتروباکتر (Enterobacter sp.) بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم (Triticum aestivum L.) (رقم میلان)، آزمایشی مزرعه‌ای در شهرستان ساری (روستای سوته) به‌صورت کرت‌های خرد‌شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 94-1393 انجام شد. عامل اصلی کود فسفر (سوپرفسفات‌ تریپل) در سه سطح صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار و عامل‌ فرعی شامل تیمار قارچی در دو سطح عدم تلقیح (شاهد) و تلقیح با تریکودرما هاماتوم و تیمار باکتریایی در دو سطح بدون باکتری (شاهد) و کاربرد اینتروباکتر بودند. نتایج آزمایش حاکی از تأثیر مثبت و معنی‌دار تریکودرما و اینتروباکتر بر بیشتر صفات مرتبط با عملکرد گندم بود. برای نمونه، در شرایط کود فسفر صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار، تلقیح جداگانه تریکودرما باعث افزایش معنی‌دار به‌ترتیب از 66/2 به 45/3 (69/29 درصد)، از 19/3 به 79/3 (80/18 درصد) و از 34/3 به 39/4 تن در هکتار (43/31 درصد) عملکرد دانه شد. همچنین، حضور اینتروباکتر به‌همراه تیمار صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار کود فسفر به‌ترتیب باعث افزایش معنی‌دار عملکرد از 66/2 به 37/3 (06/21 درصد)، از 19/3 به 46/3 (46/8 درصد) و از 34/3 به 10/5 تن در هکتار (69/52 درصد) گردید. به‌کارگیری هم‌زمان این ریزجانداران نیز افزایش معنی‌دار عملکرد دانه را از 66/2 به 78/3 (10/42 درصد)، از 19/3 به 85/3 (68/20 درصد) و از 34/3 به 48/4 تن در هکتار (13/34 درصد) به‌ترتیب در شرایط صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار کود فسفر به‌دنبال داشت. به‌طور کلی، نتایج این آزمایش نشان داد که کاربرد هم‌زمان ریزجانداران و کود شیمیایی فسفر اثر افزایشی بیشتری نسبت به کاربرد جداگانه کود شیمیایی فسفر به‌همراه داشت.

کلیدواژه‌ها

حل‌کننده فسفات؛ ریزجانداران؛ عملکرد بیولوژیک

مراجع

Abd-El-Khair, H., Khalifa, R.K.M., and Haggag, K.H.E. 2010. Effect of Trichoderma species on damping off diseases incidence, some plant enzymes activity and nutritional status of bean plants. Journal of American Science 6: 486-497.‏

Ahangar, L., Babaezad, V., Ranjbar, G.A., Najafi Zarrini, H., and Biabani, A. 2015. Expression profile of defense-related genes in susceptible and resistant wheat cultivars in response to powdery mildew infection. Modern Genetics Journal 10: 33-46. (In Persian with English Summary)

Arzanesh, M.H., and Faraji, A. 2015. Effect of plant growth promoting bacteria (Azospirillum sp.) on physiology and yield of two oilseed rapes. Journal of Management System 2: 159-171. (In Persian with English Summary)

Bakhshandeh, E., Rahimian, H., Pirdashti, H., and Nematzadeh, G.A. 2014. Phosphate solubilization potential and modeling of stress tolerance of rhizobacteria from rice paddy soil in northern Iran. World Journal of Microbiology and Biotechnology 30: 2437-2447.

Bakhshandeh, E., Rahimian, H., Pirdashti, H., and Nematzadeh, G.A. 2015. Evaluation of phosphate‐solubilizing bacteria on the growth and grain yield of rice (Oryza sativa L.) cropped in northern Iran. Journal of Applied Microbiology 119: 1371-1382.

Ebrahimi-Chamani, H., Yasari, E., and Pirdashti, H.A. 2014. Effects of phosphate solubilizing bacteria and phosphorous levels on rice (Oryza sativa L.). Agricultural Advances 3: 56-66.‏

Harman, G.E., Howell, C.R., Viterbo, A., Chet, I., and Lorito, M. 2004. Trichoderma species-opportunistic, avirulent plant symbionts. Nature Reviews Microbiology 2: 43-56.

Hassan, T.U., and Bano, A. 2015. Role of carrier-based biofertilizer in reclamation of saline soil and wheat growth. Archives of Agronomy and Soil Science 61: 1719-1731.

Hossain, M.B., and Sattar, M.A. 2014. Effect of inorganic phosphorus fertilizer and inoculants on yield and phosphorus use efficiency of wheat. Journal of Environmental Science and Natural Resources 7: 75-79.‏

Kandula, D.R.W., Alizadeh, H., Teixiera, C.S.P., Gale, D., Stewart, A., and Hampton, J.G. 2015. Trichoderma bio-inoculant improves seedling emergence, plant growth and seed yield of Camelina sativa (L.) Crantz. New Zealand Plant Protection 68: 160-165.‏

Kapri, A., and Tewari, L. 2010. Phosphate solubilization potential and phosphatase activity of rhizospheric Trichoderma spp. Brazilian Journal of Microbiology 41: 787-795.‏

Lavakush, Y.J., Verma, J.P., Jaiswal, D.K., and Kumar, A. 2014. Evaluation of PGPR and different concentration of phosphorus level on plant growth, yield and nutrient content of rice (Oryza sativa L.). Ecological Engineering 62: 123-128.‏

Mahdi, S.S., Hassan, G.I., Samoon, S.A., Rather, H.A., Dar, S.A., and Zehra, B. 2010. Bio-fertilizers in organic agriculture. Journal of Phytology 2: 42-54.

Malik, A.U., Malghani, A.L., and Hussain, F. 2012. Growth and yield response of wheat (Triticum aestivum L.) to phosphobacterial inoculation. Russian Agricultural Sciences 38: 11-13.‏

Mirshekari, B., Hokmalipour, S., Sharifi, R.S., Farahvash, F., and Ebadi-Khazine-Gadim, A. 2012. Effect of seed biopriming with plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) on yield and dry matter accumulation of spring barley (Hordeum vulgare L.) at various levels of nitrogen and phosphorus fertilizers. Journal of Food Agriculture and Environment 10: 314-320.‏

Moghadassi, R. 2009. An strategy to meet food security (based on determined goals in agricultural section). Islamic Parliament Research Center, Tehran. (In Persian)

Mohammadi, K., Ghalavand, A., Aghaalikhani, M., and Rokhzadi, A. 2011a. Effect of different methods of soil fertility increasing via application of organic, chemical and biological fertilizers on grain yield and quality of canola (Brassica napus L.). Journal of Agroecology 3: 298-308. (In Persian with English Summary).

Mohammadi, K., Ghalavand, A., Aghaalikhani, M., Heidari, G., and Sohrabi, Y. 2011b. Introducing a sustainable soil fertility system for chickpea (Cicer arietinum L.). African Journal of Biotechnology 10: 6011-6020.‏

Moubarak, M.Y., and Abdel-Monaim, M.F. 2011. Effect of bio-control agents on yield, yield components and root rot control in two wheat cultivars at New Valley region, Egypt. Journal of Cereals and Oilseeds 2: 77-87.‏

Noumavo, P.A., Kochoni, E., Didagbe, Y.O., Adjanohoun, A., Allagbe, M., Sikirou, R., Gachomo, E.W., Kotchoni, S.O., and Baba-Moussa, L. 2013. Effect of different plant growth promoting Rhizobacteria on maize seed germination and seedling development.‏ American Journal of Plant Sciences 4: 1013-1021.

Rudresh, D.L., Shivaprakash, M.K., and Prasad, R.D. 2005. Tricalcium phosphate solubilizing abilities of Trichoderma spp. in relation to P uptake and growth and yield parameters of chickpea (Cicer arietinum L.). Canadian Journal of Microbiology 51: 217-222.‏

Saber, Z., Pirdashti, H., Esmaeili, M., Abbasian, A., and Heidarzadeh, A. 2012. Response of wheat growth parameters to co-inoculation of plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) and different levels of inorganic nitrogen and phosphorus. World Applied Sciences Journal 16: 213-219.‏

Sengupta, C., Bhosale, A., and Malusare, S. 2015. Effect of plant growth promoting rhizobacteria on seed germination and seedling development of Zea mays. International Journal of Research in Advent Technology Special Issue, National Conference on Advances and Chalenges in Green Technology, Pune, India, 13-14 February p. 32-40.

Seyed Sharifi, R., and Khavazi, K., 2012. Effect of seed inoculation with plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) on germination components and seedling growth of corn (Zea mays L.). Journal of Agroecology 3: 506-513. (In Persian with English Summary)

Shaharoona, B., Naveed, M., Arshad, M., and Zahir, Z.A. 2008. Fertilizer-dependent efficiency of Pseudomonads for improving growth, yield, and nutrient use efficiency of wheat (Triticum aestivum L.). Applied Journal of Microbiology and Biotechnology 79: 147-155.‏

Shahid, M., Hameed, S., Imran, A., Ali, S., and Van Elsas, J.D. 2012. Root colonization and growth promotion of sunflower (Helianthus annuus L.) by phosphate solubilizing Enterobacter sp. Fs-11. World Journal of Microbiology and Biotechnology 28: 2749-2758.‏

Sharma, P., Patel, A.N., Saini, M.K., and Deep, S. 2012. Field demonstration of Trichoderma harzianum as a plant growth promoter in wheat (Triticum aestivum L.). Journal of Agricultural Science 4: 65-73.‏

Shoresh, M., Harman, G.E., and Mastouri, F., 2010. Induced systemic resistance and plant responses to fungal biocontrol agents. Annual Review of Phytopathology 48: 21-43.

Singh, V., Singh, P.N., Yadav, R.L., Awasthi, S.K., Joshi, B.B., Singh, R.K., Lal, R.J., and Duttamajumder, S.K. 2010. Increasing the efficacy of Trichoderma harzianum for nutrient uptake and control of red rot in sugarcane. Journal of Horticulture and Forestry 2: 66-71.‏

Tripathi, P., Singh, P.C., Mishra, A., Tripathi, R.D., and Nautiyal, C.S. 2015. Trichoderma inoculation augments grain amino acids and mineral nutrients by modulating arsenic speciation and accumulation in chickpea (Cicer arietinum L.). Ecotoxicology and Environmental Safety 117: 72-80.‏

Verma, J.P., Yadav, J., Tiwari, K.N., and Kumar, A., 2013. Effect of indigenous Mesorhizobium spp. and plant growth promoting rhizobacteria on yields and nutrients uptake of chickpea (Cicer arietinum L.) under sustainable agriculture. Ecological Engineering 51: 282-286.‏

Verma, M., Brar, S.K., Tyagi, R.D., Surampalli, R.Y., and Valèro, J.R. 2007. Antagonistic fungi, Trichoderma spp.: Panoply of biological control. Biochemical Engineering Journal 37: 1-20.

Vinale, F., Sivasithamparam, K., Ghisalberti, E.L., Marra, R., Woo, S.L., and Lorito, M. 2008. Trichoderma-plant-pathogen interactions. Soil Biology and Biochemistry 40: 1-10.

Yadav, A., Yadav, K., and Aggarwal, A. 2015. Impact of arbuscular mycorrhizal fungi with Trichoderma viride and Pseudomonas fluorescens on growth, yield and oil content in Helianthus annuus (L.). Journal of Essential Oil Bearing Plants 18: 444-454.

Zaidi, A., Saghir Khan, M.D., and Amil, M.D. 2003. Interactive effect of rhizotrophic microorganisms on yield and nutrient uptake of chickpea (Cicer arietinum L.). European Journal of Agronomy 19: 15-21.‏

Zhu, F., Qu, L., Hong, X., and Sun, X. 2011. Isolation and characterization of a phosphate-solubilizing halophilic bacterium Kushneria sp. YCWA18 from Daqiao Saltern on the coast of Yellow Sea of China. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine 2011: 1-6.‏