الگوهای ترجمه از زبان عربی به فارسی بر اساس چهار نسخه کهن "شهاب الأخبار" در سده های پنجم تا هفتم هجری( ارموی، دانش پژوه، شیروانی، ضیاء)

زبان و ادبیات عربی

مقاله 6، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 22، شهریور 1399، صفحه 92-111   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v12.i1.69117

نویسنده

زهرا خسروی ومکانی^*

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی – واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش بر مبنای چهار نسخه ­ی­ ترجمه­ ی فارسی کهن از کتاب «شهاب الاخبار کلمات قصار پیامبر (ص)» که شامل 1000 حدیث می‌باشد؛ صورت گرفته­است. این چهار نسخه توسط آقایان ارموی، دانش­پژوه و شیروانی و جویا جهانبخش و همکاران به چاپ رسیده است. در این مقاله ویژگی­های واژگانی و ساختاریِ این چهار نسخه­ی متعلق به سده­های پنجم تا هفتم موردبررسی قرارگرفته و هدف از آن تبیین ویژگی­های دستور زبانی حاکم بر آن‌ها اعمّ از ویژگی­های واژگانی و دستیابی به الگوهای کهن ترجمة عربی به فارسی بوده است. متن عربی کتاب "شهاب الأخبار" احادیث را بر اساس ساختار جمله­های عربی همچون اسمیه ـ فعلیه ـ شرطیه با مَنْ شرط ـ اسمیه­ی همراه با إنّ ـ فعل امر ـ فعل لیس ـ ساختارهای تفضیلی ـ فعل بئسَ و... گردآوری کرده است و هرکدام تحت عنوان یک باب نامگذاری شده است. اما این کاوش، بر اساس استخراج ویژگی­های مهم واژگانی و دستوری حاکم بر ترجمه­های موردبررسی انجام‌گرفته که با تبیین و مقایسه ترجمه­ های این چهار نسخه، ویژگی‌های واژگانی و سبک ترجمه آن‌ها بیان‌شده و در هر مورد در حد امکان با توجه به گنجایش مقاله نمونه­هایی بیان‌شده است.این پژوهش  با ضرورت تبیین الگوهای ترجمه از زبان عربی به زبان فارسی انجام‌گرفته و ویژگی‌های واژگانی و ساختاری ترجمه‌های کهن عربی  به فارسی بر اساس چهار نسخه شهاب الاخبار که هدف این پژوهش بوده،به‌تفصیل بیان‌شده است. براساس این تحقیق، ما شاهد چیرگی ساختار دستور زبان عربی  بر ترجمه کهن فارسی هستیم.

کلیدواژه‌ها

ترجمه‌های کهن عربی به فارسی ـ بررسی واژگانی ـ بررسی ساختاری؛ شهاب الأخبار

مراجع

 

1. ابن خلکان، ابوالعباس.(بی تا). وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان. به کوشش احسان عباس. بیروت:دارصادر.
2. ابن قضاعی، ابوالحسن علی بن احمد( 1377).ترک الاطناب فی شرح الشهاب.ترجمه فارسی شهاب الاخبار.تالیف نیای او ابوعبدالله محمد سلاعه معروف به قاضی قضاعی مغربی مصری. چاپ دوم. تهران : دانشگاه تهران.
3. امامی، کریم( 1376) فصل نامه مترجم. مقاله (ترجمه آزاد و ترجمه دقیق).
4. بهار، محمدتقی( 1373).سبک شناسی. تهران: امیرکبیر.
5. درخشان، مهدی(1369). درباره زبان فارسی. تهران: دانشگاه تهران.
6. زرکلی، خیرالدین( 1992).الاعلام. چاپ دهم.بیروت: دارالعلم للملایین.
7. سبکی، تاج الدین ( بی تا). طبقات الشافعیه الکبری. به کوشش عبدالفتاح محمد الحلو.محمود محمد طناحی. قاهره: داراحیاء الکتب العربی.
8. سمعانی، ابوسعید( 1980). الأنساب. به کوشش عبدالقتاح محمد الحلو، قاهره: مکتبه این تیمیه.
9. سیوطی، جلال الدین( 1967).حسن المحاضره فی تاریخ مصر و قاهره.به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم. قاهره: داراحیاء الکتب العربی.
10. صفدی، صلاح الدین( 2000). الوافی بالوفیات. به کوشش احمد أرناؤوط.بیروت: داراحیاء التراث العربی.
11. کحاله، عمر رضا.( 1957). معجم المولفین. بیروت:مکتبه المثنی و دار احیاء التراث العربی.
12. موسوعه العالمیه( 1999). ریاض: موسسه اعمال الموسوعه للنشر و التوزیع.
13. نامعلوم، (1349).ترجمه و شرح فارسی شهاب الاخبار. تالیف قاضی قضاعی. تصحیح محمد تقی دانش پژوه.تهران : دانشگاه تهران.
14. نامعلوم(1361). شرح فارسی شهاب الاخبار. تالیف قاضی قضاعی،با مقدمه و تصحیح و تعلیق سید جلال الدین حسینی ارموی. چاپ دوم. تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
15. نا معلوم،( 1394). ضیاء الشهاب (شرح فارسی شهاب الأخبار قاضی قضاعی). تصحیح جویا جهانبخش. حسن عاطفی و عباس بهمنیا. تهران: مرکز پژوهش میراث مکتوب.