ارزیابی بهره‌وری آب در زراعت چغندرقند (Beta vulgaris L.) در سامانه‌های آبیاری نشتی و کلاسیک در استان همدان

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 19، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 40، تیر 1398، صفحه 673-686   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v11i2.68593

نویسندگان

سید محسن سیدان¹؛ حامد منصوری^{* 2}

¹بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی،مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران

²بخش تحقیقات چغندر قند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران

چکیده

اندازه­گیری و تحلیل شاخص­های بهره­وری تولید به­ویژه آب در بخش کشاورزی بسیار مهم بوده و از جایگاه خاصی برخوردار است. هـدف از این تحقیق اندازه­گیری و مقایسه بهره­وری آبیاری در دو روش آبیاری نشتی و کلاسیک در محصول چغندرقند (Beta vulgaris L.) در استان همدان می­باشد. بدین منظور تعداد 48 بهره­بردار انتخاب و سپس داده­های لازم از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه جمع­آوری گردید در این مطالعه سه نوع شاخص مختلف بهره­وری آب شامل عملکرد از هر واحد حجم آب، سود ناخالص از هر واحد حجم آب و سود خالص از هر واحد حجم آب مورد­استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که متوسط مصرف آب در سیستم آبیاری نشتی به میزان 1/23 درصد بیش از آبیاری کلاسیک است. هزینه تولید چغندرقند در تمام شهرستان‌های مورد­بررسی استان همدان در سیستم آبیاری نشتی کمتر از کلاسیک به دست آمد. بر اساس نتایج حاصله میزان بهره‌وری فیزیکی آب در سامانه آبیاری کلاسیک (85/6 کیلوگرم به ازای یک متر­مکعب آب) بیشتر از نشتی (71/4 کیلوگرم به ازای یک متر­مکعب آب) بود. در بین شهرستان‌های مختلف استان همدان نیز بالاترین بهره­وری فیزیکی و اقتصادی آب در مزارع چغندرقند در شهرستان­های نهاوند و فامنین و کمترین بهره‌وری در شهرستان اسدآباد مشاهده شد. به­طور­کلی می­توان نتیجه گرفت که کشاورزان از نگاه  بهره­وری آب در روش آبیاری کلاسیک در مقایسه با روش نشتی از لحاظ مصرف آب منطقی عمل می­کنند، بطوریکه شاخص بهره­وری اقتصادی آب در سامانه آبیاری کلاسیک (11077 ریال بر متر­مکعب) به میزان 7/62 درصد بیشتر از روش آبیاری نشتی (6805 ریال بر متر­مکعب) برآورد گردید. لیکن تلفات آب در­نتیجه تبخیر و بادبردگی در سامانه­های بارانی باید مورد­توجه باشد.

کلیدواژه‌ها

آبیاری کلاسیک؛ بهره وری اقتصادی؛ بهره وری فیزیکی؛ سود خالص؛ هزینه تولید

مراجع

Sadeghzadeh Hemayati, S. 2016. Annual research report of sugar beet seed institute. 2016. Sugar Beet Seed Institute Press. 196 p. (In Persian)

Bakhtari, S., Khajoei Nejad, G.R., and Mohamadi Nejad, G. 2017. The effect of irrigation cut-off in flowering stage and foliar application of spermidine on essential oil quantity and quality of three ecotypes of cumin. Agroecology Journal 8 (4): 521-535. (In Persian with English Summary)

Faberio, C., Santa Olalla, M., Lopez, R., and Dominguez, A. 2003. Production and quality of sugar beet (Beta vulgaris L.) cultivated under controlled deficit irrigation condition in semiarid- climate. Agricultural Water Management 62:215-227.

Farshi, A.A., Shariati, M.R., Jar Elahi, R., Ghaemi, M.R., Shahabifar, M., and Tavallaei, M. 1997. Estimated Water Requirements for Major Agronomic and Horticultural Plants of the Country. Agricultural Education Publication Press. 900 p.

Hamedan Regional Met Office. 2018. Annual Report of Hamedan County Precipitation. http://sinamet.ir/.

Heydari, N., and Haghayeghi Moghadam, S.A. 2001. Water use efficiency of main crops in different regions of Iran. Final report of Agricultural Engineering Research Institute. Karaj, Iran. (In Persian)

Jafari, A.M., and Rezvani, S.M. 2001. Approaches to confront of water crisis. Final report of Management and Planning Organization of Hamedan Province. No. 275. (In Persian)

Jafariyan, J., and Fal Soleyman, M. 2008. Water crisis and need attention to water productivity in arid regions, case study: birjand Plain. Geography and Development 11: 115-138. (In Persian with English Summary)

Jozi, M., and Zare Abyaneh, H. 2015. Water productivity and water use efficiency indexes of sugar beet under different levels of water and nitrogen fertilizer. Journal of Water and Soil Conservation 22 (5): 117-133. (In Persian with English Summary)

Karimzadeh Moghadam, M. 2006. Investigating the effect of drip, sprinkler and Leakage irrigation systems on water use efficiency and quantitative and qualitative yield of sugar beet. 1th National Conference on Irrigation and Drainage Networks Management, Ahvaz, Iran, 2-4 May 2006, p. 957-959. (In Persian)

Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., Moradi, R., and Mansouri, H. 2017. Strategies of transition to sustainable agriculture in Iran I- Improving resources use efficiency. Agroecology Journal 9 (3): 3. (In Persian with English Summary)

Mirzaei, M.R., and Ghadami Firozabadi, A. 2007. Investigation of quantity and quality characters of sugar beet crop under furrow and micro irrigation systems in Hamedan. Sugar Beet 23 (2): 111-122. (In Persian with English Summary)

Molden, D. 1997. Accounting for water use and productivity. International Irrigation Management Institute, Colombo, Sri Lanka.16 pp.

Regional Water Company of Hamedan. 2016. Summary report on groundwater and surface water resources. http://www.hmrw.ir/.

Rezvani, S.M., Nourozi, A., and Azari, K. 2008. Impacts of different irrigation systems and nitrogen fertilizer on yield and water use efficiency of sugar beet. Sugar Beet 24 (2): 57-72. (In Persian with English Summary)

Rijsberman, F.R. 2006. Water scarcity: Fact or fiction? Agricultural Water Management 80: 5–22.

Sadeghzadeh Hemayati, S. 2015. Technical and performance approaches of water consumption decreases in sugar beet cultivation at Orumia Lake Basin. Final report of Sugar Beet Seed Institute. Karaj, Iran. (In Persian with English Summary)

Salami, H.A. 1997. Consepts and measurment of productivity in agriculture. Agricultural Economics and Development. No. 18. (In Persian)

Topak. R., Süheri, S., and Acar, B., 2010. Effect of soil drip irrigation regimes on sugar beet (Beta vulgaris L.) yield, quality and water use efficiency in Middle Anatolian, Turkey. Irrigation Science 29: 79-89.

Zamai, O., Mortazavi, S.A., and Balali, H., 2014. Economical Water Productivity of Agricultural Products in Bahar Plain, Hamadan. Journal of Water Research in Agriculture 28(1): 51-62. (In Persian with English Summary)