واکنش عملکرد اکوتیپ‌های سیاهدانه (Nigella sativa L.) به زمان های کاشت در شرایط مشهد

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 7، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 36، دی 1393، صفحه 632-640   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v12i4.45146

نویسندگان

فاطمه جوادی هدایت آباد؛ احمد نظامی^* ؛ محمد کافی؛ جواد شباهنگ

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

رشد و عملکرد گیاهان دارویی تحت تاثیر تاریخ کاشت، به عنوان یک عامل مدیریتی مهم، قرار می گیرد. به منظور مطالعه واکنش تعدادی از اکوتیپ‌های سیاهدانه به تاریخ کاشت مطلوب و تأخیری، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 89- 1388 به اجرا در آمد. آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. در این آزمایش تاریخ‌های کاشت به صورت فاکتور اصلی در چهار سطح (5 و 25 اسفند، 15 فروردین و 5 اردیبهشت) و اکوتیپ به عنوان فاکتور فرعی در چهار سطح (بیرجند، گناباد، نیشابور، سبزوار) در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که اثر تاریخ کاشت بر تعداد فولیکول در بوته، تعداد دانه در فولیکول و وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد زیستی و شاخص برداشت معنی‌دار بود، به طوری که بیشترین تعداد فولیکول در بوته، دانه در فولیکول، عملکرد زیستی و عملکرد دانه در تاریخ کاشت اول، بیشترین وزن هزار دانه در تاریخ کاشت چهارم و بیشترین شاخص برداشت در تاریخ کاشت سوم مشاهده شد. اثر اکوتیپ و اثر متقابل تاریخ کاشت x اکوتیپ نیز بر صفات اجزای عملکرد، عملکرد دانه و عملکرد زیستی و شاخص برداشت معنی‌دار بود و اکوتیپ‌های گناباد و نیشابور به ترتیب دارای بیشترین و کمترین مقدار بودند، به استثناء وزن هزار دانه که اکوتیپ نیشابور و گناباد به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار را به خود اختصاص دادند. گیاهان کشت شده در تاریخ‌های کاشت 5 اسفند، 25 اسفند و 15 فروردین عملکرد بالایی را تولید کردند و کاشت تأخیری (5 اردیبهشت) به صورت معنی‌داری منجر به کاهش عملکرد دانه شد. همچنین در تاریخ کاشت تأخیری بیشترین عملکرد دانه متعلق به اکوتیپ بیرجند بود. دو اکوتیپ گناباد و بیرجند توانایی رشد و عملکرد بهتری در گستره تاریخ های کاشت نسبت به دو اکوتیپ دیگر داشتند.

کلیدواژه‌ها

اجزاء عملکرد؛ زیست توده؛ کشت تأخیری؛ گیاه دارویی

مراجع

1- احمد زاده مطلق، م. 1383. بررسی اثر زمان‌های مختلف کاشت و تراکم‌های مختلف بر عملکرد سیاهدانه در شرایط بخش نیمبلوک شهرستان قائنات استان خراسان. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند.

2- احمدی، م.، و م. ج. بحرانی. 1389. تأثیر مقدیر مختلف نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد کنجد در شرایط بوشهر. مجله علوم وفنون کشاورزی و منابع طبیعی، 48: 131-121.

3- پاساری، ب.، و د. مظاهری. 1389. بررسی روند رشد و عملکرد دانه دو رقم سویا در شرایط کشت تأخیری در منطقه کرج. مجله پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی، 86: 34-29.

4- جوادی، ح. 1387. تاریخ کاشت و مقادیر نیتروژن بر عملکرد واجزای عملکرد سیاهدانه. مجله پژوهش‌های زراعی ایران، 6 (2): 293- 285.

5- خراسانی، ز.، ا. نظامی، و م. نصیری محلاتی. 1390. ارزیابی کاشت پائیزه تعدادی از اکوتیپ‌های زیره سبز (Cuminum cyminnm L.) در شرایط مشهد. مجله پژوهش‌های زراعی ایران، 10(1): 52-43.

6- خرم دل، س.، ع. کوچکی، م. نصیری محلاتی، و ر. قربانی. 1387. اثر کاربرد کود‌های بیولوژیکی بر شاخص‌های رشدی سیاهدانه (Nigella sativa L.). مجله پژوهش‌های زراعی ایران، 6(2): 293-285.

7- خواجه پور، م. 1378. اصول و مبانی زراعت. مرکز دانشگاهی جهاد دانشگاهی، واحد صنعتی اصفهان.

8- رحیمیان مشهدی، ح. 1371. اثر تاریخ کاشت و رژیم آبیاری بر رشد و عملکرد زیره سبز. مجله دانش کشاورزی 3: 61-46.

9- رسام، ق. ع.، م. نداف، و ف. سفید کن. 1386. تأثیر تاریخ کاشت و تراکم گیاهی بر عملکرد واجزای عملکرددانه انیسون (Pimpinella anisum) در منطقه شیروان. علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 13(3): 9-1.

10- سهیلی، ر.، ا. نظامی، ح. ر. خزاعی، و م. نصیری محلاتی. 1389. بررسی اثر تاریخ‌های کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد چهار توده بومی زیره سبز (Cuminum cyminnm). مجله پژوهش‌های زراعی ایران، 8 (5): 783- 722.

11- شرقی زاده، م.، ق. فتحی، س. ع. سیادت، و م. رادمهر. 1380. بررسی اثر رقم و تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و انتقال مجدد مواد ذخیره ای جو. مجله دانش کشاورزی، 11(1): 21-11.

12- فراوانی، م.، ع. رضوی، و م. فارسی. 1385. مطالعه تنوع در برخی از صفات زراعی و آناتومیکی در توده‌های محلی سیاهدانه خراسان. فصلنامه گیاهان دارویی و معطر ایران، 22 (3): 197-193.

13- کافی، م.، م. ح. راشد محصل، ع. کوچکی، ع.، و ع. ملافیلابی. 1381. زیره سبز، فناوری تولید و فرآوری. موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

14- نوروزپور، ق.، و پ. رضوانی مقدم. 1385. اثر فواصل مختلف آبیاری و تراکم بوته بر عملکرد روغن و اسانس دانه سیاهدانه (Nigella sativa L.). مجله پژوهش وسازندگی در زراعت و باغبانی، 73: 138-133.

15- Atta, M. B. 2003. Some characteristics of black cumin (Nigella sativa L.) seed cultivated in Egypt and its lipid profile. Food Chemistry, 83: 63-68.

16-Baydar, H., I. Turgut, and K. Turgut. 1999. Variation of certain characters and line selection for yield, oil, oleic and linoleic acids in the Turkish sesame (Sesamum indicum L.) populations. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23: 431-441.

17-Boskabady, M.H., and B. Shirmohammadi. 2002. Effect of Nigella sativa on isolated guinea pig trachea. Archives of Iranian Medicine, 5: 103-107.

18-D’Antuono, L. F., A. Moretti, and A. F. S. Lovato. 2002. Seed yield component, oil content and essential oil content and composition of (Nigella sativaL.) and (N. damascene L.). Industrial Crop Production, 15: 59-69.

19-El-Hag, Z. M. 1996. Effect of planting date, seed rate and method of planting on growth, yield and quality of black cumin (Nigella sativa L.) in Khartoum state. Industrial Crop Production, 10: 43-51.

20- El-Mekawy, M. A. M. 2012. Growth and yield of Niglla sativa L. plant influenced by sowing date and irrigation treatments. American-Eurasian Journal of Agricultural Environmental Sciences, 12(4): 499-505.

21– Ghosheh, A. O., A. Houdi, and A. P. Crooks. 1998. High performance liquid chromatographic analysis of the pharmacologically active quinines and related compound in the oil of the black seed (Nigella sativa L.). Journal of Pharmaceutica and Biomedical Analysis, 19: 757-762.

22-Mouhajir, F., J. Apedersen, M. Rejdali, and G. H. N. Towers. 1999. Antimicrobial thymohydroquinones of Moroccan Nigella sativa seeds detected by electron spin resonance. Pharmaceutical Biology, 37(5): 391–395.

23- Pedersen, P., and J. G. Lauer. 2004. Response of soybean yield components to management system and planting date. Agronomy Journal, 96: 1372–1381.

24- Savoy, B. R., J. J. Cothren, and C. R. Shumwey. 1992. Soybean biomass accumulation and leaf area index in early season production environment. Agronomy Journal, 84: 956-959.

25- Shan, S., and K. Sen Ray. 2003. Study on antioxidant antimicrobial properties of black cumin (Nigella sativa L.). Journal of Food Science and Technology –Mysore, 40(1): 70-73.

26- Singh, K. B., R. S. Malhotra, M. H. Halila, E. J. Knights, and M. Verma. 1994. Current status and future strategy in breeding chickpea for resistance to biotic and abiotic stresses. Euphytica, 73: 137–149.

27– Sogut, T., and H. Arioglo. 2004. Plant density and sowing date effects on sugar beet yield and quality. Journal of Agronomy, 3(3): 215–218.

28– Tawaha, A. R. M., and M. A. Turk. 2002. Effect of date and rates of sowing on yield and yield components of Lentil (Lens culinaris Medik.) under semi arid conditions. Pakistan Journal of Biological Sciences, 5(5): 531-532.

29- Yang, X. B. 2001. Late planting date and soybean diseases. Integrated Crop Management Journal, 486(5): 38–39.