شکل های معدنی فسفر و ارتباط آن با ویژگی های خاک در برخی خاک های آهکی استان فارس

آب و خاک

مقاله 10، دوره 29، شماره 5، آذر 1394، صفحه 1288-1296   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v29i5.33487

نویسندگان

ابوالفضل آزادی^* ؛ مجید باقرنژاد؛ نجفعلی کریمیان؛ سید علی ابطحی

دانشگاه شیراز

چکیده

فسفر به‌عنوان یک عنصر ضروری در تولید محصولات کشاورزی به شمار می رود. تعیین شکل های مختلف فسفر در خاک در ارزیابی وضعیت فسفر خاک مهم است. به همین منظور، مقدار و توزیع فسفر در شکل های معدنی در 49 نمونه خاک استان فارس بررسی شد. خاک ها به‌صورت دنباله‌ای به‌منظور تعیین اجزای معدنی فسفر عصاره گیری شدند. فسفات معدنی به شش جزء شامل: دی کلسیم فسفات، اکتا کلسیم فسفات، آپاتیت، فسفات پیوند شده با آلومینیوم، فسفات پیوند شده با آهن و فسفر حبس شده درون اکسیدهای آهن تفکیک شدند. نتایج این تحقیق نشان داد که دامنه اجزای مختلف فسفر دارای تغییرات زیادی بود. تغییرات فسفر کل خاک ها در دامنه 68/1458-87/301 با میانگین 63/626 میلی‌گرم در کیلوگرم بود. دامنه تغییرات فسفات های کلسیم 83/147- 90/666 با میانگین 79/324 میلی‌گرم در کیلوگرم خاک بود که 85 درصد فسفر معدنی و 52 درصد از فسفر کل را تشکیل می دهد که شکل غالب فسفر خاک است. دامنه تغییرات فسفات پیوند شده با آهن 18/59- 38/0 با میانگین 56/7 میلی‌گرم در کیلوگرم خاک بود که 97/1 درصد فسفر معدنی و 21/1 درصد از فسفر کل را تشکیل می دهد. دامنه تغییرات فسفات پیوند شده با آلومینیوم 09/123-49/20 با میانگین 28/52 میلی‌گرم در کیلوگرم خاک بود که 64/13 درصد فسفر معدنی و 34/8 درصد از فسفر کل را تشکیل می دهد. نتایج مطالعات همبستگی نشان داد که فسفر قابل دسترس (فسفر عصاره گیری شده به روش اولسن) همبستگی معنی داری با دی کلسیم فسفات، اکتاکلسیم فسفات، فسفات پیوند شده با آلومینیوم، آپاتیت و فسفر کل داشت؛ بنابراین در خاک‌های آهکی تعیین ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی و شکل‌های معدنی فسفر خاک و ارتباط آن‌ها با یکدیگر، اطلاعات مفیدی را برای ارزیابی وضعیت فسفر و نیز حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه در اختیار می‌گذارد.

کلیدواژه‌ها

خاک های آهکی؛ عصاره گیری دنباله ای؛ فسفات کلسیم

مراجع

1- Bakheit-Said M., and Dakermanji H. 1993. Phosphate adsorption and desorption by calcareous soils of Syria. Communications in Soil Science and Plant Analysis. 24: 197-210.

2- Change S.C., and M. L. Jackson. 1957. Fractionation of soil phosphorus. Soil Science. 84:133-144.

3- Dehghani R., Shariatmadari H., Khademi H. 2003. Forms of phosphorus in soil and changes in land use in the region of two rows. 9th. Soil Science. Congr. of Iran. p. 601-604. ((In Persian).).

4- Fife C. V. 1959. An evaluation of ammonium fluoride as a selective extraction for aluminium-bound soil phosphate. I. Preliminary studies on nonsoil systems. Soil Science Society of America Journal. 87:12-21.

5- Gee G. W., and Bauder J. W. 1986. Particle of size analysis, hydrometer method. p. 404-408. In A. Klute et al. (ed.) Methods of Soil Analysis, Part 1, American. Society. Agronomy., Madison, WI.

6- Ghorbanli M., Babalar M .2003. Mineral Nutrition of Plants, 1st, Tehran Teacher TrainingUniversity Pub, Tehran, 356p. (In Persian).

7- Hailin Z., and Kovar J.L. 2000. Phosphorus fractionation. P 50-59, In: Methodsof P Analysis. (ed.). USDA /ARS. Ames, IA.

8- Hedley M.J., Stewart J.W.B., and Chuhan B.S. 1982. Changes in inorganic and organic soil phosphorous fractions induced by cultivation practices and by laboratory incubations. Soil Science Society of America Journal. 46: 970-976

9- Holford I.C.R., and Mattingly G.E.G. 1975. The high–and low-energy phosphate adsorption surfaces in calcareous soils. Journal of Soil Science. 26: 407-417.

10- Jiang B and Gu.Y. 1989. A suggested fractionation scheme of inorganic phosphorus in calcareous soils. Fertility Research. 20: 159-165.

11- Kuo S. 1996. Total organic phosphorus. P 869-919, In: Methods of Soil Analysis. Sparks, D.L. (ed.), Part 3. Chemical Methods. Soil Science Society of America. Madison, WI.

12- Lopez-Pinerio A., and Garcia-Navarro A. 2001. Phosphate fractions and availability in vertisols of South-Western Spain. Soil Science Society of America Journal. 166: 548-556.

13- Mahmoud Soltani Sh., and Samadi A. 2003. Phosphorus fractionation of some calcareous soils in Fars province and their relationships with some soil properties. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources. 3: 7. 119-128.

14- Malakouti M.F and Gheibi M. N.2000.“Determining the critical limit for nutrients effective upon the soil, plants and fruits," Education and Human Resources Equipment Deputy, Karaj, Iran. (In Persian).

15- Mostashari M.,. Muazardalan M., Karimian N.A., Hosseini H. M., and Rezai. H. 2009. Phosphorus fractions of selected calcareous soils of Qazvin province and their relationships with soil characteristics. American-Eurasian Journal of. Agriculture. & Environment. Science. 3(4):547-553. (In Persian).

16- Murphy J., Riley J. P. (1962): A modified single solution method fordetermination of phosphate in natural waters. Analytica Chimica Acta 27, 31–36.

17- Nelson D. W., and Sommers L. E. 1996. Total carbon, organic carbon and organic matter. P. 961-1010. In D. L. Sparks et al. (ed.) Methods of Soil Analysis, Part 3, 3nd ed., American. Society. Agronomy., Madison, WI.

18- Olsen S. R., Cole C. V., Watanable F. S. and Dean L. A. 1954. Estimation of Available Phosphorus in Soils by Extraction with Sodium Bicarbonate. USDA Circular No. 939. U.S. Government Printing Office, Washington, DC.

19- Olsen S.R., and Sommer L.E. 1982. Phophorus. In Methods of soil Analysis: Chemical and microbiological Properties, part2. 2nd Ed. Agronomy. Monogrph. No. 9. A. Klute (ed). ASA and Soil Science. Society of America., Madison WI, pages 403-430.

20- Ryan J., Curtin D., and Cheema M.A. 1985. Significance of iron oxides and calcium carbonate particle size in phosphate sorption by calcareous soils. Soil Science. Society of America. Journal.48: 74-76.

21- Salardini A. 1995. Soil fertility. Tehran University Pub. Iran, 441p. (In Persian).

22- Saleque M.A., Nahar U.A., Islam A., Pathan A.B.M.U., and Hossain T.M.S. 2004. Inorganic and organic phosphorus fertilizer effects on the phosphorus fractionation in wetland rice soils. Soil Science. Society of America. Journal. 68: 1635-1644.

23- Samadi A., and Gilkes R. J. 1998. Forms of phosphorus in virgin and fertilized calcareous soils of Western Australia. Austral. Journal of Soil Research. 36: 585-601.

24- Samadi A., and Gilkes R.J. 1999. Phosphorus transformations and their relationships with calcareous soil properties of south Western Australia. Soil Science. Society of America. Journal. 63: 809-815.

25- Samavati M., and Hossainpoor A. 2006.Phosphorus fractionation of some soils in Hamedan and their relationships with some soil properties. Soil and water Journal. 20: 2. 246-259. (In Persian).

26- Samavati M., and Hosseinpur A. 2011. Phosphorus fractions and availability in some calcareous soils in Hamedan province. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources. 15: 55. 127-138. (In Persian).

27- Samrit P. C. Jongruk S. Charier, and Nipon T. 2002. Changes of some chemical properties, inorganic phosphate fractions and available P in some paddy Soils in Thailand. Pp. 14-21. 17th WCSS, Aug., Bangkok, Thailand.

28- Sharply A.N., and Smith S.J. 1985. Fractionation of inorganic phosphorus in virgin and cultivated soils. Soil Science. Society of America. Journal. 49: 127-130.

29- Sommers, L. E., and D. W. Nelson. 1997. Determination of total phosphorus in soils: A rapid percholoric acid digestion procedure. Soil Science. Society of America. Proceedings. 36: 902 – 904.

30- Sumner M. E., and Miller W. P. 1996. Cation exchange capacity and exchange coefficient. PP: 1201-1230. In: D. L. Sparks. (Ed.), Methods of Soil Analysis. Part 3, Chemical Methods, Soil Science. Society of America. Madison, WI.

31- TekChand A., and Tomar N.K. 1993. Effect of soil properties with phosphate fixation in some alkaline calcareous soils. J. Indian. Society. Soil Science. 41: 56-61.

32- Thomas G. W. 1996. Soil pH and soil acidity. P. 475-490. In D. L. Sparks et al. (ed.) Methods of Soil Analysis, Part 3, 3nd ed. American. Society. Agronomy., Madison, WI.

33- Tyler G. 2002. Phosphorus fractions in grassland soils. Chemosphere, 48: 343-349.