مطالعه اثر بسترهای آلی کشت بر اجزای عملکرد و کیفیت و کمیت اسانس در چند اکوتیپ مرزه تابستانه (Satureja hortensis L.) در شرایط آب و هوایی گرگان

علوم باغبانی

مقاله 1، دوره 33، شماره 3، آذر 1398، صفحه 349-361   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhorts4.v33i3.34301

نویسندگان

خدایار همتی¹؛ بختیار اردوان پور¹؛ مینا غزایی یان²؛ وحید اکبرپور^{* 3}

¹دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

²دانشگاه فردوسی مشهد

³گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

چکیده

مرزه (Satureja hortensis L.) گیاهی است از خانواده نعناعیان که اسانس آن در صنایع دارویی و آرایشی و غذایی کاربرد زیادی دارد. هدف از این تحقیق مطالعه اثرات چند نوع بستر کشت آلی شامل: 1- خاک مزرعه (شاهد)، 2-کود دامی،3-کمپوست زباله شهری،4- خاکبرگ، 5- مخلوط بسترها به نسبت مساوی بر روی خصوصیات رویشی و زایشی و نیز کمیت و کیفیت اسانس در سه اکوتیپ مرزه تابستانه (کردستان، شیراز و یزد) بود. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی شماره یک دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام گرفت. اکوتیپ شیراز دارای بیشترین درصد اسانس (2/1 درصد) در بین اکوتیپ‌های مختلف بود، ولی بین تیمارهای مختلف و بین اکوتیپ ها تفاوت معنی داری نشان نداد. اثر تیمارها بر روی اجزای اسانس شامل کارواکرول، گاماترپینن و پاراسیمن معنی‌دار بود. اسانس گیاهان در بستر مخلوط بیشترین میزان کارواکرول (69/74 درصد) را داشت. اکوتیپ یزد در بین اکوتیپ‌ها بیشترین میزان کارواکرول را نشان داد. در میان بسترهای کشت، تیمار شاهد بیشترین درصد گاماترپینن (48/5درصد) و بیشترین درصد پاراسیمن (76/1) را داشت و همه بسترهای آلی باعث کاهش معنی‌دار این ترکیب ها در اسانس شدند. همچنین در مقایسه اکوتیپ‌های مختلف، اکوتیپ شیراز دارای بیشترین میزان گاماترپینن و اکوتیپ کردستان بیشترین درصد پاراسیمن (69/1) بودند. با توجه به نتایج حاصله و اینکه اختلافی بین مصرف انواع کودهای آلی از لحاظ اجزای عملکرد و درصد اسانس مرزه مشاهده نشد، بنابراین در صورتی که هر یک از انواع کودهای آلی مورد استفاده در این آزمایش در دسترس بوده و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه‌تر باشد، قابل توصیه برای کشاورزان و تولیدکنندگان گیاه دارویی مرزه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

مرزه تابستانه؛ بستر آلی؛ کمیت و کیفیت اسانس؛ اجزای عملکرد

مراجع

1- Ahmadiyan A., Ghanbari A. and Gelavi M. 2006. Effect of animal manure on quantitative and qualitative yield and chemical composition of essential oil in cumin (Cuminum cyminum). Journal of Field Crops Research 4(2): 207-216.

2- Akbarinia A., Sefidkon F. and Razaz Hashemi S.R. 2009. Essential oil components of cultivated and wild accessions of Satureja sahendica Bornm. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 25(3): 375-386.

3- Alizadeh A., Khoshkhoui M., Javadnia K., Firuzi O., Tafazoli E., and Khalighi A. 2009. Effect of fertilizer on yield, essential oil composition, total phenolic content and antioxidant activity in Satureja hortensis L. (Lamiaceae) cultivated in Iran. Jornal of Medicinal Plant Research 4(1): 33-40.

4- Alizadeh Sahzabi A., Sharifi Ashorabadi E., Shiranirad A H., Bigdeli M. and Abaszadeh B. 2007. The effects of different methods and levels of using nitrogen on some quality and quantity characteristics of Satureja hortensis L.. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 23(3): 416-431.

5- Ateia E.M., Osman Y.A.H., and Meawad A.E.A.H. 2009. Effect of organic fertilization on yield and active constituents of Thymus vulgaris L. under north Sinai condition. Research Journal of Agriculture and Biological Science P 555-565.

6- Baghalian K., and Naghd abadi H. 1999. Aromatic Plants.Andarz Press. 75p.

7- Cantino P.D., Harley R.M., and Wagstaff S.J. 1992. Genera of Labiatae status and classification. In: Harley, R.M., Reynolds, T. (Eds.), Advances in Labiatae Science. Royal Botanic Gardens, Kew.Press: 511–522.

8- Edris A.E., Ahmad S., and Fadel H.M. 2003. Effect of organic agriculture practices on the volatile aroma components of some essential oil plant growing in Egypt II: sweet majoram (Origanum majorana) essential oil. Flavour Fragrance Journal 4: 345-351.

9- El-Desuki M., Amer A.H., Sawan O.M., and Khattab M.E. 2001. Effect of irrigation and organic fertilization on the growth, bulb yield and quality of sweet fennel under shark El-owinat conditions. Journal of Agricultural Science 26: 4465–4481.

10- El-Masry M.H., and Dahab A.A. 2001. Response of geranium plants (Pelargonium graveolens) grown in sandy soil to different sources of nitrogen Growth of 5th Arabian Horticultural Conference, 24–28 March Esmailia Suez Canal University, Faculty of Agriculture, Horticultural Department, and Ismailia, Egypt.

11- Eskandari M. 2013. Changes in growth parameters and essential oil content of Satureja bachtiarica Bunge under the effects of 28-Homobrassinolid and drought stress. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 29(1): 176-186.

12- Ghannadi, A. 2002. Composition of the essential oil of Satureja hortensis L. seeds from Iran. Journal of Essential oil Research 14: 35–39.

13- Hadian J., Nejad Ebrahimi S., and Salehi P. 2010. Variability of morphological and phytochemical characteristics among Satureja hortensis L. accession of Iran. Industrial Crops and Products 32: 62-69.

14- Hadian J., Tabatabaei S.M.F., Naghavi M.R., Jamzad Z., and Ramak Masoumi T. 2008. Genetic diversity of Iranian accessions of Satureja hortensis L. based on horticulture traits and RAPD markers. Scientia Horticulturae 115: 196-202.

15- Hendawy S.F., Azza A., Ezz El Din E., Aziz E., and Omer E.A. 2010. Productivity and oil quality of Thymus vulgaris L. under organic fertilization condition. Ozean Journal of Applied Science 203-215.

16- Hussein M.S., El-Sherbeny S.E., Khalil M.Y., Naguib N.Y., and Aly S.M. 2006. Growth characters and chemical constituents of Dracocephalum moldavica L. plants in relation to compost fertilizer and planting distance. Cultivation and Production of Medicinal and Aromatic Plants, NRC, Cairo, Egypt. Scientia Horticulturae 108: 322–331.

17- Jahan M., and Koocheki A. 2002. Effect of organic production of German chamomile (Maricaria chamomilla L.) on it’s chemical composition. Pajouhesh & Sazandegi Journal 61: 87-95.

18- Khalil M.Y. 2002. Biochemical studies on Rosmarinus officinalis L. plant tolerance to salinity under compost levels. Annals Agricultural Science 47: 893-909.

19- Khalil, M.Y. Naguib, Y.N. and El-Sherbeny, S.E. 2002. Effect of Tagetes erecta L. to some foliar application under compost levels. Journal of Agricultural Science 10: 939–964.

20- Khorsandi O., Hassani A., Sefidkon F., Shirzad H. and Khorsandi A. 2010. Effect of salinity (NaCl) on growth, yield, essential oil content and composition of Agastache foeniculum kuntz. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 26(3): 438-451.

21- Kouchaki A.2004.Organic Field Crop Handbook. Mashhad University Press. 385 p.

22- Letchamo, W. 1993. Nitrogen application affects yield and content of the active substances in chamomile genotypes, J. Janick, J.E. Simon, Editors , New Crops, Wiley, New York, pp. 636–639.

23- Mahmoodi Sh., and Hakymyan M. 1999. Fundamentals of Soil Science. University of Tehran Press. 701p.

24- Malekian M., Hemmati Kh., Ghasemnezhad A., and Barzali M. 2014. Effect of salicylic acid on quantitative and qualitative traits of German chamomile (Matricaria chamomilla) ecotypes. Journal of Crop Improvement 16(1): 185-196.

25- Mitchell A.E., Hang Y.J., Koh E., Barrett D.M. Bryant D.E., Dension R.F., and Kaffka S. 2007. Ten-year comparison of the influence and conventional crop management practices on the content of flavonoid in tomato. Agricultural food Chemistry 55: 6154-6159.

26- Makkizadeh M., Chaichi M., Nasrollahzadeh S., and Khavazi K. 2012. Effect of different types of nitrogen fertilizers on quantitative and qualitative characteristics of Satureja hortensis L. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 28(2): 330-341.

27- Makkizadeh Tafti M., Naghdi Badi H., Rezazadeh S., Ajani Y., and Kadkhoda Z. 2010. Evaluation of Botanical Traits and Oil Content/Chemical Composition in Iranian Thymus carmanicus Jalas Ecotypes. Journal of Medicinal Plant 4(36): 57-65.

28- Mohammadi R., Khayyam-Nekouei M., Mirlohi A.F., and Razmjoo Kh. 2008. Investigation of genetic variation in Dactylis glomerata L. populations. Iranian Journal of Rangelands and Forests Plant Breeding and Genetic Research 16(1): 14-26.

29- Mohtashami S., Rowshan V., Tabrizi L., Babalar M., and Ghani A. 2018. Summer savory (Satureja hortensis L.) essential oil constituent oscillation at different storage conditions. Indian Crop Production 111: 226–231.

30- Mozaffarian V. 1998. Dictionary of Iranian plant name.Farhang-e-Moaser pub.740p.

31- Naguib N.Y. 2003. Impact of mineral nitrogen fertilizer and organic compost on growth, herb and chemical composition of German chamomile (Chamomilla recutita L.) Rausch. Egypt Journal Applied Science 18: 301–323.

32- Omid Beigi R. 2008.Production and Processing of Medicinal Plants (Vol. 2). Astan Quds Publication, Tehran. 414p.

33- Omid Beigi R. 2005.Production and Processing of Medicinal Plants (Vol. 1). Astan Quds Publication, Tehran. 438p.

34- Omid Beigi R. 1999.Study of chemo types of Iranian wild grown chamomile and compare to improved one. Tarbiat Modares Agriculture Journal (1): 45-53.

35- 35-Salardini A., and Mojtahedi A. 1988. Principal of plant nutrition. University of Tehran Press. 489p.

36- Sefidkon F. Abbasi Kh., and Bakhshi Khaniki GH. 2005. Influence of drying and extraction methods on yield and chemical composition of the essential oil of Satureja hortensis L.. Food Chemistry 99: 19-23.

37- Singh M., Sharma S., and Ramesh S. 2002. Herbage, oil yield and oil quality of patchouli [Pogostemon cablin (Blanco) Benth.] influenced by irrigation, organic mulch and nitrogen application in semi-arid tropical climate. Central Institute of Medicinal and Aromatic Plants, Field Station, Allalasandra, GKVK PO, Bangalore 560 065, India. Industrial Crops and Products 16: 101–107.

38- Taleghani D.F. 2007. Effects of different manuring levels on some quantity and quality factors of sugar beet in wheat-sugar beet rotation. Sugar Beet Seed Institute of Iran 22(2): 67-78.