ارزیابی برخی ویژگی‌های فیزیکی شانزده ژنوتیپ زرشک بومی ایران

علوم باغبانی

مقاله 1، دوره 36، شماره 3 - شماره پیاپی 55، آذر 1401، صفحه 549-562   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhs.2021.58409.0

نویسندگان

مهسا خدابنده^{* 1}؛ مجید عزیزی¹؛ احمد بالندری²؛ حسین آرویی¹

¹گروه علوم باغبانی و مهندسی فضای سبز، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²گروه ایمنی و کنترل کیفیت مواد غذایی، موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

زرشک‌ها (Berberis spp.) گروه بزرگی از درختچه‌های خاردار همیشه‌سبز یا خزان‌دار متعلق به خانواده زرشک (Berberidaceae) هستند که به دلیل کاربردهای متعدد از قبیل مصارف خوراکی، خواص دارویی اندام‌های مختلف آن‌ها در پزشکی و همچنین به عنوان گیاهان زینتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. گونه‌های زرشک با توجه به تنوع زیادی که دارند، یکی از ذخایر توارثی گیاهی ارزشمند کشورمان محسوب می‌شوند. یکی از اقدامات اولیه در مورد به‌نژادی و بهبود کیفی محصول زرشک بی‌دانه، شناسایی و جمع‌آوری انواع ژنوتیپ­های وحشی بی­دانه و دانه­دار زرشک‌ می‌باشد. ‌در پژوهش حاضر شانزده ژنوتیپ زرشک بومی ایران (زرشک بی‌دانه و پانزده ژنوتیپ دانه‌دار) از لحاظ برخی خصوصیات فیزیکی ارزیابی گردید. دامنه مقادیر این صفات شامل طول خوشه (29/6 - 67/1 سانتی­متر)، تعداد حبه در خوشه (90/23- 67/4 عدد)، طول حبه (87/11- 66/7 میلی­متر)، قطر حبه (39/7- 74/4 میلی­متر)، تعداد بذور سالم (73/1- 0 عدد)، تعداد بذور سقط شده (27/3- 0 عدد) در حبه، وزن صد حبه تازه (72/30- 89/10 گرم) و خشک (00/10- 32/3 گرم)، درصد گوشت (17/98- 93/51 درصد) و درصد بذور (07/48- 50/1 درصد)، درصد آّب‌میوه (87/71- 22/51 درصد)، درصد رطوبت (84/11- 20/8 درصد) و شاخص‌های رنگ L (13/38- 83/22)، a (76/37- 31/2) و b (52/21- 23/3-) تعیین شد. رنگ میوه ژنوتیپ‌های زرشک مورد بررسی بسیار متنوع و از رنگ نارنجی تا قهوه‌ای و آبی تیره متغیر بودند. ژنوتیپ 2-5 بیشترین شباهت را از لحاظ ویژگی‌های فیزیکی به زرشک بی‌دانه داشت. در مجموع می‌توان اظهار نمود که ژنوتیپ‌های زرشک مورد بررسی از نظر خصوصیات میوه (رنگ، ابعاد حبه، درصد گوشت و بذر و غیره) تنوع قابل توجهی داشته و مواد ژنتیکی ارزشمندی جهت پژوهش‌های به‌نژادی آینده در زمینه بهبود خصوصیات کمی و کیفی ریزمیوه زرشک می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

تنوع زرشک؛ درختچه دارویی؛ ریزمیوه؛ زرشک بی‌دانه؛ زرشک دانه‌دار

مراجع

1- Akbulut, M., Coklar, H., Calisir, S., & Marakoglu, T. (2009). Some physico-mechanical and nutritional properties of barberry (Berberis vulgaris L.) fruits. Journal of Food Process Engineering 32: 497-511. https://doi.org/10.1111/j.1745-4530.2007.00229.x.

2- Talebi, S., Alizade, M., Ramezanpour, S. S., & Ghasemnejad, A. (2020). Study of morphological characteristics of different Berberis spp. genotypes in northeast of Iran. Journal of Plant Production Research 27(1): 75-91. (In Persian). https://dx.doi.org/10.22069/jopp.2020.15524.2396.

3- Alizadeh-Sani, M., Tavassoli, M., Mohammadian, E., Ehsani, A., Khaniki, G. J., Priyadarshi, R., & Rhim, J. W. (2021). pH-responsive color indicator films based on methylcellulose/chitosan nanofiber and barberry anthocyanins for real-time monitoring of meat freshness. International Journal of Biological Macromolecules 166: 741-750. https://doi.org/10.1016/j.ijbiomac.2020.10.231.

4- Alemardan, A., Asadi, W., Rezaei, M., Tabrizi, L., & Mohammadi, S. (2013). Cultivation of Iranian seedless barberry (Berberis integerrima ‘Bidaneh’): A medicinal shrub. Industrial Crops and Products 50: 276-287. https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2013.07.061.

5- Fallahi, J., Rezvani Moghaddam, P., & Nassiri Mohalati, M. (2010). Effect of harvesting date on quantitative and qualitative characteristics of seedless barberry (Berberis vulgaris L.) fruit. Iranian Journal of Field Crops Research 8(2): 225-234. (In Persian)

6- Farhadi, C.M., Varidi, M., Varidi, M.J., & Shahidi, F. (2014). Evaluation of physical and chemical characteristics of three Iranian barberry species. Journal of Food Research (Agricultural Science) 24(1): 63-75. (In Persian)

7- Farhadi, C.M., & Varidi, M. (2012). Investigation of some physicochemical properties of black barberry. National Conference of Natural Products and Medicinal Plants, North Khorasan University of Medical Sciences. 3-4 Oct. 2012. Bojnord, Iran. (In Persian)

8- Fathollahztadeh, H., Mobli, H., Jafari, A., Rajabipour, A., Ahmadi, H., & Mohammad Borghei, A. (2008). Effect of moisture content on some physical properties of barberry. American-Eurasian Journal of Agricultural & Environmental Science 3(5): 789-794.

9- Gorjian, Sh., Tavakkoli, T., Khoshtaghaza, M.H., & Nikbakht, A.M. (2011). Drying kinetics and quality of barberry in a thin layer dryer. Journal of Agricultural Science and Technology 13: 303-314.

10- Kremer, D., Jurišić Grubješić, R., Popović, Z., & Karlović, K. (2012). Fruit and seed traits of Berberis croatica Horvat and Berberis vulgaris L. Acta Botanica Croatica 71(1): 115-123.

11- Balandari, A. (2002). The importance and historical background of barberry. p. 19-35. In M. Kafi et al. (ed.) Berberis, Production and Processing. Part 1. 1^st ed. Zaban va Adab. Mashhad. (In Persian)

12- Meteorological data bank of Iran hydrology website available at http://www.iranhydrology.net/meteo.asp (visited 14 November 2016).

13- Moosazadeh, R., Shoor, M., Davarinezhad, Gh., & Mokhtaryan, A. (2013). Identity of some grape cultivars based on fruits and their seeds morphological characteristic. Journal of Plant Environmental Physiology 7,4(28): 1-9. (In Persian)

14- Nazaripur, Z., Haghighi, S., Jalilian tabar, F., & Nejat lorestani, A. (2011). Investigation of some physical properties of barberry. 2^nd Annual scientific congress of Razi University, 11-14 Dec. 2011. Kermanshah, Iran. (In Persian)

15- Pirkhezri, M. (2022). Investigation of Genetic Diversity of Some Wild Barberry Genotypes (Berberis spp.) in Alborz and Tehran Provinces Using Morpho-pomological Markers. Journal of Horticultural Science 36(1): 177-191. (In Persian)

16- Statistical data of the synoptic stations of Iran, Climatology Research Institute. Available at http://cri.ac.ir/files/Data/Synoptic%20Data%20up%20to%20l2005/MASHHAD (visited 14 November 2016).

17- Tavakoli, K.I., Nakhaei, F., Mosavi, S., & Seghatoleslami, M. (2021). Variations in phytochemical properties of seedy barberry Berberis integerrima L. grown in different habitats of Kerman. Iranian Journal of Plant Physiology 11(4): 3779-3788.

18- Velayati, E., Emadi, B., Khojastehpour, M., & Saidirad, M.H. (2011). The effect of moisture content on physical properties of Berberis. Journal of Agricultural Machinery Engineering 1(1): 1-9. (In Persian)

19- Yildiz, H., Ercisli, S., Sengul, M., Topdas, E.F., Beyhan, O., Cakir, O., Narmanlioglu, H.K., & Orhan, E. (2014). Some physicochemical characteristics, bioactive content and antioxidant characteristics of non-sprayed barberry (Berberis vulgaris L.) fruits from Turkey. Erwerbs- Obstbau 56(4): 123-129. https://doi.org/10.1007/s10341-014-0216-4.

20- Zarei, M., & Azizi, M. (2010). Evaluation of some physicochemical characteristics of six Iranian pomegranate (Punica granatum L.) cultivars fruit at ripening stage. Journal of Horticulture 24(2): 175-183. (In Persian)