بررسی تأثیر امواج گرمایی بر جزایر حرارتی کلانشهر تبریز

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 7، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 38، مرداد 1400، صفحه 111-128   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.69683.1040

نویسندگان

رقیه ملکی مرشت¹؛ بهروز سبحانی^{* 2}؛ مسعود مرادی³

¹دانشجوی دکترای آب و هواشناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²استاد آب و هواشناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³دکترای آب و هواشناسی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

امواج گرمایی از فرین­های آب و هوایی آسیب­زا بر انسان و محیط‌زیست است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی تأثیر امواج گرمایی بر جزایر حرارتی کلانشهر تبریز طی سال­های 2018-2003 بود. بدین منظور داده­های حداکثر دمای ایستگاه سینوپتیک­ تبریز از سازمان هواشناسی اخذ و روزهایی توأم با موج گرمایی با کمک شاخص فومیاکی و در محیط نرم‌افزار متلب تعیین شدند. جهت بررسی تأثیر امواج گرمایی بر تشدید جزایر حرارتی، امواج گرمایی در ماه­های گرم و سرد سال انتخاب و جزایر حرارتی برای آن روزها و یک روز بدون موج گرمایی با کمترین دمای حداکثر قبل از هر موج گرمایی در روز هنگام و شب هنگام به کمک داده­های دمای سطح زمین سنجندۀ مودیس آکوا محاسبه شد. طبق نتایج، طی دورۀ موردمطالعه حداکثر تداوم امواج گرمایی 4 روزه و لذا کوتاه‌مدت بوده است. بیشترین فراوانی سالانه و ماهانۀ امواج گرمایی به ترتیب در سال 2010 و در ماه­های آوریل، ژوئن و دسامبر بوده و روند امواج گرمایی در دورۀ موردمطالعه کاهش جزئی غیرمعنادار داشته است. براساس نتایج، هم در ماه­های گرم و هم در ماه­های سرد اغلب در هر دو شرایط وجود و عدم موج گرمایی، در روز جزیرۀ سرمایی و در شب جزیرۀ گرمایی در مرکز شهر وجود داشته که با وقوع موج گرما در مقایسه با روزهای عادی بر شدت جزیرۀ سرمایی روزانه و جزیرۀ گرمایی شبانه افزوده شده است که این وضعیت در ماه­های گرم محسوس­تر از ماه­های سرد بود. همچنین طبق یافته­ها، تداوم امواج گرمایی نقش چندانی در تشدید جزایر حرارتی نداشته است.

کلیدواژه‌ها

شاخص فومیاکی؛ امواج گرمایی؛ جزایر حرارتی؛ کلانشهر تبریز

مراجع

اسمعیل نژاد، مرتضی؛ خسروی، محمود؛ علیجانی، بهلول؛ مسعودیان، سید ابوالفضل؛ 1392. شناسایی امواج گرمایی ایران. جغرافیا و توسعه. شماره 3. صص 54 – 39.

رحیمی، داریوش؛ میر هاشمی، حمید؛ علیزاده، تیمور؛ 1396. تحلیل ساختار امواج گرمایی در غرب و شمال غرب ایران. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی. شماره 3. صص 80- 69.

سازمان هواشناسی کشور .http://www.irimo.ir

صلاحی، برومند؛ قدرتی، زینب؛ 1397. پیش­بینی و تحلیل امواج گرمایی شهر زنجان با استفاده از ریزگردانLARS-WG و شاخص بالدی. فصلنامه جغرافیای طبیعی، شماره 40. صص 48-35.

عزیزی، قاسم؛ 1383. تغییر اقلیم. تهران: نشر قومس. چاپ اول. ص 434.

قاسمی فر، الهام؛ ناصرپور، سمیه؛ 1396. تحلیل سینوپتیکی امواج گرما و سرما در سواحل جنوبی دریای خزر. فصلنامه علمی - پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر). شماره 103. صص 146-137.

کاشکی، عبدالرضا؛ کرمی، مختار؛ با عقیده، محمد؛ علیمرادی، محمدرضا؛ 1398. واکاوی آماری امواج گرمایی زابل، دگرگونی­ها و مخاطرات آب و هوایی. شماره 1. صص 55-40.

مجرد، فیروز؛ معصوم­پور، جعفر؛ رستمی، طیبه؛ 1397. بررسی تغییرات دورهای و فصلی جزیرۀ گرمایی شهر کرمانشاه در شب و روز با استفاده از تصاویر ماهوارهای.  فیزیک زمین و فضا. شماره 2. صص 494 -479.

مولودی، گلاله؛ خورانی، اسدالله؛ مرادی، عباس؛ 1394. اثر تغییر اقلیم بر امواج گرمایی سواحل شمالی خلیج‌فارس. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. شماره 1. صص 14 -1.

هوشیار، محمود؛ سبحانی، بهروز؛ حسینی، سید اسعد؛ 1397. چشم انداز ‌تغییرات ‌دماهای ‌حداکثر ‌ارومیه با ‌استفاده ‌از ‌‌ریزگردانی‌ آماری خروجی‌ مدل‌‌ CanESM2، نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی. شماره 63، 325-305.

 

2017. Añel J, Fernández-González M, Labandeira X, López-Otero X, de la Torre L., 2017. Impact of Cold Waves and Heat Waves on the Energy Production Sector. Atmosphere 10: 1-13.

Almusaed A., 2011. The Urban Heat Island Phenomenon upon Urban Components. Biophilic and Bioclimatic Architecture 21: 139-150.

Bai L, Gangqiang D, Shaohua G, Peng B, Buda S, Dahe Q, Ramamurthy P, Bou‐Zeid E., 2017. Heatwaves and urban heat islands: A comparative analysis of multiple cities. Journal of geophysical research Atomospheres an AGU JOURNAL 122: 168-178.

Basara J, Basara H, Bradley I, Kenneth C., 2018. The Impact of the Urban Heat Island during an Intense Heat Wave in Oklahoma City. Advances in Meteorology 7: 1-10.

De Ridder K, Maiheu B, Lauwaet D, Daglis I A, Keramitsoglou I, Kourtidis K, Manunta P, Paganini M. 2016. Urban Heat Island Intensification during Hot Spells-The Case of Paris during the Summer of 2003. Urbanscience 1: 1-11.

Dobrovolny P, Krahula L., 2015. The spatial variability of air temperature and nocturnal urban heat island intensity in the city of Brno, Czech Republic, Moravian Geographical Reports 23: 8-16.

Feng C, Xuchao Y, Weiping Z., 2014. WRF simulations of urban heat island under hot-weather synoptic conditions: The case study of Hangzhou City, China. Atmospheric Research 138: 364–377.

Feron- Sarah R, Cordero R, Alessdro- Damiani P, Llanillo J, Jorquera J, sepulveda E, Asencio V, Laroze D,  Labbe F, Carrasco J, torres G., 2019. observations and projections of Heat Waves in south Americas. Scientific reportst 9: 1-15.

Founda D, Santamouris M., 2017. Synergies between Urban Heat Island and Heat Waves in Athens (Greece), during an extremely hot summer (2012), Scientific Reports 7: 1-16.

Fujibe F, Yamazaki N, Kobayashi K, Nakamigawa H. 2007. long-term changes of
temperature extremes and day-to-day variability in Japan, papers in Meterology and Geophysics, IPCC 85: 63-70.

Ghobadi A, Khosravi M, Tavousi T., 2017. Surveying of Heat waves Impact on the Urban Heat Islands: Case study, the Karaj City in Iran. Urban Climate 10: 1-16.

Hosseini A.,  2016. Assessment of Urban Heat Island based on the relationship between land surface temperature and Land Use/Land Cover in Tehran, Sustainable Cities and Society 23: 94-104.

Khandelwal S, Goyal R, Kaul N, Mathew A., 2017. Assessment of land surface temperature variation due to change in elevation of area surrounding Jaipur, India. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science 21): 1-8.

Lazzarini M, Marpu PR, Ghedira H., 2013. Temperature-land cover interactions: the inversion of urban heat island phenomenon in desert city areas. Remote Sensing of Environment 130: 136-152.

Lemonsu A, Viguié V, Daniel M, Masson V., 2015. Vulnerability to heat waves: Impact of urban expansion scenarios on urban heat island and heat stress in Paris (France). Urban Climate 14: 586–605.

Paravantis J, Santamouris M, Constantinos C, Efthymiou C, Kontoulis N., 2017 Mortality Associated with High Ambient Temperatures Heatwaves, and the Urban Heat Island in Athens, Greece, Sustainability 606: 2-22.

Ramamurthy P, Bou‐Zeid E., 2017. Heatwaves and urban heat islands: A comparative analysis of multiple cities. Journal of Geophysical Research: Atmospheres 1: 168-178.

Rohini, P.; Pajeevan, m., and Mukhopahay, P., 2019. Future projections of heat waves over India from CMIP5 models, Climate Dynamics, (53), 975–988.

Solomon S, Qin D, Manning Ch, Marquis M, Muhire M, K.B. I, Ahmed F. 2016. Spatiotemporal trends in mean temperatures and aridityindex over Rwanda. Theoretical and Applied Climatology 123: 399-414.

Weihe Z, Shuang Ji, Tsun-Hsuan Ch, Hou Y, Zhang K., 2014. The 2011 heat wave in Greater Houston: Effects of land use on temperature. Environmental Research 135: 81–87.

Wilks D.S. 2006. Statistical Methods in the Atmospheric Sciences, Second Edition, Academic Press is an imprint of Elsevier, Cornell University, USA 648.

Zhou B, Lauwaet D, Hooyberghs H, De Ridder, Kropp K, D- Rybski J., 2016. Assessing Seasonality in the Surface Urban Heat Island of London, Journal Of Applied Meteorology and Climatology 55: 493-505.