ارزیابی تغییرات تنوع زیستی محصولات زراعی استان کرمانشاه طی سال‌های 1381 تا 1390

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 11، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 38، تیر 1394، صفحه 340-348   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v13i2.30281

نویسندگان

شهلا اله یاری¹؛ سعید جلالی هنرمند^{* 2}؛ فرزاد مندنی²؛ محمود خرمی وفا²

¹گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه،

²دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

اگرچه کارکرد بوم نظام تابعی از تنوع زیستی است، ولی در نظام‌های کشاورزی توجه کمتری به اهمیت این موضوع می‌شود. بنابراین این بررسی با هدف ارزیابی تنوع زیستی محصولات زراعی استان کرمانشاه اجرا گردید. اطلاعات مورد نیاز که شامل محصول زراعی و سطح زیر کشت آنها بود از بانک آمار و اطلاعات سازمان جهاد کشاورزی برای سال‌های 90-1381 جمع‌آوری شد و سپس شاخص‌های تنوع زیستی که شامل غنای گونه‌ای، تنوع زیستی شانون-وینر و تشابع سورنسون بود، محاسبه گردید. نتایج این بررسی نشان داد که تعداد گونه‌های زراعی کشت شده در استان کرمانشاه، 29 عدد بود که تقریباً حاکی از متنوع بودن محصولات زراعی بود. در بین شهرستان‌های استان بیشترین تعداد گونه در کرمانشاه، صحنه و هرسین و کمترین تعداد در پاوه مشاهده شد. در بین شهرستان‌ها بیشترین میانگین 10 ساله شاخص تنوع شانون-وینر محصولات زراعی به هرسین (7/1) و کمترین آن به دالاهو (1) مربوط بود. شاخص تنوع شانون-وینر محصولات زراعی شهرستان‌های قصرشیرین، ثلاث باباجانی و پاوه طی این دوره 10 ساله کاهش و در سایر شهرستان‌ها افزایش یافت. صرف‌نظر از شهرستان‌ها، میانگین شاخص تنوع شانون-وینر محصولات زراعی استان از 35/1 به 44/1 طی سال‌های 1381 تا 1390 افزایش یافت. میزان افزایش سالیانه‌ی این شاخص در حدود 011/0 واحد بود. همچنین روند تغییرات شاخص تنوع شانون-وینر محصولات زراعی نسبت به محصولات کشاورزی استان طی این 10 سال صعودی بود، به‌طوری‌که مقدار آن از سال 1381 تا 1390 با افزایش سالیانه‌ای حدود 01/0 واحد از 25/1 به 35/1 رسید. شاخص تشابه سورنسون نیز در سال 90 نسبت به 81 افزایش یافته بود، به‌طوری‌که در سال 90 برای شهرستان کرمانشاه با اسلام آبادغرب و شهرستان دالاهو با ثلاث باباجانی بیشترین مقدار بود. همچنین کمترین مقادیر شاخص تشابه برای شهرستان پاوه در مقایسه با سایر شهرستان در هر دو سال 81 و 90 به‌دست آمد. براساس نتایج این بررسی استان کرمانشاه از نظر تنوع گونه‌های زراعی در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار داشت، با این وجود تشابه گیاهان زراعی کشت شده بین شهرستان‌ها نسبتاً زیاد بود.

کلیدواژه‌ها

تنوع گونه‌ای؛ شاخص تشابه سورنسون؛ شاخص تنوع شانون-وینر؛ غنای گونه‌ای

مراجع

1- اردکانی، م. ر. 1380. اکولوژی. انتشارات دانشگاه تهران. تهران. 367 ص.

2- قربانی، ر. 1388. اکولوژی عمومی. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. مشهد. 344 ص.

3- کوچکی، ع.، م. نصیری محلاتی، م. جهانی کندری، و ز. برومند رضازاده. 1390. مطالعه تنوع زیستی گیاهان صنعتی ایران. نشریه پژوهشهای زراعی ایران 9: 309-301.

4- کوچکی، ع.، م. نصیری محلاتی، م. اصغری پور، و ع. خداشناس. 1383. مطالعه تنوع زیستی محصولات باغی، سبزی و صیفی ایران. پژوهشهای زراعی ایران 2: 87– 79.

5- کوچکی، ع.، م. نصیری محلاتی، ا. زراع فیض آبادی، و م. جهان بین. 1383. ارزیابی تنوع نظام های زراعی ایران. پژوهش و سازندگی 63: 83– 70.

6- مهدوی دامغانی، ع.، ع. کوچکی، پ. رضوانی مقدم، و م. نصیری محلاتی. 1386. ارزیابی تنوع زیستی کشاورزی و اثرات آن بر پایداری یک سامانه کشاورزی گندم-پنبه در خراسان. علوم محیطی 3: 68-61.

7- نصیری محلاتی، م.، ع. کوچکی، و د. مظاهری. 1383. تنوع گونه های زراعی در ایران. بیابان 10: 50-33.

8- هاشمی شادگان، ف.، ک. خوشبخت، ع. مهدوی دامغانی، ه. ویسی، و ه. لیاقتی. 1389. بررسی تنوع زیستی کشاورزی شهرستان گچساران و تأثیر عوامل اقلیمی بر آن. نشریه بوم شناسی کشاورزی 1: 11-1.

9- Altieri, M. A. 1999. The ecological role of biodiversity in agroecosystems: Agriculture, Ecosystems & Environment 73:19-31.

10- Barnes, B. V. 1998. Forest ecology, John Wiley and Sons. INC.

11- Didier Le, C., B. Jacques, B. Françoise, and T. Claudine. 2002. Why and how we should study field boundary biodiversity in an agrarian landscape context. Agriculture, Ecosystems & Environment 89: 23-40.

12- Falco, S., M. Bezabih, and M. Yesuf. 2010. Seeds for livelihood: Crop biodiversity and food production in Ethiopia. Ecological Economics 69: 1695-1702.

13- Gliessman, S. R. 1992. Agroecology in the tropics: achieving a balance between land use and preservation. Environmental Management 16: 681-689.

14- Jenkins, M., and A. Parker. 1998. Composition and diversity of woody vegetation in silvicultural openings of southern Indiana forests. Forest Ecology and Management 109: 57-73.

15- Magurran, A. E. 1988. Ecological Diversity and Its Measurement. London: Croom Helm.

16- Meff, G. K., and C. R. Carroll. 1997. Principle of Conservation Biology, 2nd Edition, Sinaucr Associates, Sunderland.

17- Naeem, S., and S. Li. 1995. Biodiversity enhances ecosystem reliability. Nutrition 390: 505-509.

18- Oldfield, M. L., and J. B. Alcorn. 1987. Conservation of traditional agroecosystems. BioScience 37: 199-208.

19- Pimentel, D., U. Stachow, D. A. Takacs, H. W. Brubaker, A. R. Dumas, J. J. Meaney, J. A. S. O'Neil, D. E. Onsi, and D. B. Corzilius. 1992. Conserving biological diversity in agricultural/forestry systems. BioScience 32: 354-362.

20- Smale, E., J. P. Meng, N. Brennan, and R. Hu. 2003. Determinants of spatial diversity in modern wheat: example from Australia and china. Agricultural Economics 28: 13-26.

21- Stocking, M. 1999. Agrobiodiversity: A positive means of addressing land degradation and suitable rural livelihoods. pp. 1-16, In: Conacher, A. J. (ed.), Land Degradation; Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.

22- Thrupp, L. A. 1998 .Cultivating diversity: agrobiodiversity and food security. World Resources Institute, Washington D.C.

23- Tscharntke, T., Y. Clough, T. Wanger, and L. Jackson. 2012. Global food security, biodiversity conservation and future of agricultural intensification. Biological Conservation 151: 53-59.

24- Vigouroux, Y., A. Barnaud, N. Scarcell, and A. C. Thuillet. 2011. Biodiversity, evolution and adaptation of cultivated crops. Comptes Rendus Biologies 334: 450-457.

25- WWW.kermanshah.agri-jahad.ir