رتبه‌بندی استان‌های تولیدکننده گندم از منظر ریسک سیستماتیک و سنجش جبران ریسک در ایران

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 3، دوره 34، شماره 3 - شماره پیاپی 49، مهر 1399، صفحه 275-288   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2020.17756.0

نویسندگان

حبیب الله سلامی^* ؛ عدالت سلیم اودلو

گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

ریسک در تولید محصولات کشاورزی به عنوان یک عامل منفی از دیدگاه تولید کنندگان محسوب می‌شود. لیکن، وجود ریسک تا آنجا که با ایجاد درامد متناسب هزینه‌های ریسک راجبران نماید مانع از تمایل تولیدکندگان به کشت محصولات نمی‌گردد. تحقیق حاضر با هدف بررسی وضعیت جبران ریسک تولیدکنندگان گندم در استان­های ایران و رتبه‌بندی این استان‌ها به لحاظ ریسک سیستماتیک با استفاده از الگوی قیمت­گذاری دارایی سرمایه (CAPM) و بکارگیری اطلاعات تولیدی وزارت جهاد کشاورزی در دوره 1394-1387 انجام شده است. در این راستا، ابتدا پرتفوی کشوری گندم براساس ریسک و بازدهی تولید این محصول در استان­های مختلف تشکیل شد و آنگاه ریسک تولید در هر استان نسبت به ریسک این پرتفوی محاسبه گردید. نتایج مطالعه نشان داد استان یزد با ضریب 45/0 کم­ریسک­ترین و استان مازندران با ضریب 26/1 پرریسک­ترین استان­های تولیدکننده گندم می­باشند. از نگاه جبران ریسک، درآمد حاصل از تولید این محصول در 14 استان کشور بگونه‌ای است که ریسک تولیدکنندگان جبران می‌شود. از این نظر تولید گندم در استان کردستان مناسب ترین و تولید این محصول در جنوب استان کرمان بدترین وضعیت را دارند. علاوه براین، نتایج نشان می‌دهد عامل اصلی عدم جبران ریسک در برخی استان‌ها عملکرد کم تولید گندم و در نتیجه قیمت تمام شده بالای محصول در این استان‌ها می‌باشد. براین اساس، تمرکز بر بهبود بهره‌وری گندم در این مناطق توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

الگوی قیمت‌گذاری دارایی سرمایه؛ ایران؛ جبران ریسک؛ ریسک سیستماتیک؛ گندم

مراجع

1- Agricultural Insurance Fund, statistical reports, insurance performance and damages statistics under different sections of agricultural insurance. 2015.

2- Bigge H.M., and Langemeier M.R. 2004. Relative profitability and risk of Kansas farms and the S&P 500. Journal of the American Society of Farm Managers and Rural Appraisers 67: 57-63.

3- Black F. 1993. Estimating expected return. Financial Analysts Journal 36:38.

4- Blume M.E., and Friend I. 1973. A new look at the capital asset pricing model. The Journal of Finance 28: 19-34.

5- Bukvic I.B., Starcevic D.P., and Fosic I. 2016. Adequacy of the CAPM for Estimating the Cost of Equity Capital: Empirical Study on Underdeveloped Market. Economic and Social Development: Book of Proceedings, 25.

6- Celik S. 2012. Theoretical and Empirical Review of Asset Pricing Models: A Structural Synthesis. International Journal of Economics and Financial Issues 2: 141-178.

7- Daniel M.S., and Featherstone A.M. 2001. Assessing Agricultural Risk among States. Montana 4: 10-14.

8- Estrada J. 2002. Systematic risk in emerging markets: the D-CAPM. Emerging Markets Review 3: 365-379.

9- Fama E.F., and French K.R. 2004. The capital asset pricing model: Theory and evidence. Journal of Economic Perspectives 18: 25-46.

10- Fama E.F., and MacBeth J.D. 1973. Risk, return, and equilibrium: Empirical tests. Journal of Political Economy 81: 607-636.

11- Farrell J.L. 1983. Guide to portfolio management. McGraw-Hill Companies.

12- Jensen M.C., Black F., and Scholes M.S. 1972. The capital asset pricing model: Some empirical tests. Studies in the Theory of Capital Markets 81: 79-121.

13- Ministry of Agricultural Jihad, Information and Communication Technology Center, Agricultural Statistics, Volume II: Chapter Eight: Agricultural Product Insurance. 2008- 2015.

14- Ministry of Agricultural Jihad, Information and Communication Technology Center, Agricultural Statistics, Volume I: Farm Crops. 2008-2015.

15- Pishbahar E., Darparnian S., and GHahremanzadeh M. 2015. The Effects of Climate Change on Grain Yield in Iran: Applying Spatial Econometric Approach to Panel Data. Agricultural Economics Research 7: 83-106. (In Persian(

16- Salami H., and Nemati M. 2013. A Systematic Risk Assessment of Yield and Factors Affecting its Intensity in Apple Production in Iran: Application of Spatial Autoregressive Patterns 27: 288-299. (In Persian(

17- Sharpe W.F. 1964. Capital asset prices: A theory of market equilibrium under conditions of risk. The Journal of Finance 19: 425-442.

18- Tahamipour M., Salami H., and CHizari A. 2013. Determining the Spatial Dependence Range of Systematic Risk of Rainfed Wheat Yield in Iran: Application of Spatial Autoregressive Patterns. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research 44: 343-356. (In Persian(

19- Thorsen B.J. 2010. Risk, returns and possible speculative bubbles in the price of Danish forest land?. In: Scandinavian Forest Economics: Proceedings of the Biennial Meeting of the Scandinavian Society of Forest Economics 100-111.‏

20- Tóth M., Lancaric D., Piterková A., and Savov R. 2014. Systematic risk in Agriculture: A case of Slovakia. Agris on-line Papers in Economics and Informatics, 6:185.

21- Tóth M., Rábek T., Boháčiková A., and Holúbek I. 2016. Risk and profitability of animal and crop production in Slovak farms.

22- Turvey C.G., and Driver H.C. 1987. Systematic and nonsystematic risks in agriculture. Canadian Journal of Agricultural Economics/Revue canadienne d'agroeconomie 35: 387-401.