اثر کاربرد تیمارهای کودی بر عملکرد کمی و کیفی ارقام کنجد (Sesamum indicum L.) در شرایط آب و هوایی کرمان

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 13، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 38، تیر 1394، صفحه 378-390   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v13i2.33483

نویسندگان

معصومه کوثری فر؛ غلامرضا خواجویی نژاد؛ علی اکبر مقصودی مود؛ جلال قنبری^*

دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

جهت ارزیابی تأثیر کودهای دامی و شیمیایی بر عملکرد، صفات کمی و کیفی ارقام کنجد، آزمایشی به‌صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در کرمان در سال زراعی90-1389 اجرا گردید. تیمارهای کودی شامل شاهد، 30 تن و 60 تن کود دامی درهکتار، 100 کیلوگرم نیتروژن براساس اوره+200 کیلوگرم فسفر براساس سوپرفسفات و 200 کیلوگرم نیتروژن براساس اوره+300 کیلوگرم فسفر براساس سوپرفسفات، در کرت‌های اصلی و ارقام جیرفت-13، دشتستان، داراب-1 و داراب-14، در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. صفات مورد ارزیابی شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، تعداد کپسول در بوته، تعداد برگ و وزن هزاردانه، میزان کلروفیل، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه، شاخص برداشت، درصد و عملکرد روغن بود. اثر کود بر تمام صفات به‌جز وزن هزاردانه و شاخص برداشت معنی‌دار بود. در بین ارقام نیز از نظر تمام صفات به‌جز شاخص کلروفیل و شاخص برداشت اختلاف معنی‌دار مشاهده گردید. برهمکنش کود×رقم تنها بر تعداد برگ، وزن هزاردانه و شاخص برداشت معنی‌دار نبود. نتایج نشان‌دهنده‌ی واکنش متفاوت ارقام نسبت به تیمارهای کودی بود. بیشترین عملکرد دانه و روغن در تیمار سطح اول کود شیمیایی و رقم داراب-14 (به‌ترتیب با 1938 و 1131 کیلوگرم در هکتار) و کمترین مقدار برای همین رقم در تیمار شاهد (به‌ترتیب با 787 و 468 کیلوگرم در هکتار) حاصل گردید. در مقایسه با شاهد، رقم جیرفت-13 نسبت به انواع و سطوح کودی (به‌جز تیمار 30 تن کود دامی) واکنش نشان نداد، بنابراین رقمی با کودپذیری کم می‌باشد. دشتستان تنها در میزان کاربرد بالای کودهای شیمیایی اختلاف معنی‌داری با شاهد داشت، در مقابل رقم داراب-14 به سطوح پایین کودهای دامی و شیمیایی واکنش بهتری نشان داد. داراب-1 پاسخ معنی‌داری به میزان و نوع کود نشان نداد اما در این رقم کاربرد کود تفاوت معنی‌داری با شاهد داشت. باتوجه به پاسخ مناسب تمام ارقام به تیمار 30 تن کود دامی و عدم وجود اختلاف معنی‌دار با تیمارهای کود شیمیایی و در جهت کاهش مشکلات زیست‌محیطی ناشی از مصرف کودهای شیمیایی، این تیمار قابل توصیه است. همچنین باتوجه به واکنش متفاوت ارقام به تیمارهای کودی تحقیقات بیشتر در زمینه نیازهای تغذیه‌ای ارقام مورد بررسی، ضروری به‌نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها

درصد و عملکرد روغن؛ رقم؛ کود

مراجع

1- احمدی، م. و م. ج. بحرانی. 1388. تأثیر مقادیر مختلف نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد و میزان روغن دانه ارقام کنجد در منطقه بوشهر. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی 48: 131-123.

2- احمدی، م. و ف. جاویدفر. 1377. تغذیه گیاه روغنی کلزا. جلد اول، انتشارات کمیته دانه های روغنی. 194 صفحه. (ترجمه)

3- خواجه پور، م. 1386. گیاهان صنعتی. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی اصفهان. 564 صفحه.

4- رشتبری، م. و ح. علیخانی 1391. تأثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست بر روی ویژگی های مورفو-فیزیولوژیکی و عملکرد کلزا در شرایط تنش خشکی. دانش کشاورزی و تولید پایدار 22(2): 127-113.

5- رضوانی مقدم، پ.، ع. ا. محمد آبادی، و ر. مرادی. 1389. بررسی تاثیر کودهای شیمیایی و آلی بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه کنجد (Sesamum indicum L.) در تراکم های مختلف کاشت. بوم شناسی کشاورزی 2(2): 265-256.

6- رضوانی مقدم، پ.، ا. صبوری، ع. ا. محمد آبادی، و ر. مرادی. 1392. تاثیر کودهای شیمیایی، گاوی و کمپوست زباله شهری بر عملکرد، اجزای عملکرد و میزان روغن سه ژنوتیپ کنجد (Sesamum indicum L.) در مشهد. پژوهش های زراعی ایران 11(2):250-241.

7- سجادی نیک، ر.، ع. یدوی، ح. بلوچی، و ه. فرجی. 1390. مقایسه تأثیر کودهای شیمیایی (اوره)، آلی (ورمی کمپوست) و زیستی (نیتروکسین) بر عملکرد کمی و کیفی کنجد (Sesamum indicum L.). دانش کشاورزی و تولید پایدار 21(2): 101-87.

8- سعیدی، ق. 1387. تاثیر برخی عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف بر عملکرد دانه و دیگر صفات زراعی کنجد در اصفهان. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی 12(45): 390-379.

9- شاکری، ا.، م. امینی دهقی، ع. طباطبایی، و ع. م. مدرس ثانوی. a1391. تأثیر کود نیتروژن و کود بیولوژیک حاوی ازتوباکتر و آزوسپریلیوم بر عملکرد دانه و اسیدهای چرب ارقام کنجد در شرایط یزد. پژوهش های زراعی ایران 10(4): 750-742.

10- شاکری، ا.، م. امینی دهقی، ع. طباطبایی، و ع. م. مدرس ثانوی. 1391. تأثیر کود شیمیایی و بیولوژیک بر عملکرد، اجزای عملکرد، درصد روغن و پروتئین ارقام کنجد. دانش کشاورزی و تولید پایدار 22(1): 85-71.

11- مجیدیان، م.، ا. قلاوند، ع. ا. کامکار حقیقی، و ن. کریمیان. a1387. اثر تنش خشکی، کود شیمیایی نیتروژن و کود آلی بر قرائت کلروفیل متر، عملکرد دانه و اجزای عملکرد ذرت دانه ای سینگل کراس 704. مجله علوم زراعی ایران 10(3):330-303.

12- مجیدیان، م.، ا. قلاوند، ن. کریمیان، و ع. ا. کامکار حقیقی. 1387. تأثیر مقادیر مختلف نیتروژن، کود دامی و آب آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت. تولید گیاهان زراعی 1(2): 85-67.

13- یزدانی بیوکی، ر.، ح. ر. خزاعی، پ. رضوانی مقدم، ع. آستارایی. 1389. بررسی تأثیر کودهای دامی و شیمیایی بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارویی ماریتیغال (Silybum marianum). پژوهش های زراعی ایران 8(5): 756-748.

14- Adam, N. M. 1986. Agronmy of sesame, sunflower and soybean. Annual Report of kenana, Research Station.

15- Alege, G. O., O. T. Mustapha, S. Ojo, and M. B. Awosemo. 2013. The morphological, proximate and mineral responses of sesame to different nutrient sources. Global Bio-Science and Biotechnology 2 (1): 12-16.

16- Awad, S., G. Z. Sliman, S. A. Shalaby, and A. O. Osman. 1998. Response of sesame plant (Sesamum indicum L.) to N, P, K fertilizers on new reclaimed sandy soils. Field Crop Research 51: 10-17.

17- Bedigian, D. 2004. History and lore of sesame in Southwest Asia. Economic Botany 58: 329-353.

18- Cala, V., M. A. Cases, and I. Walter. 2005. Biomass production and heavy metal content of Rosmarinus officinalis growth on organic waste-amended soil. Arid Environments 62: 401-412.

19- El-Habbasha S. F., M. S. Abd El Salam, and M. O. Kabesh. 2007. Response of two sesame varieties (Sesamum indicum L.) to partial replacement of chemical fertilizer by bio-organic fertilizers. Agriculture and Biological Science 3 (6): 563-571.

20- Harper, J. L. 1961. Approaches to the study of plant competition in mechanisms in biological composition. F. L. Millhope (ed.) Symposia of the Society for Experimental Biology 15: 1-39.

21- Kumar, A. S., T. N. Prasad, and U. K. Prasad. 1996. Effect of irrigation and nitrogen on growth, yield/oil content, nitrogen uptake and water-use of summer sesame (Sesamum indicum). Indian Agronomy 41: 111-115.

22- Malik, A. M., S. Faruk, A. C. Mumtaz, and A. Shamin. 2003. Influence of different nitrogen levels on productivity of Sesame (Sesamum indicum L.) under varying planting patterns. Agriculture and Biology 4: 490-492.

23- Mohamed, S. B., M. A. N. Rania, and A. A. Fouad. 2012. Response of sesame plant (Sesamum orientale L.) to treatments with mineral and bio-fertilizers. Research Agriculture and Biological Sciences 8 (2): 127-137.

24- Roe, N. E., J. Stoffella, and D. Greatz. 1997. Compost from various municipal solid wastes feed stocks affect vegetable crops Growth, yield and fruit quality. American Society for Horticultural Sciences 122: 433-437.

25- Sabah El-khier, M. K., K. A. Ishag, and A. A. Yagoub. 2008. Chemical composition and oil characteristics of sesame seed cultivars grown in Sudan. Research Agriculture and Biological Sciences 4 (6): 761-766.

26- Sharma, A. K. 2002. Biofertilizers for sustainable agriculture. Agrobios, India.

27- Sharpley, A. N., R. McDowell, and P. J. A. Kleinman. 2004. Amounts forms and solubility of phosphorus in soils receiving manure. Soil Science Society of America 68: 2048-2057.

28- Singer, W. J., S. D. Sally, and D. W. Meek. 2007. Tillage and compost effects on corn growth, nutrient accumulation, and grain yield. Agronomy Journal 99: 80-87.

29- Weiss, E. A. 2000. Oilseed Crops. 2nd Ed. Blackwell Science, Ltd. Oxford, United Kingdom, pp: 364.