ارزیابی مکانی پتانسیل جمع آوری آب های سطحی در سیستم آبخیز آق‌امام استان گلستان

آب و خاک

مقاله 2، دوره 29، شماره 1، فروردین 1394، صفحه 1-11   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v0i0.20490

نویسندگان

سجاد نظریان^* ؛ علی نجفی نژاد؛ نادر نورا

دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

کمبود آب در مناطق خشک، بحرانی جدی و مداوم است. بنابراین استحصال آب به عنوان هدفی اقتصادی و موثر مطرح می‌شود. مهمترین مرحله در بکارگیری سامانه‌های گوناگون جمع‌آوری آب باران، مکان‌یابی عرصه‌های مناسب است، که با شناسایی محل‌های مناسب صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌ای در زمان و هزینه صورت می‌گیرد. در این تحقیق به ارزیابی مکانی پتانسیل جمع‌آوری آب‌های سطحی در آبخیز آق‌امام در شرق استان گلستان پرداخته شده است. هدف از انجام این تحقیق، ارائه چارچوبی برای مکان‌یابی عرصه‌های دارای توان استحصال آب است. به منظور ارزیابی مکانی پتانسیل تولید رواناب، ابتدا با استفاده از مدل شماره منحنی مقادیر رواناب محاسبه و سپس نقشه پتانسیل رواناب با سه کلاس، پتانسیل کم، متوسط و زیاد تهیه گردید. در آخر برای تعیین عرصه‌های مستعد جمع‌آوری آب باران، نقشه‌های بارش، بافت خاک، شیب و کاربری اراضی، براساس میزان اهمیت‌شان در تعیین عرصه‌های مناسب جمع‌آوری رواناب، وزن‌دهی و در هم ضرب شدند. نتایج نشان داد که زیرحوضه‌های 8 و 3 دارای بیشترین سطح عرصه‌های مناسب برای جمع‌آوری آب باران می‌باشند و همچنین با توجه به نتایج به دست آمده، عرصه‌های مناسب برای جمع‌آوری آب باران در هر زیرحوضه دارای توزیع مکانی یکنواختی نمی‌باشند. عرصه‌های مستعد برای جمع‌آوری باران در آبخیز اغلب منطبق بر مراتع می‌باشد. در نهایت می‌توان گفت که ارزیابی مکانی و شناسایی عرصه‌های مناسب جمع‌آوری رواناب، یک گام مهم و ضروری در بکارگیری سیستم‌های جمع‌آوری آب باران می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

جمع آوری آب های سطحی؛ ارزیابی مکانی؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ اولویت بندی زیرحوضه ها و مدل SCS

مراجع

1- Alizadeh A. Principles of Applied Hydrology. Press Astan Quds Razavi. Mashhad. Twentieth edition. 808 pp.

2- Eftekhari S. 2002. Evaluating potential locations to collect rainwater catchment systems in arid areas (Case Study: Gulbahar Watershed of Khorasan Province). MA thesis. Gorgan University. 111 pp.

3- Jain M.K., Kothyari U.C., and Ranga Raju G. 2004. A GIS based distributed rainfall-runoff model, J. Hydrology. 299 (1-2). Pp: 107-135.

4- Mbilinyi B.P., Tumbo S.D., Mahoo H.F., and Mkiramwinyi F.O. 2007. GIS-based decision support system for identifying potential site for rainwater harvesting. Physics and Chemistry of the Earth 32. Pp: 1074-1081.

5- Richard H. 1998. Hydrologic Analysis and Design. Second Edition, Department of Civil Engineering University of Maryland. Pp: 833.

6- Sadeghi S.H., Akbarpur A., Froghi Farrokh V., and Shahidi A. 2002. Compare two different strategies to assist in locating areas prone to collect rain decision support system (DSS) based on GIS (Case study: Birjand Plain). Eleventh Seminar on Irrigation and reduce evaporation. Kerman. P.8.

7- Sekar I., Radhir I.O. 2007. Spatial assessment of conjuctive water harvesting potential in watershed systems. Journal of Hydrology 334. Pp: 39-52.

8- Tabatabayi Yazdi J. 1998. An economic analysis of water harvesting rainwater for use in agriculture. Sixth Conference of the Agricultural Economics. Mashhad. Pp. 625-612.

9- Tabatabayi Yazdi J. 2000. Rain water harvesting for supplemental irrigation of wheat in Mashhad. Journal of Soil and Water. Vol 24. No. 2. pp. 207-198.

10- Tabatabayi Yazdi J., Hagayeghimoghadam S., Godsi M., and Afshar H. 2001. Journal of Soil and Water (Agricultural Science and Technology). Vol 24. No. 2. pp. 198-207.

11- Winnaar G.de., Jewitt G.P.W., Horan M. 2007. A GIS-based approach for identifying potential runoff harvesting sites in the Thukela River basin, South Africa. Physics and Chemistry of the Earth 32. Pp: 1058-1067.