پهنه‌بندی آگرواکولوژیکی نظام‌های تولید گندم (Triticum aestivum L.) دشت کشاورزی شاوور خوزستان با به‌کارگیری فناوری RS و GIS

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 22، دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 42، دی 1398، صفحه 1527-1543   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v11i4.69867

نویسندگان

عبدالنور مصدقی¹؛ ناصر اکبری^{* 1}؛ عبدالمهدی بخشنده²؛ فریدون سرمدیان³؛ بهروز نصیری⁴؛ سعید صوفی زاده⁵

¹گروه زراعت، دانشگاه لرستان، ایران

²گروه زراعت، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان، ملاثانی،اهواز، ایران

³دانشگاه تهران، کرج، ایران

⁴گروه جغرافیا، دانشگاه لرستان، ایران

⁵پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

استفاده درست و بهینه از اراضی کشاورزی مستلزم ارزیابی دقیق منابع آگرواکولوژیکی بوم‌نظام تولید یک منطقه است، و یکی از ساز‌و‌کارهای مؤثر برای درک این توانمندی پهنه‌بندی اگرواکولوژیکی می‌باشد. در این مطالعه، به‌منظور پهنه‌بندی اگرواکولوژیکی نظام‏های تولید گندم آبی (Triticum aestivum L.) دشت کشاورزی‌خیز شاوور خوزستان از تصاویر ماهواره‌ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. پس از پهنه‌بندی در نهایت، هشت پهنه اگرواکولوژیکی به‌دست آمد. سپس مشخصات اقلیم، خاک و توپوگرافی هر پهنه با نیازهای رویشی گندم مقایسه و کلاس‌های تناسب اراضی با استفاده از روش پارامتریک (ریشه دوم) و استوری تعیین شدند. نتایج نشان داد که کلاس تناسب اقلیم برای محصول گندم بسیار مناسب (S1) می‌باشد. بر اساس این روش‌ها به‌ترتیب تقریباً 42 و 58 درصد اراضـی در کـلاس‌های نسبتاً مناسب (S2) و تناسب بحرانی (S3) قرار گرفتند. علاوه‌براین، از محدودیت‌های عمده در منطقه شامل حاصلخیزی ضعیف خاک، کمبود ماده آلی، پایین بودن ظرفیت تبادل کاتیونی (C.E.C) و هم‌چنین شور و سدیمی بودن اراضی می‌باشد. پتانسیل تولید گندم نیز با استفاده از روش فائو محاسبه، و مقدار آن 6823 کیلوگرم در هکتار به‌دست آمد. هم‌چنین پتانسیل تولید اراضی در هر یک از پهنه‌ها، نیز برآورد شد، که به‌دلیل اثرات عوامل محدودکننده فوق‌الذکر پتانسیل تولید اراضی گندم در پهنه‌های موسوم به اراضی خلف عزیز (A)، بام دژ (B)، الهایی (C)، علی چعب (D)، کرخه (E)، عبدالخان (F)، سید عباس (G) و بیت حاتم (H) به‌ترتیب 28، 60، 60، 60، 55، 52، 40 و 51 درصد کاهش نشان داد که با اصلاح این محدودیت‌ها مثل اعمال مدیریت صحیح از قبیل افزایش ماده آلی به خاک و آب‌شویی اراضی می‌توان تولید محصول را در این بوم‌نظام‌ها افزایش داد.

کلیدواژه‌ها

اگرواکولوژیک؛ پتانسیل تولید؛ پهنه ‌بندی؛ تناسب اراضی؛ گندم

مراجع

Alexandratos, N., and Bruinsma, J., 2012. World agriculture towards 2030/2050: The 2012 Revision. FAO, Food and Agriculture Organization of the United Nations.

Ashraf, S., Ashraf, V., and Abbaspour, H., 2011. Assessment of land production potential for barley using geographic information system (GIS) method. Indian Journal of Science and Technology 12: 1775-1777.

Askari, M.S., Sarmadian, F., Khodadadi M., and Noroozi, A.K., 2009. Agro-ecological zoning using RS and GIS in Takestan region. Iranian Journal of Soil and Water Research 40: 93-104. (In Persian with English Summary)

Bagherzadeh, A., and Gholizadeh, A., 2016. Modeling land suitability evaluation for wheat production by parametric and TOPSIS approaches using GIS, northeast of Iran. Modeling Earth Systems and Environment Journal 126: 1-11.

Bagherzadeh, H., Bagherzadeh, A., and MoinRad, H., 2012. Analysis of parametric methods in quality evaluation of land suitability of Neyshapoor plain for wheat (Triticum aestivum L.). Journal of Agroecology 4: 21-130. (In Persian with English Summary)

Boitt, M.K., Mundia, C.N., Pellikka, P.K.E., and Kapoi, J.K., 2015. Land suitability assessment for effective crop production, a case study of Taita Hills, Kenya. Journal of Agricultural Informatics 6: 23-31.

Etedali, S., and Givi, J., 2013. Qualitative land suitability evaluation for maize in Shahrekord area using FAO method and ALES program. Journal of Water and Soil 26: 1349-1359. (In Persian with English Summary)

FAO., 1996. Agro-ecological Zoning. Guidelines. FAO Soils Bulletin No: 76. FAO. Rome.

FAO., 1997. Land quality indicators and their use in sustainable agriculture and rural development, FAO, Rome, Italy. 212.

FAO., 2012. World agriculture towards 2030/2050: the 2012 revision.

Farehi, F., 2006. Semi-detailed studies of agrology and land classification of irrigation and drainage networks in Shavoor plain, Khouzestan province. Tak Sabz Consulting Engineers Co. Khouzestan Water and Power Authority. 248p. (In Persian with English Summary)

Ghaffari, A., De Pauw, E., and Mirghasemi, S., 2012. Agroecological zone of Karkheh River Basin. Iranian Journal of Agriculture Sciences 1: 1-16. (In Persian with English Summary)

Gharineh, M.H., Bakhshandeh, A., Andarzian, B., and Fayazizadeh, N., 2012. Agroclimatic zoning of Khuzestan province for potential yield wheat using WOFOST model. Journal of Agroecology 4: 255-64. (In Persian with English Summary)

Godfray, H.C.J., Beddington, J.R., Crute, I.R., Haddad, L., Lawrence, D., Muir, J.F., Pretty, J., Robinson, S., Thomas, S.M., and Toulmin, C., 2010. Food security: the challenge of feeding 9 billion people. Science 327: 812–818.

Hashemi, M., Zarrinafsh, M., and Mostashari, M., 2014. Qualitative evaluation of land suitability on wheat in eqbalieh region of Qazvin state. Agricultural and Natural Resources Research Journal 17: 1-6. (In Persian with English Summary)

Kandari, A., Baja, S., and Ala, A., 2013. Agro ecological zoning and land suitability assessment for maize (Zea mays L.) development in button regency Indonesia. Journal of Agriculture, Forestry and Fisheries 6: 202-211.

Mousavi, S.A., Sarmadian, F., and Taati, A., 2017. Comparison of FAO and Analytical Hierarchy Process (AHP) method for assessing land suitability for rainfed wheat in Kohin region. Journal of Soil Research (Soil and Water Science) 30: 367-377. (In Persian with English Summary)

Nassiri, M., and Koocheki, A., 2009. Agroecological zoning of wheat in Khorasan province: estimating yield potential and yield gap. Iranian Journal of Field Crop Research 2: 695-709. (In Persian with English Summary)

Neamatollahi, E., Bannayan, M., Jahansuz, M.R., Struik, P., and Farid, A., 2012. Agro-ecological zoning for wheat (Triticum aestivum), sugar beet (Beta vulgaris) and corn (Zea mays) on the Mashhad plain, Khorasan Razavi province. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences 15: 99–112.

Sarmadian, F., and Taati, A., 2015. Agro-ecological zoning of the Qazvin area for wheat (Triticum aestivum L.) using RS and GIS. Journal of Agroecology 7: 368-380. (In Persian with English Summary)

Seyedmohammadi, J., Jafarzadeh, A.A., Sarmadian, F., Shahbazi, F., and Ghorbani, M.A., 2017. The preparation of land suitability map for wheat cultivation in an area of Dasht-e-Moghan land using SAW method. In: Fifteenth Soil Science Congress, Esfehan, Iran, 28-30 August, p. 1-6. (In Persian)

Shahrokh, V., and Ayoubi, S., 2015. Land suitability assessment using hierarchical analysis process technique in Zarrinshahr and Mobarakeh Isfahan province. Agricultural Science Journal 37: 77-92. (In Persian with English Summary)

Shahrokh, V., Ayoubi, S., and Jalalian, A., 2011. Qualitative, quantitative and economical land suitability evaluation for wheat and rice production and assessment of their environmental impacts in Zarrinshahr and Mobarakeh Isfahan Province. Journal of Water and Soil Conservation 18: 37-60. (In Persian with English Summary)

Sohrabi, A., and Chegini, M.A., 2013. Evaluation of land suitability and radiation-thermal production potential of sugar beet by FAO method in the fields of Department of Agriculture of Lorestan, Iran and its comparison with Silakhoor Plain. Sugar Beet Journal 27: 185-196. (In Persian with English Summary)

Sys, C., Van Ranst, E., and Debaveye, J., 1991. Land Evaluation. Part I: Principles in Land Evaluation and Crop Production Calculations. General Administration for Development Cooperation. Agricultural Publisher. No. 7, Brussels, Belgium. 274 pp.

Taati, A., and Sarmadian, F., 2015. Evaluation of land suitability for rainfed barley and wheat in agrecological zones of Abyek area. Journal of Land Management 2: 123-136. (In Persian with English Summary)

Taati, A., Sarmadian, F., Mousavi, A., and Rahmani, A., 2015. Agro-ecological zoning for cultivation of Alfalfa (Medicago sativa L.) using RS and GIS. Scientia Agriculturae 2: 93-100.

Tang, H., Van Ranst, E., and Sys, C., 1992. An approach to predict land production potential for irrigated and rainfed winter wheat in pinan county. Soil Technology 5: 213-224.

Van Ittersum, M.K., and Cassman, K.G., 2013. Yield gap analysis-Rationale, methods and applications-Introduction to the special issue. Field Crops Research 143: 1-3.