بررسی روابط بین خصوصیات مرتبط با عملکرد دانه و روغن در ژنوتیپ‌‎های گلرنگ بهاره در شرایط عادی و تنش خشکی

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 12، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 34، فروردین 1394، صفحه 109-119   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v13i1.24795

نویسندگان

رضا ملکی نژاد؛ محمد مهدی مجیدی^*

دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

این پژوهش با هدف مطالعه روابط بین صفات عملکرد، اجزاء عملکرد دانه، روغن و صفات مورفولوژیک و بررسی آثار مستقیم و غیرمستقیم آن‌ها بر عملکرد دانه 100 ژنوتیپ گلرنگ بهاره داخلی و خارجی در دو محیط رطوبتی (عدم تنش و تنش خشکی) در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در سال 1391 انجام شد. ضرایب همبستگی نشان داد در هر دو محیط رطوبتی عملکرد دانه با تعداد شاخه در بوته، تعداد قوزه در بوته، تعداد دانه در قوزه، وزن هزار دانه درصد روغن، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک همبستگی مثبت و معنی‌داری داشت ولی با صفت ارتفاع شاخه‌دهی همبستگی منفی و معنی‌داری نشان داد. تجزیه رگرسیون مرحله‌ای مهمترین صفات جهت بهبود عملکرد دانه را تعیین و نشان داد که برای افزایش عملکرد دانه در شرایط عدم تنش گزینش غیر مستقیم بایستی ابتدا روی تعداد قوزه در بوته و سپس تعداد دانه در قوزه صورت پذیرد لیکن در شرایط تنش خشکی بایستی ابتدا تعداد دانه در قوزه اصلاح گردد. نتایج حاصل از تجزیه ضرایب مسیر نشان داد که در هر دو شرایط رطوبتی تعداد دانه در قوزه بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشت. تجزیه به عامل‌ها در شرایط عدم تنش نشان داد 5 عامل، فنولوژیک، مخزن، بیوماس، بیولوژیک و عامل اقتصادی 74 درصد و در شرایط تنش خشکی 3 عامل فنولوژیک، عملکرد و عامل اقتصادی 63 درصد تنوع صفات مورد مطالعه را توجیه کردند. نتایج مطالعه روابط صفات می‌تواند در انتخاب غیر مستقیم عملکرد دانه گلرنگ در شرایط رطوبتی متفاوت بکار گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

تجزیه عامل‌ها؛ تجزیه علیت؛ رگرسیون؛ گلرنگ

مراجع

1. ارقامی، ن و ا. بزرگ‌نیا. 1370. آمار چند متغیره کاربردی(ترجمه)، انتشارات آستان قدس رضوی.

2. امینی، ف.، ق. ا. سعیدی و ا. ف. میرلوحی. 1387. روابط بین عملکرد دانه و اجزای آن در ژنوتیپ‌های گلرنگ (Carthamus tinctorius). مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 45: 535-525.

3. باقری، ا.، ب. یزدی صمدی، م. تائب و م. ر. احمدی.1380. بررسی همبستگی و روابط بین عملکرد و سایر صفات کمی و کیفی گلرنگ، مجله علوم کشاورزی ایران. 2: 307-295.

4. پورداد، س. 1380. ارزیابی مقدماتی ژرم‌پلاسم گلرنگ بهاره در شرایط دیم، موسسه تحقیقات کشاورزی ایران.

5. توکلی، و.، م. م. مجیدی، ا. میرلوحی و م. ر. سبزعلیان. 1391. بررسی روابط صفات و تجزیه علیت در توده های گلرنگ وحشی (Carthamus oxyacanthus)و لاین های گلرنگ اهلی (C. tinctorius L.) در شرایط تنش و بدون تنش خشکی. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی. 5: 62-45.

6. حاتم زاده، ح. 1386. بررسی صفات مرتبط با عملکرد دانه در گلرنگ با استفاده از تجزیه به عامل‌ها. مجله نهال و بذر. 3: 563-575.

7. رفیعی، ف. 1381. بررسی تنوع ژنتیکی صفات زراعی مختلف لاین های گلرنگ در شرایط اصفهان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان. تعداد صفحات

8. شیراوند، ر. و م. م. مجیدی. 1392. تحلیل ارتباط ویژگی‌های مختلف در ژنوتیپ‌های پنج گونه جنس Carthamus تحت شرایط عادی و کم آبیاری. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی. 8: 162-149.

9. Acharya, S., L. K. Dhaduk and G. L. Maliwal. 1994. Path analysis in safflower under conserved moisture conditions. Gujarat Agriculture University Research Journal, 20:154-157.

10. Arslan, B. 2007. The path Analysis of yield and its components in safflower (Carthamus tinctorius). Journal of Biologicial Sicenic, 7: 668-672.

11. Asadi, A. A. and K. Mozaffari. 2006. Relationship among yield components and selection criteria for yield improvement in safflower (Carthamus tinctorius L.). Journal of Applied Science, 6: 2853-2855.

12. Ashri, A., D. E. Zimmer, A. Cabaner and A. Marini. 1976. Evolution of the world collection of safflower. Crop Science, 14: 799-802.

13. Calhoun, D. S., G. Gebeyehu., A. Miranda., S. Rajaram and M. Van Ginkel. 1994. Choosing evaluation environments to increase wheat grain yield under drought conditions. Crop Science, 34: 673-678.

14. Dencic, S., R. Kastori., B. Kobiljski and B. Duggan. 2000. Evaluation of grain yield and its components in wheat cultivars and landraces under near optimal and drought conditions. Euphytica, 113: 43-52.

15. Dofing, S. M. and C. W. Knight. 1992. Alternative model for path analysis of grain yield. Crop Science, 32: 487-489.

16. Golkar, P., A. Arzani and A. M. Rezaei. 2011. Genetic variation in safflower (Carthamus tinctorius L.) for seed quality-related traits and Inter-Simple Sequence Repeat (ISSR) Markers. International Journal of Molecular Science, 12: 2664-2677.

17. Golparvar, A. R. 2011. Assessment of relationship between seed and oil yield with agronomic traits in spring safflower cultivars under drought stress condition. Journal of Research in Agriculture Science, 7: 109-113.

18. Hajghani, M., M. Saffari and A. A. M. Moud. 2009. Path Coefficient analysis for the yield components of spring safflower cultivars (Carthamus tinctorius L.) in Iran under different nitrogen levels. American- Eurasian Journal of Agriculture and Environmental Science, 6: 737-740.

19. Heaton, T. C. and J. M. Klisiewicz. 1981. A disease-resistant safflower alloploid from Carthamus tinctorius L. × C. lanatus L. Canadian Journal of Plant Science, 61: 219-224.

20. Johnson, R. A. and D. W. Wichern. 2007. Applied Multivariate Statistical Analysis. New Jersey, U.S.A.

21. Kotcha, A. 1979. Inheritance and association of six traits in safflower. Crop Science, 19: 523-527.

22. Lakha, N. M., V. D. Patil and Y. S. Nerkar. 1992. Genetic variability and correlation studies in safflower. Maharthwada Agriculture University, 17: 318-320.

23. Mahajan, S. and N. Tuteja. 2005. Cold, salinity and drought stresses: An overview. Archives of Biochemistry and Biophysics, 444: 139-158.

24. Mokhtassi Bidgoli, A., G. Akbari, Mirhadi, E. Zand and S. Soufizadeh. 2006. Path analysis of the relationships between seed yield and some morphological and phonological trait in safflower (Carthamus tinctorius L.) Euphytica, 148: 261-268.

25. Mozaffari, K. and A. A. Asadi. 2006. Relationships among traits using correlation, principal components and path analysis international safflower mutants sown in irrigated and drought stress condition. Asian Journal of Plant Science, 5: 977-983.

26. Mundel, H. H. and J. W. Bergman. 2009. Safflower. Pp. 423-448. In: Vollmann, J. and I. Rajcan (ed.), Handbook of Plant Breeding 4 Oil Crops, Springer, and New York.

27. Nie, Z., F. T. Chen and X. C. Sh. 1993. Path analysis of characters related to seed yield in safflower. Oil Crops China, 3: 26-29.

28. Pascula-Villalobos, M. J. and N. Alburquerque. 1996. Genetic variation of safflower germplasm collection grown as a winter crop in southern Spain. Euphytica, 92: 327-332.

29. Ranga Rao, V., M. Ramanchadram and V. Arunachalam, 1977. An analysis of association of component of yield and oil in safflower (Carthamus tinctorius L.) Theoretical and Applied Genetics, 50: 185-191.

30. Reddy, A. R., K. V. Chaitanya and M. V. Vivekandan. 2004. Drought induced responses of photosynthesis and antioxidant metabolism in higher plant. Journal of Plant Physiology, 161:1189-1202.

31. Singh, V. and N. Nimbkar. 2007. Genetic resources, chromosome engineering, and crop improvement series Safflower (Carthamus tinctorius L.). CRC Press, London. pp. 167-194,

32. Subbalakshmi, B. and V. Sivasubramanian. 1986. Effect of environment in the variability of characters in safflower. Madras Agriculture Journal, 8: 450-456.

33. Tuncturk, M. and C. Vahdettin. 2004. Relationship among traits using correlation and path coefficient analysis in safflower. Asian Journal of Plant Science, 3: 683-686.