تحلیل مبانی اقتصادی اصل حصری بودنِ حقوق مالکیت

دانشنامه حقوق اقتصادی

دوره 27، شماره 18، اسفند 1399، صفحه 81-102   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lowecon.2021.39389

نویسندگان

حسن بادینی^{* 1}؛ فرناز فروزان بروجنی²

¹دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

²دانش‌آموخته دکتری حقوق خصوصی دانشگاه تهران (پردیس بین‌المللی کیش)

چکیده

در جریان استخراج اصول زیربنایی نهاد حقوقی مالکیت، «اصل حصری بودن حقوق مالکیت» به عنوان نخستین سنگ بنای این نهاد تلقی می‌شود. طبق اصل مذکور، امکان انتخاب اشخاص در داشتن حق مالکیت، فقط به «شمار محدود» و فقط با «مفاد مشخص» که از قبل توسط نظام حقوقی شناسایی شده‌اند، میسر می‌گردد. در این میان، درک مبانی اقتصادی این اصل به جهت جایگاه آن در مسیر رشد و توسعۀ اقتصادی حائز اهمیت است. این نوشتار بر مبنای روش کتابخانه‌ای و به صورت تحلیلی-توصیفی در دو بخش به این مهم پرداخته است. بخش اول، به توصیف اصل حصری بودن و ارکان آن اختصاص دارد. بخش دوم به ارائه تحلیل‌های اقتصادی مبانی اصل مذکور می‌پردازد. تحلیل‌های اقتصادی با هدف «کارایی» و «کاهش هزینه‌های مبادله» مطرح شده است: تحلیل اول بر مبنای «جلوگیری از کاهش کارایی» از «ممنوعیت تجزیه افراطی مالکیت» می‌گوید. تحلیل دوم بر مبنای «پیشگیری از بروز آثار خارجی» بر موضوع «تقلیل هزینه‌های سنجش» تأکید می‌ورزد. تحلیل سوم نیز بر مبنای «پیشگیری از بروز اشتباه و رفتارهای فرصت‌طلبانه» به توصیف مفهوم «دریافتِ درکِ مشترکِ» اشخاص از حقوق مالکیتِ مربوط به آن‌ها می‌پردازد. بدین روال، هر سه تحلیل بر لزوم شناسایی انواع حقوق مالکیت و مفاد آن‌ها توسط نظام حقوقی تأکید نموده‌اند.
 

کلیدواژه‌ها

اصل حصری بودن حقوق مالکیت؛ نهاد مالکیت؛ قطعیت حقوقی؛ کارایی؛ هزینه مبادله

مراجع

[1]     Gorji. Abolghasem. (2015). Legal Articles, Second Edition, Tehran, University of Tehran Press

[2]     Kabiri, Hamid & Mohammad Issaei Tafreshi & Morteza Shahbazinia. (2017). Comparative Study of the Unitarianism or Pluralism Approaches regarding Security Devices within Movable Properties in the legal system of the US, England and Iran, Comparative Law Researches, Volume 21, No. 2, pp. 157- 180

[3]     Karimi, Abbas & Mohammad Moein Islam. (2008). The Pledge of Intellectual Property Rights, Private Law Studies Quarterly, Volume 38, No. 2, pp. 315- 324

[4]     Katouzian, Naser. (2010). Property and Ownership, Thirty-first Edition, Tehran, Mizan

[5]     Nematollahi, Esma'il. (2014). Review of  Malek-an-Yamlak Theory, Islamic Law, Volume 41, pp. 29- 62

[6]     Pilvar, Rahim. (2012). Philosophy of Property Right, first edition, Tehran, Sahami Enteshar Publication

[7]     Seyfi, Gholamali & Atiye Shamsollahi. (2014). The Comparative Study of Mortgage Systems Development Process, Legal Studies, Volume 3, pp. 61- 88

[8]     Shabani Kandsari, Hadi. (2016). Mortgage of Future Property and Circulating Assets, First Edition, Tehran, Sahami Enteshar Publication

[9]     Ameli, Mohammad-Ibn-Makki. (1980). Al-Qawaed va Al-Fawaed, Volume 1, Qom, Mofid Pblication

[10] Gharavi Esfahani, Mohammad Hossein. (1998). Hashiye Ketab-al-Makaseb, Vol. 1, First Edition, Qom, Zol-Qorba

[11] Hakim, Seyed Mohsen. (1992). Nahj-al-Feqahah, Qom, Bistodoe Bahman Pblication

[12] Moosavi Khomeini, Seyed Rohollah. (1989). Ketab-al-Bey', Volume 1, Fourth Edition, Qom, Esma'ilian Publication

[13] Rashti, Habibollah. Ketab-al-Ghasb, no date, no place

[14] Tabatabaei Yazdi, Seyed Mohammad Kazem. (1919). Hashiye Makaseb, Volume 1, Fourth Edition, Qom, Esma'ilian Publication

[15] Füller, Jens Thomas. (2006). Eigenständiges Sachenrecht?, Tübingen, Mohr SiebeckBariklou, Alireza. (2004). Transaction Outside the Authority, Legal Thoughts, Second Year, No. 6, pp. 35-52.

[16] Heermann, Peter W. (2003). Geld und Geldgeschäfte, Tübingen, Mohr Siebeck Eftekhari, Javad. (2001). Commercial Companies, First Edition, Tehran, Ghoghnous Publication.

[17] von Savigny, Friedrich Carl. (1981). System des heutigen römischen Rechts, Aalen, Scienta Verlag

[18] Wiegand, Wolfgang. (1987). Numerus clausus der dinglichen Rechte- Zur Entstehung und Bedeutung eines zentralen zivilrechtlichen Dogmas, In Wege europäischer Rechtsgeschichte – Festschrift Kroeschell, Edited by G. Köbler (ed.), Frankfur A. M., Peter Lang, pp. 623- 643

[19] Akkermans, Bram. (2017). The Numerus Clausus of Property Rights, In Comparative Property Law: Global Perspectives, Edited by Michele Graziadei and Lionel Smith, Cheltenham, Edward Elgar, pp. 100- 121

[20] Akkermans, Bram. (2008). The Principle of Numerus Clausus in European Property Law, Antwerp, Intersentia Bariklou, Alireza. (2004). Transaction Outside the Authority, Legal Thoughts, Second Year, No. 6, pp. 35-52.

[21] van Erp, Sjef. (2006). European and National Property Law: Osmosis or Growing Antagonism?, Walter van Gerven Lectures (6), Groningen, Europa Law PublishingEftekhari, Javad. (2001). Commercial Companies, First Edition, Tehran, Ghoghnous Publication.

[22] van Erp, Sjef. (2003). "A Numerus Quasi-Clausus of Property Rights as a Constitutive Element of a Future European Property Law", Electronic Journal of Comparative Law, Vol.7, 2, pp. 1- 12

[23] van Erp, Sjef and Akkermans, Bram. (2010). Property Rights: A Comparative View, In Property Law and Economics, Edited by Boudewijn Bouckaert, Cheltenham, Edward Elgar, pp. 31- 52

[24] Hansmann, Henry and Kraakman, Reinier. (2002). "Property, Contract, and Verification: The Numerus Clausus Problem and the Divisibility of Rights", Journal of Legal Studies, Vol. 31, 2, pp. 373- 420.

[25] Hardin, Garrett. (1968). "The Tragedy of the Commons", Science, Vol. 162, 3859, pp. 1243- 1248

[26] Heller, Michael A. (1998): "The Tragedy of the Anticommons: Property in the Transition from Marx to Markets", Harvard Law Review, Vol. 111, 3, pp. 621- 688

[27] Johansson, Erica. (2009). Property Rights in Investment Securities and the Doctrine of Specificity, Heidelberg, Springer

[28] Parisi, Francesco and Schulz, Norbert and Depoorter, Ben. (2005). "Duality in Property: Commons and Anticommons", International Review of Law and Economics, Vol. 25, pp. 578- 591

[29] Reid, Kenneth G.C. (1997). "Obligations and property: Exploring the Border", Acta Juridica, 227, pp. 225- 245

[30] Rudden, Bernard. (1987). Economic Theory v. Property Law: The Numerus Clausus Problem, In Oxford Essay in Jurisprudence, Edited by John Eekelaar and John Bell, Oxford, Clarendon Press, pp. 239- 263

[31] Smith, Henry E. and Merrill, Thomas W. (2000). "Optimal Standardization in the Law of Property: The Numerus Clausus Principle", Yale Law Journal, Vol. 110, pp. 1- 70