تببین شاخص های محیطی موثر بر استرس شهروندان در فضای شهری ( مطالعه موردی : محله سیرده سبزوار)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 5، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 12، شهریور 1399، صفحه 98-79   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.v7i1.82399

نویسندگان

ایمان غلامیان مقدم¹؛ ساناز سعیدی مفرد^{* 2}

¹دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

²استادیار گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

محله سیرده در مرکز شهر کهن سبزوار با تضاد میان سبک زندگی سنتی و مدرن دچار فرسودگی شده و قرارگیری در مرکز شهر و افزایش حجم تردد پیاده و سواره آن را به یکی از محلات پر استرس شهر بدل کرده است. مقاله پیشرو به دنبال ارزیابی تاثیر عوامل محیطی در ایجاد استرس در محله سیرده سبزوار است. گردآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه عوامل محیطی موثر در ایجاد استرس در محیط شهری و همچنین پرسشنامه استاندارد  Dassجهت سنجش استرس دریافت شده  می­باشد. با اتکا به فرمول کوکران 365 نفر از ساکنان محله جهت تکمیل پرسشنامه مشارکت داشتند. تحلیل نتایج به واسطه سنجش ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین عوامل محیطی با ایجاد استرس در محیط ارتباط معنی ­داری وجود دارد و نیز عامل کیفیت­ های محیطی بیشترین رابطه و نیز عوامل اقلیمی محیط کمترین رابطه با استرس شهروندان را دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون حاکی از آن است که کیفیت­ های محیطی به همراه کیفیت عناصر بصری و تنظیم شرایط محیطی روی هم 64% از استرس شهروندان را تحت الشعاع قرار می­دهد همچنین تحلیل واریانس نشان از آن داشت که جوانان 20 تا 40 سال بیشتر تحت تاثیر عوامل استرس ­زای محیطی قرار داشتند. در مجموع با وجود عوامل متعدد استرس ­زا چون کیفیت محیطی نا مناسب، امنیت پایین و ازدحام جمعیت ، و با برنامه ریزی مناسب جهت رفع مشکلات و افزایش کیفیت­ ها و امکانات محیطی و امنیت محله می­توان محله­ای پویا امن و آرام را مطابق با اصالت گذشته آن بازآفرینی نمود.

کلیدواژه‌ها

آرامش؛ استرس؛ شاخصه‌های محیطی؛ فضای‌شهری؛ محله سیرده

مراجع

 

1. ارژمند، م.، و خانی، س. (1391). نقش خلوت در معماری خانه ایرانی. فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، 2(7)، 38-27.
2. استاد تقی زاده، ع. (1392). شهر آرام شهر، استرس زدا. تهران: انتشارات تیسا.
3. آلتمن، ا. (1382). محیط و رفتاراجتماعی. ترجمه: علی نمازیان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
4. بیکی، س. (1389). بررسی تاثیر روحی و روانی بدنه های شهری بر شهروندان. پایان نامه دوره کارشناسی ارشد شهرسازی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
5. پاکزاد، ج. (1381). نقش فضاهای شهری در امنیت اجتماعی. شهرداریها، 41، 5-21
6. پاکزاد، ج.، و بزرگ، ح. (1391). الفبای روانشناسی محیط برای طراحان. تهران: آرمانشهر.
7. پورافکاری، ن. ا. (1376). فرهنگ جامع اصطلاحات روانشناسی و روانپزشکی. تهران: فرهنگ معاصر.
8. خدایاری فرد، م.، و پرند، ا. (1390). استرس و روش های مقابله با آن. تهران: دانشگاه تهران.
9. دویران، ا.، خدایی، د.، غلامی، س.، و دانش دوست، م. (1391). سنجش مولفه­های آسایش بصری در منظر شهر (با تاکید بر حسینه اعظم زنجان) ، مجله جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(3)، 45-60.
10. رایس، ک. (1383). زنان ایرانی و راه و رسم آنان. ترجمه اسدالله آزاد. تهران: نشر کتابدار.
11. زارعی، م.، نقی­زاده، م. (1392). نوسازی یک فضای شهری با رویکرد خلق آرامش در فضا (مورد مطالعه: خیابان لاله زار تهران). تهران: همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، 25-1.
12. ساعتچی، م. (1388). بهداشت روانی در محیط کار با تأکید بر فشار روانی و فرسودگی شغلی. تهران: نشر ویرایش.
13. ستوده، م. (1387). آثار ترافیک بر تندرستی و سلامت روان. فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک، 3(10)، 24-13.
14. شفیعی، ف.، هلاکوئی، م.، عبدلی، ف.، و شفیعی، م. (1391). عوامل استراس‌زای آموزش بالینی از دیدگاه دانشجویان پرستاری دانشکده پرستاری و مامایی رفسنجان. مجله سلامت جامعه، 7(1)، 34-28.
15. صالحی، ا. (1387)، ویژگیهای محیطی فضاهای شهری امن، تهران، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
16. صدیقی سروستانی، ر. ا. (1384)، بررسی برخی از عوامل تهدیدکننده امنیت اجتماعی، مجموعه مقالات همایش امنیت اجتماعی، شماره 2. تهران: معاونت اجتماعی نیروی انتظامی.
17. ضرغامی, ا.، ادیبی ا.، و ادیبی، ا. (1394). بررسی تأثیر فضاهای مسکونی بر روی سلامت روانی. اولین کنفرانس تخصصی معماری و شهرسازی ایران، شیراز، موسسه عالی علوم و فناوری حکیم عرفی شیراز.
18. گلکار، ک. (1386). مفهوم کیفیت سر زندگی در طراحی شهری. نشریه صفه، 16(44)، 75 –
19. گملچ، و.، و چن، و. (1375). استرس در راه موفقیت. ترجمه مهرداد فیروز بخت و خشایار بیگی. تهران: انتشارات ابجد.
20. مدنی پور، ع. ( 1387 ). طراحی فضای شهری. ترجمه فرهاد مرتضایی. چاپ سوم، تهران: انتشارات پردازش و برنامه­ریزی شهری.
21. مهشید، آ.، و جوان فروزنده، ع. (1392). بررسی تاثیر عوامل استرس­زا در خیابان­های شهری بر رفتار استفاده­کنندگان مطالعه موردی: خیابان مدرس کرمانشاه. همایش ملی معماری و شهرسازی انسان گرا. قزوین: دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
22. مهندسین مشاور شارستان (1387). راهنمای شناسایی و مداخله در بافت های فرسوده (مصوب شورای عالی شهر سازی و معماری ایران ). تهران: وزارت مسکن و شهر سازی - معاونت شهرسازی و معماری- دبیر خانه شورای عالی شهر سازی و معماری ایران.

 

23. Chen, W., Zaid, S., & Nazarali, N. (2016). Environmental Psychology: The Urban Built Environment Impact On Human Mental Health. Journal of the Malaysian Institute of Planners, 23-38.
24. Corraliza, J.A., Collado, S., & Bethelmy, L. (2011). Effects of nearby nature on urban children’s stress. Asian Journal of Environment-Behaviour Studies, 2(4), 27-38.
25. -Gehl, J. (2004). Public Spaces, Public Life, Copenhagen. Danmark: Danish Architectural Press.
26. Grahn P., Stigsdotter, U. K. (2010). The relation between perceived sensory dimensions of urban green space and stress restoration. Landscape and Urban Planning, 94(3-4), 264-275.
27. Huang, N. C., Kung, Sh. F., & Hu, C. (2020). Exploring the role of built environments and depressive symptoms in community-dwelling older adults: A case of Taiwan. Aging & Mental Health.
28. Moorea, T. H. M., Kesten, J. M., López-López, J.A., Ijaza, S., McAleenan, A., Richardsa, A., Grayd, S., Savovića, J., & Audreyet al, S. (2018). The effects of changes to the built environment on the mental health and well-being of adults: Systematic review. Health and Place, 53, 237-257.
29. Newman, O. (1972), Defensible space : A new physical planning tool for urban revitalization. Journal of the American Planning Association, 61(2), 149-155. 
30. Newman, O. (1973). Defensible spaces: People & design in the violent City. Oxford: Architectural Press.
31. Novaco, R.W., Stokol, D., & Milanesi. L. (1990). Objective and subjective dimension of travel impedance as determinations of commuting stress. American journal of community psychology, 18(2), 231-257.
32. Office for National Statistics (2017). Measuring National Well-being: Life in the UK. UK: Office for National Statistics. Apr 2017. Available from: ⟨https:// ons.gov.uk/ peoplepopulationandcommunity/ wellbeing/ articles/ measuringnational wellbeing/ apr2017⟩ (Accessed 1 June 2017).
33. Rishi, P., Khuntia, G. (2012). Urban environmental stress and behavioral adaptation in Bhopal City of India. Urban Studies Research, 2012, 1-10.
34. Sadock, B. J., Sadock, V. A., & Ruiz, P. (2007). Kaplan and Sadock's synopsis of psychiatry: behavioral sciences/Clinical Psychiatry. Volume II. Philadelphia: Wolters Kluwer
35. Tao, Y., Yang, J., Chai, Y. (2019). The anatomy of health-supportive neighborhoods: A multilevel analysis of built environment, perceived disorder, social interaction and mental health in Beijing. International Journal of Environ Res Public Health. 17(1).
36. United Nations. (2015). Sustainable Development. Sustainable Development Goals. NewYork: United Nations Organization. Available from: http:// un.org/ sustainabledevelopment/ sustainabledevelopment- goals/⟩ (Accessed 1 July 2017).
37. Whiteford, H.A., Ferrari, A.J., Degenhardt, L., Feigin, V., & Vos, T. (2015). The global burden of mental, neurological and substance use disorders: an analysis from the Global burden of disease study 2010. PLoS One, 10(2).
38. World Health Organization (1997). City planning for health and sustainable development. European Sustainable Development and Health Series 2. Geneva: World Health Organization
39. World Health Organization (2013). Mental health action plan 2013–2020 Geneva: World Health Organization.