برآورد حداقل جریان آب زیست‌محیطی مورد نیاز رودخانه کارون در بالادست و پایین‌دست سد بهشت‌آباد

آب و خاک

مقاله 2، دوره 35، شماره 3 - شماره پیاپی 77، مرداد و شهریور 1400، صفحه 319-333   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2021.67064.0

نویسندگان

فاطمه حیات غیبی¹؛ ناصر شاهنوشی^{* 2}؛ بیژن قهرمان³؛ حسین صمدی⁴؛ محمد قربانی²؛ محمود صبوحی⁵

¹دانشجوی دکتری گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

²استاد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

³استاد گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

⁴دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد

⁵دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هرچند توسعه منابع آبی در موارد متعددی به افزایش رفاه اقتصادی، بهبود استاندارهای زندگی و بهداشتی، تولید غذا و غیره منجر شده است، اما در برخی از موارد به‌دلیل عدم توجه کافی به گستردگی حوزه‌ی تأثیرگذاری این طرح‌ها، آثار زیست‌محیطی و متعاقب آن اجتماعی و حتی اقتصادی جبران‌ناپذیری بر جامعه تحمیل شده است. توجه به نیاز آب زیست‌محیطی رودخانه‌ها یکی از موارد بسیار مهم در تصمیم‌گیری‌های مربوط به طرح‌های توسعه منابع آب می‌باشد. بنابراین در مطالعه حاضر تلاش شده است با استفاده از روش‌های هیدرولوژیکی، نیاز آب زیست‌محیطی در بالادست و پایین‌دست محل درنظر گرفته شده برای احداث سد پروژه جدید انتقال آب بهشت‌آباد، محاسبه گردد. براساس نتایج حاصل در بالادست محل سد، حداقل جریان زیست‌محیطی مورد نیاز رودخانه بهشت‌آباد بین 22/1 مترمکعب بر ثانیه برای شهریور تا 75/16 متر مکعب بر ثانیه برای فروردین برآورد شده است. حداقل جریان زیست‌محیطی برآورد شده برای رودخانه کوهرنگ نیز از 69/3 متر مکعب بر ثانیه برای شهریور تا 81/16 متر مکعب بر ثانیه برای فروردین متغیر می‌باشد. همچنین در پایین‌دست سد در محدوده ایستگاه ارمند، رودخانه کارون به حداقل جریان 8/20 متر مکعب بر ثانیه برای ماه‌های شهریور و مهر تا 29/73 مترمکعب بر ثانیه برای ماه فروردین نیاز دارد. نتایج حاصل نشان می‌دهد در موارد متعددی به‌ویژه در سال‌هایی که منطقه با خشکسالی خفیف تا متوسط مواجه بوده، جریان آب مشاهداتی رودخانه برای تأمین حداقل نیازهای زیست‌محیطی آن کافی نبوده است. بر این اساس، به نظر می‌رسد منابع آب محدوده مورد بررسی نمی‌تواند به عنوان منبع پایداری برای انتقال آب درنظر گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

انتقال آب؛ رودخانه کارون؛ روش‌های هیدرولوژیکی؛ سد بهشت‌آباد؛ نیاز آب زیست‌محیطی

مراجع

1-       Ataie Kachouie Z. 2018. Calculation and assessment of environmental flow using hydraulic and hydrological methods (Case study: Dez diversion check dam to Karun River). M.Sc thesis. Shahid Chamran University of Ahvaz. (In Persian with English abstract)

2-       Bayat S., Ebrahimi K., Araghinejad Sh., and Yasi M. 2019. Comparison of the environmental flow assessment methods involving case studies of Karaj and Talar Rivers. Iranian Journal of Watershed Management Science 13(45): 77-86. (In Persian with English abstract)

3-       Caissie D., and El-Jabi N. 1995. Comparison and regionalization of hydrologically based instream flow techniques in Atlantic Canada. Canadian Journal of Civil Engineering 22(2): 235-246.

4-       Dubey A., Singh O., Shekhar S., and Pohshna C. 2019. Assessment of environmental flow requirement using environmental management classes-flow duration curve for Narmada River. International Journal of Current Microbiology and Applied Sciences 8(1): 891-897.

5-       DWAF. 1997. White paper on a national Water Policy for South Africa, Pretoria, South Africa, Department of Water Affairs and Forestry.

6-       Esmaili K., Sadeghe Z., Kaboli A., and Shafaei H. 2018. Application hydrological methods for estimating river environmental water rights (Case Study of Gorganroud River). Journal of Natural Environmental (Iranian Journal of Natural Resources) 71(4): 437-451. (In Persian with English abstract)

7-       Habibi Alagoz S. 2017. River Environmental Flow. Sumer Publisher. Tabriz. (In Persian)

8-       Hosseinpour D. 2018. Estimation of environmental flow in some rivers of northern Karoun basin using hydrological and hydraulic methods. M.Sc thesis. Shahrekord University. (In Persian with English abstract)

9-       Isazadeh M., Mohammadi P., and Dinpazhoh Y. 2018. Evaluation of artificial neural network and multiple linear regression models to estimate the daily missing data flow (runoff) (case study: Santeh gauging station- Kordestan province). Journal of Water and Soil Science 21(4): 143-159. (In Persian with English abstract)

10-   Kim S. K., and Choi S.U. 2019. Comparison of environmental flows from a habitat suitability perspective: A case study in the Naeseong‐cheon Stream in Korea. Ecohydrology 12(6): e2119.

11-   Mazvimavi D., Madamombe E., and Makurira H. 2007. Assessment of environmental flow requirements for river basin planning in Zimbabwe. Journal of Physics and Chemistry of the Earth 30: 639-647.

12-   Ministry of Energy. 2012. Guideline for Finding Aquatic Ecosystems Environmental Water Requirement. No 557. (In Persian)

13-   Ministry of Energy. 2013. Update studies of the comprehensive plan of water resources: Karun basin integration report. (In Persian)

14-   Mostafavi S., and Yasi M. 2015. Evaluation of environmental flows in rivers using hydrological methods (Case study: The Barandozchi River- Urmia Lake Basin). Journal of Water and Soil 29(5): 1219-1231. (In Persian with English abstract)

15-   Naderi M.H., Zakerinia M., and Salarijazi M. 2020. Design and analysis of optimal ecological flow regime Zarrin-Gol River using hydrological and ecohydraulic habitat simulation model. Water and Soil 34(3): 515-532.

16-   Naghidi R., Shayannezhad M., and Sadati Nejad S.J. 2010. Comparison of different methods for estimating of monthly discharge missing data in grand Karoon River basin. Journal of Watershed Management Research 1(1): 59-71. (In Persian with English abstract)

17-   Poff N.L. 1996. A hydro geography of unregulated streams in United States and an examination of scale-dependence in some hydrological discriptors. Freshwater Biology 36: 71-91.

18-   Pour Sattar S. 2016. Karun River environmental flow calculation and evaluation from Mollasani to Darkhovin. M.Sc thesis. Shahid Chamran University of Ahvaz. (In Persian with English abstract)

19-   Pyrce R. 2004. Hydrological low flow indices and their uses. Watershed Science Centre. WSC Report No. 04, Trent University, Peterborough, Ontario, 33p.

20-   Shaeri Karimi S., Yasi M., and Eslamian S. 2012. Use of hydrological methods for assessment of environmental flow in a river reach. International Journal of Environmental Science and Technology 9: 549-558.

21-   Smakhtin V. 2001. Low flow hydrology: a review. Journal of Hydrology 240: 147-186.

22-   Smakhtin V., and Anpuhas M. 2006. An assessment of environmental flow requirements of Indian River basins. IWMI Research Report 107. International water Management Institue. Colombo, Sri Lanka, 36p.

23-   Smakhtin V., Revenga C., and Döll P. 2004. A pilot global assessment of environmental water requirements and scarcity. Water International 29(3): 307-317.

24-   Tennant D.L. 1976. Instream flow regimens for fish, wildlife, recreation and related environmental resources. Fisheries 1(4): 6-10.

25-   Walker K.F., Sheldon F., and Puckridge J.T. 1995. A perspective on dryland river ecosystems. Regulated Rivers 11: 85-104.

26-   Wallingford H.R. 2003. Handbook for the Assessment of Catchment Water Demand and Use. 248p.