بررسی آماری روند بلند مدت سه متغیر عملکرد، تولید و سطح زیرکشت سالانه هفده محصول زراعی خراسان رضوی

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 5، دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 35، مهر 1393، صفحه 403-416   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v12i3.42216

نویسندگان

حمید زارع ابیانه^* ؛ مریم بیات ورکشی

دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان

چکیده

هرگونه برنامه ریزی برای آینده مستلزم برآورد از وضعیت آتی می باشد و این کار با مطالعه روند تغییرات سری های زمانی گذشته میسر است. در این پژوهش، تغییرات عملکرد، تولید و سطح زیرکشت 17 محصول زراعی استان خراسان رضوی در یک دوره 25 ساله با آزمون های من کندال، تخمین گر سن و رگرسیون خطی بررسی شد. نتایج تحلیل هر سه آزمون نشان داد که عملکرد 5/76 درصد از محصولات و 2/88 درصد از سطح زیرکشت و 8/55 درصد از تولید محصولات کشاورزی استان در سطوح 01/0 و 05/0 دارای روند معنی دار بودند. از سویی روند 8/58 درصد از عملکرد محصولات افزایشی، 7/17 درصد کاهشی و 5/23 درصد فاقد روند معنی دار بود. به همین ترتیب روند 5/23 درصد از سطح زیرکشت محصولات افزایشی، 7/64 درصد کاهشی و 8/11 درصد فاقد روند معنی دار مشخصی بودند. برای متغیر تولید نیز روند 4/29 درصد افزایشی معنی-دار، 4/29 درصد کاهشی معنی دار به دست آمد. بررسی جزئی تر بیان گر روند افزایشی معنی دار عملکرد، تولید و سطح زیر کشت سه محصول پنبه، شلتوک و گوجه فرنگی بود. هم چنین نتایج هر سه روش بیان گر بیشترین روند منفی تغییرات عملکرد نخود و سطح زیرکشت خربزه بود. از طرفی بیشترین روند مثبت تولید گوجه فرنگی و شلتوک، عملکرد پیاز، سیب زمینی و گوجه فرنگی و سطح زیر کشت گوجه فرنگی مشاهده شد. در مجموع بررسی های انجام شده نشان داد که روند خطی و نیز روند حاصل از آزمون های غیرپارامتری محصولات اساسی استان یعنی گندم، جو، چغندرقند، پنبه، خربزه، هندوانه و گوجه فرنگی در سطح 01/0 معنی دار بوده که بیان گر اهمیت این محصولات در تولید ناخالص استان است.

کلیدواژه‌ها

من کندال؛ تخمین گر سن؛ رگرسیون خطی

مراجع

1- اشرف، ب.، م. موسوی بایگی، غ. ع. کمالی و ک. داوری. 1391. ارزیابی تغییر مصرف آب گندم و چغندرقند با توجه به اثرات تغییر اقلیم در دو دهه آتی در دشت های منتخب استان خراسان رضوی. نشریه آبیاری و زهکشی ایران 2 (6): 117-105.

2- افشارمنش، غ. ر. و م. خدادادی. 1385. بررسی اثر تراکم بوته و مقادیر کود نیتروژن بر عملکرد پیاز خوراکی در منطقه جیرفت. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی 72: 94-103.

3- جلالی، و. ر. و همایی م. 1390. ارائه مدلی غیرپارامتریک با استفاده از تکنیک k- نزدیک ترین همسایه در برآورد جرم مخصوص ظاهری خاک. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی علوم آب و خاک (56): 181-190.

4- حاجی زاده آزاد، ح. 1379. شبیه سازی رایانه ای اثر تغییر اقلیم بر تولید چغندرقند در خراسان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

5- حجام، س.، ی. خوشخو و ر. شمس الدین وندی. 1387. تحلیل روند تغییرات بارندگی های فصلی و سالانه چند ایستگاه منتخب در حوزه مرکزی ایران با استفاده از روش های ناپارامتری. پژوهش های جغرافیایی 64: 157-168.

6- حسینی م.، ع. ملافیلابی و م. نصیری محلاتی. 1387. اثر نوسانات درازمدت درجه حرارت و بارندگی بر عملکرد زعفران (Crocus sativus L.) مجله پژوهش های زراعی ایران 6 (1): 79-88.

7- خادمی پور، غ. ر. و ب. نجفی. 1386. اثر سیاست های حمایتی دولت بر انگیزه تولید محصولات عمده زراعی: کاربرد ماتریس تحلیل سیاستی. ششمین کنفرانس دو سالانه اقتصاد کشاورزی ایران، مشهد.

8- رستگار، ج. و م. خدادادی. 1385. بررسی الگوی رشد و عملکرد چند رقم و توده پیاز خوراکی ایرانی براساس شاخص های فیزیولوژیک. نهال و بذر 24 (4): 659-675.

9- زارع فیض آبادی، ا.، ع. ر. کوچکی و م. نصیری محلاتی. 1385. بررسی روند 50 ساله تغییرات سطح زیر کشت، عملکرد و تولید غلات در کشور و پیش بینی وضعیت آینده. مجله پژوهشهای زراعی ایران4(1): 49-69.

10- سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی. 1391. معاونت برنامه ریزی و امور اقتصادی. اداره آمار، فناوری اطلاعات و تجهیز شبکه.

11- شجری، ش. و غ. ر. چابکرو. 1388. گزارش نهایی طرح تحقیقاتـی: بهینه سازی سیاست های تولید، صادرات و واردات محصولات کشاورزی با توجه به تجارت آب مجازی و تأکید بر استفاده مطلوب از منابع محدود آب و مزیت نسبی در سطح استان فارس. شهریورماه 1388ص ص. 74.

12- فرج زاده اصل، م.، ع. کاشکی و س. شایان. 1388. تحلیل تغییرپذیری عملکرد محصول گندم دیم با رویکرد تغییرات اقلیمی (منطقه مورد مطالعه استان خراسان رضوی). مدرس علوم انسانی 13 (3): 227-256.

13- فلاح قالهری، غ. ع.، م. حبیبی نوخندان و ج. خوشحال. 1389. پیش بینی بارش بهاره استان خراسان رضوی برپایه الگوهای سینوپتیکی پیوند از دور با بهره گیری از سامانه استنباط فازی – عصبی تطبیقی (ANFIS). نشریه مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی ایران 63 (1): 55-74.

14- قهرمان، ن. و ا. قره خانی. 1389. بررسی روند تغییرات زمانی سرعت باد در گستره اقلیمی ایران. مجله آبیاری و زهکشی ایران 1 (4): 43-31.

15- کاویانی، م. و ح. عساکره. 1382. بررسی آماری روند بلند مدت بارش سالانه اصفهان . سومین کنفرانس منطقه ای تغییر اقلیم. اصفهان.

16- کوچکی، ع. ر. و م. نصیری. 1387. تاثیر تغییر اقلیم همراه با افزیش غلظت CO2 بر عملکرد گندم در ایران و ارزیابی راهکارهای سازگاری. مجله پژوهش های زراعی ایران 6 (1): 139-153.

17- مساعدی، ا. و م. کاهه. 1387. بررسی تاثیر بارندگی بر عملکرد محصولات گندم و جو در استان گلستان. علوم کشاورزی و منابع طبیعی 15 (4): 206-315.

18- مهرآبادی بشرآبادی، ح. 1386. بررسی آثار سیاستی و مزیت نسبی محصولات زراعی در استان کرمان. مجله اقتصاد و کشاورزی ایران 3: 401-389.

19- میری، ح. ر. 1387. تغییرات عملکرد دانه و ویژگی های فیزیولوژیک مرتبط با آن در ارقام گندم اصلاح شده بین سال های 1320 تا 1380 در ایران. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی 12 (46 الف): 43-63.

20- FAO. 2000. Statistical database. Available online at: http://faostat. Fao.org/

21- Finger, R., and S. Schmid. 2007. Modeling agricultural production risk and the adaptation to climate change. Presentation at the 101st EAAE Seminar Management of Climate Risks in Agriculture. Berlin, Germany, July 5-6.

22- Hafner, S. 2003. Trends in maize, rice, and wheat yields for 188 nations over the past 40 years: a prevalence of linear growth. Agriculture, Ecosystems and Environment. 97: 275–283.

23- Hu, Q., A. Weiss, S. Feng, and P. S. Baenziger. 2005. Earlier winter wheat heading dates and warmer spring in the U.S. Great Plains. Agricultural and Forest Meteorologyis. 135: 284-290.

24- Lal, R., and F. J. Pierce. 1991. The vanishing resource.m R. Lal and F.J. Pierce (eds.). Soil Management for Sustainability. Ankeny, IA: Soil and Water Conservation Society. Papers from a workshop in Edmonton, Alberta, August 1989. pp. 1-5.

25- Lobell, D. B., C. B. Field, K. N. Cahill and C. Bonfils. 2006. Impacts of future climate change on California perennial crop yields: Model projections with climate and crop uncertainties. Agricultural and Forest Meteorology. 141: 208–218.

26- Modarres, R., and V. P. R. Da Silva. 2007. Rainfall trends in arid and semi-arid regions of Iran. Arid Environment. 70: 344–355.

27- Pal, I., and A. Al-Tabbaa. 2009. Trends in seasonal precipitation extremes – An indicator of ‘climate change’ in Kerala, India. Journal of Hydrology. 367: 62–69.

28- Pathak, H., J. K. Ladha, P. K. Aggarwal, S. Peng, S. Das, S. Yadvinder, S. K. Kamra, B. Mishra, A. Sastri, H. P. Aggarwal, D. K. Das, and R. K. Gupta. 2003. Trends of climatic potential and on-farm yield of rice and wheat in the Indo-Gangetic Plains. Field Crops Research. 80: 223-234.

29- Rodrigues da Silva, V. P. 2004. On climate variability in northeast of Brazil. J. of Arid. Environment., 58: 575-596.

30- Sabaghpour, S. H., S. Mansor, and A. Sarker. 2004. Present status and future prospects of lentil cultivation in Iran. Proceedings of the Fifth European Conference on Grain Legume 7-11 June 2004, Dijon, France.

31- Tabari, H., S. Marofi, and M. Ahmadi. 2011. Long-term variations of water quality parameters in the Maroon River, Iran. Environmental Monitoring and Assessment. 177: 273–287.

32- Tirol-Padre, A., and J. K. Ladha. 2006. Integrating rice and wheat productivity trends using the SAS mixed-procedure and meta-analysis. Field Crops Research. 95: 75–88.

33- Todisco, F., and L. Vergni. 2008. Climatic changes in central Italy and their potential effects on corn water consumption. Agricultural and Forest Meteorology. 148: 1-11.

34- Zhang, X. C., and M. A. Nearing. 2005. Impact of climate change on soil erosion, runoff, and wheat productivity in central Oklahoma. Catena 61: 185–195.