بازنمایی شناختی رویداد حرکت در کردی کلهری

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 12، دوره 11، شماره 2، دی 1398، صفحه 281-307   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2019.39336

نویسنده

مسعود دهقان^*

استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبان‌شناسی، دانشکدۀ زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، کردستان، ایران

چکیده

حرکت به مثابۀ رویداد و طرح‌­واره‌­ای ذهنی است که آدمی از بدو تولد آن را تجربه می‌­کند و مفهومی همگانی دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رویداد حرکت در کردی (گویش کلهری) بر اساس انگارۀ الگوهای واژگان‌­شدگی تالمی (1985؛2000ب) انجام گرفته است تا نشان دهد که این انگاره، رویداد حرکت را در کردی کلهری چگونه بازنمایی می‌­نماید. نگارنده در پی پاسخی برای این پرسش به بررسی و واکاوی جایگاه رده‌­شناختی کردی کلهری بر اساس الگوهای واژگان‌­شدگی پرداخته است. این پژوهشِ کیفی با استفاده از روش تحلیل-توصیفی انجام شده و بدین منظور، تعداد 130 فعل حرکتی به صورت پیمایشی و از طریق مصاحبه با گویشوران کردی کلهری گردآوری شده است که اصالت آن­ها نیز تأیید شده است. نتایج نشان داد که کردی کلهری از نه الگوی ادغام استفاده می­کند که از میان آن­ها، الگوهای دو جزیی ادغام حرکت­+­هم‌­رویداد و حرکت + مسیر به ترتیب از بیشترین بسامد برخوردارند، و الگوی سه جزیی حرکت­­+­مسیر­+­هم­‌رویداد نیز پس از دو الگوی مذکور از بسامد بالاتری برخوردار است. همچنین یافته‌­ها حاکی از آن است که در کردی کلهری افعال حرکتی هم مسیرنما و هم شیوه‌­نما هستند و از آنجایی که در این گویش، الگوی سه جزیی حرکت­+­مسیر­+­هم­رویداد نیز بسامد بالایی را داراست، بر این اساس باید گفت که این گویش جزء دستۀ زبان‌­های دو قطبی به حساب می­‌آید.

کلیدواژه‌ها

زبان‌شناسی شناختی؛ رویداد حرکت؛ الگوهای واژگان‌شدگی؛ کردی کلهری؛ زبان‌های دو قطبی

مراجع

1- ازکیا، ن. (1390). حرکت در زبان فارسی: دیدگاهی شناختی و رده­شناسی. رساله­ی دکتری. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

2- شاه­حسینی، ف.، و روشن، ب.، و صبوری، ن. ب.، و نجفیان، آ. (1395). بررسی تطبیقی افعال مسیرنمای زبان­های فارسی میانه و نو. فصلنامه­ی علمی پژوهشی پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، 3(42)، 193-167.

3- حامدی شیروان، ز.، شریفی، ش. (1393). بررسی رده­شناختی مقوله­ی قمر در ساخت رویدادی افعال حرکتی در زبان فارسی». دوماهنامه­ی جستارهای زبانی، 5(2)، 89-71.

4- مسگر­خویی، م. (1392). بازنمود رویداد حرکت در زبان فارسی: رویکردی شناختی. رساله­ی دکتری. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

5- Berman, R., & Slobin, D. I. (1994). Relating Events in Narrative: A Crosslinguistic developmental Study. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.

6- Evans, V., & Green, M. (2006). Cognitive Linguistics: An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.

7- Cifuentes Feʹrez, P. (2008). Motion in English and Spanish: A Perspective from Cognitive Linguistics, Typology and Psycholinguistics. PhD Thesis, Spain: Universisdad de Murcia.

8- Ibarretxe-Antuñano, I. (2004a). “Motion Events in Basque Narratives”. In S. Strömqvist & L. Verhoeven (Eds.), Relating Events in Narrative: Typological and Contextual Perspectives in Translation. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, pp. 89-112.

9- Karimipour, A., & V. Rezai. (2016). Typological Analysis of Ilami Kurdish Verbs of Motion: With Focus on the Concept of Path. DE GRUYTER MOUTON, 69(3), 411-435.

10- Lakoff, G. (1987). Women, fire and dangerous things: What categories reveal about the mind. Chicago: Chicago University Press.

11- Lindsey, T. S. (2011). Bulgarian Verbs of Motion: Slavic Verbs in a Balkan Context. ProQuest LLC. 789 East Eisenhower Parkway, PO Box 1346, Ann Arbor, MI 48106.

12- Saidi, D. (2007). Typology of motion event in Tunisian Arabic. Proceedings of Lingo, 196-203.

13- Slobin, D. I. (2000). “Verbalized events: A dynamic approach to linguistic relativity and determinism”. In S. Niemeyer & R. Dirven (Eds.) Evidence for linguistic relativity. Berlin: Mouton de Gruyter, pp. 107-138.

14- Slobin, D. I. (2004). The Many Ways to Search for a Frog: Linguistic Typology and the Expression of Motion Events. In: S. Strömqvist & L. Verhoeven (Eds.). Relating Events in Narrative: Typological and Contextual Perspectives in Translation, (pp. 219-257). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.

15- Talmy, L. (1985). “Lexic liz tion p tterns: Sem ntic structure in lexic l forms”. In T .Shopen (Ed.), Language typology and lexical descriptions: Vol. 3.

16- Grammatical categories and the lexicon. Cambridge: Cambridge University Press, pp. 36–149.

17- Talmy, L. (2000b). Towards a Cognitive Semantics. Vol. II. Cambridge, MA: MITPress.