سنجش تاب‌آوری سازمانی خبرگزاری‌های اصلی کشور برای مواجهه با زلزله احتمالی شهر تهران (موردمطالعه: خبرگزاری‌های ایرنا، ایسنا، مهر و فارس)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 10، دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 39، آبان 1400، صفحه 181-213   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.68125.1008

نویسنده

سیاوش صلواتیان^*

دکتری مدیریت رسانه، گروه مدیریت رسانه، دانشکده ارتباطات و رسانه، دانشگاه صداوسیما، تهران، ایران

چکیده

احتمال وقوع زلزله در تهران چالش و نگرانی جدی در کشور است و مدیریت بحران این مخاطره نیازمند تاب‌آوری سازمانی نهادهای دخیل در مدیریت بحران است؛ ازجمله این سازمان‌ها، خبرگزاری‌ها به‌عنوان اعضای اصلی اکوسیستم رسانه‌ای کشور هستند. در این راستا، چهار خبرگزاری فارس، مهر، ایسنا، ایرنا به‌عنوان پرمخاطب‌ترین خبرگزاری‌های کشور، به‌عنوان موردمطالعه انتخاب شدند و داده‌های مرتبط با 58 شاخص در سه بعد تاب‌آوری ارتباطی، تاب‌آوری اطلاعاتی و تاب‌آوری ساختاری-سازمانی در این خبرگزاری‌ها به‌صورت میدانی و به کمک روش‌های مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه جمع‌آوری شد. پرسشنامه‌ها بین 341 نفر از کارکنان صف این خبرگزاری‌ها که به‌صورت تمام‌شماری انتخاب شده بودند، توزیع شد، هشت نفر از مدیران آن‌ها نیز به روش هدفمند برای مصاحبه‌ها نمونه‌گیری شدند. برای مشاهده نیز توصیف کامل مشاهدات بر اساس دستورالعمل راهنمای تهیه‌شده در هر چهار خبرگزاری جمع‌آوری شد. داده‌های کیفی در قالب روش تحلیل محتوای کیفی قیاسی و داده‌های کمی نیز با استفاده از شاخص‌های آمار توصیفی تحلیل شدند. بر اساس یافته‌ها، اگرچه خبرگزاری فارس مزیت‌های نسبی به سایر خبرگزاری‌ها داشت اما هر چهار خبرگزاری تاب‌آوری لازم در برابر زلزله احتمالی شهر تهران را نداشتند. نقطه قوت خبرگزاری‌های موردمطالعه در بخش تاب‌آوری اطلاعاتی بود؛ اما در بعد تاب‌آوری ارتباطی و ساختاری-سازمانی ضعف‌های متعددی در خبرگزاری‌ها وجود دارد که باید نسبت به رفع آن اقدام شود. نتایج نشان داد که وضعیت خبرگزاری‌های اصلی کشور در برابر زلزله احتمالی شهر تهران مناسب نیست و این خبرگزاری‌ها به‌عنوان بازوهای اطلاع‌رسانی و ارتباطی در مدیریت بحران زلزله احتمالی شهر تهران نیازمند تقویت تاب‌آوری سازمانی خود هستند

کلیدواژه‌ها

زلزله؛ خبرگزاری؛ تاب‌آوری ارتباطی؛ تاب‌آوری اطلاعاتی؛ تاب‌آوری ساختاری-سازمانی

مراجع

 ابراهیمی، سید عباس؛ فیض، داود؛ چیت کران، حسین؛ 1396. تحلیل جامع عوامل مؤثر بر تاب‌آوری سازمانی در صنایع کوچک و متوسط. پژوهش‌های مدیریت منابع سازمانی. 7 (3). 37-58.

ایزدی، حسین؛ 1396. شناسایی مؤلفه‌های مؤثر در کاهش تاب‌آوری سازمان‌ها در شرایط بحرانی با استفاده از مدل AHP (مطالعه موردی سازمان آتش‌نشانی شهرستان آمل). دانش پیشگیری و مدیریت بحران. ۷ (۴). ۳۰۷ - ۳۱۹.

پارسی‌زاده، فرخ؛ پیشنمازی، پروانه؛ نصراللهی، اکبر؛ 1396. ارزیابی میزان و چگونگی آگاهی مدیران رسانه‌ها از زلزله و مدیریت آن. مدیریت مخاطرات محیطی. 4 (2). 191-175.

پیغامی، عادل؛ سمیعی‌نصب، مصطفی؛ سلیمانی، یاسر؛ 1394. جستارهایی در اقتصاد مقاومتی (مقاوم‌سازی اقتصادی در ادبیات متعارف؛ مبادی علمی و نظری): تاب‌آوری و آسیب‌پذیری (جلد 1). تهران: دانشگاه امام صادق.

تبریزی، منصوره؛ 1391. تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی. فصلنامه علوم اجتماعی. 21. (64). 105 - 138.

حسینی، سید مرتضی؛ رضایی، تینا؛ سریع، علیرضا؛ ۱۳۹۶. نقش مدیریت شهری در مدیریت بحران زلزله (مطالعه موردی شهر تهران). دومین همایش ملی مدیریت بحران و پدافند غیرعامل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علی آبادکتول، گلستان. ایران.

زنگی‌آبادی، علی؛ تبریزی، نازنین؛ 1385. زلزله تهران و ارزیابی آسیب‌پذیری مناطق شهری. پژوهش‌های جغرافیایی. 8 (3). 115 - 130.

شفیعی، مسعود؛ 1399. مناطق پرتراکم تهران؛ «جمعیت تهران» در سال ۹۹ افزایش یافت؟ بازیابی از سایت فرادید: https://faradeed.ir

صلواتیان، سیاوش؛ فرهنگی، علی‌اکبر؛ 1395. مدیریت رسانه‌ای بلایای طبیعی محلی. تهران: انتشارات دانشگاه صداوسیما.

صلواتیان، سیاوش؛ مسعودی، سارا؛ 1395. شناسایی پیشران‌های مؤثر بر آینده خبرگزاری‌ها در ایران. مطالعات فرهنگ و ارتباطات. 17(3). 47 - 68.

عسگری، علی؛ 1396. بازیابی از مطالعات مدیریت بحران: http://www.bohraan.com

عظیمی، آرین؛ 1393. بررسی عوامل مؤثر بر تاب‌آوری خوشه‌های صنعتی در مواجهه با تحریم‌های اقتصادی؛ موردمطالعه: خوشه تجهیزات بیمارستانی تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت امور شهری دانشگاه تهران.

عفیفی، محمدابراهیم؛ 1399. تحلیل آمار فضایی زلزله و تطابق آن با گسل‌ها و رسوبات سست کواترنری با استفاده از GIS در استان خوزستان. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای. 10(1). 179 -190.

عندلیب، علیرضا؛ کاظمی، داوود؛ 1395. توسعه ابزار سنجش تاب‌آوری سازمانی شهر در برابر بحران. نشریه علمی – پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران. شماره 13. 77 -89.

قنبری، سعید؛ صلواتیان سیاوش؛ کیا، علی‌اصغر؛ ۱۳۹۷. تاب‌آوری سازمان‌های خبری در بحران‌های طبیعی: استعاره «انسان زنده هوشیار». دانش پیشگیری و مدیریت بحران. 8. (۴). 321 - 338.

قنبری، سعید؛ صلواتیان، سیاوش؛ کیا، علی‌اصغر؛ 1399. شاخص‌های سنجش تاب‌آوری سازمانی خبرگزاری‌های ایران در بلایای طبیعی. فصلنامه مدیریت بحران. 8. (1). 101 - 114.

وردی‌نژاد، فریدون؛ بهرامی‌رشتیانی، شهلا؛ 1395. مدیریت بحران و رسانه‌ها. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

 

Alexa.com., 2018. Top Sites in Iran. Retrieved from Alexa.com: https:// www.alexa.com/ topsites/countries/IR

Ates, A., & Bititci, U., 2011. Change process: a key enabler for building resilient SMEs. International Journal of Production Research, 49(18), 5601-5618.

Costella, M. F., SaurinbLi, T. A., & Guimarães, B. M., 2009. A method for assessing health and safety management systems from the resilience engineering perspective. Safety Science, 48(9), 1056-1067.

Duhe, S. F., 2008. Communicating Katrina: A Resilient Media. International Journal of Mass Emergencies and Disasters, 26(2), 112–127.

Elo, Satu & Kyngäs, Helvi. 2008. The qualitative content analysis process. Journal of advanced nursing, 62(1), 107-115.

Gunasekaran, A., Rai, B. K., & Griffin, M., 2011. Resilience and competitiveness of small and medium size enterprises: an empirical research. International Journal of Production Research, 5489-5509.

Hsiu-Fang, Hsieh & Shannon, Sarah. E., 2005. Three Approaches To Qualitative Content Analysis. Qualitative Health Research

Lee, A. V., Vargo, J., & Seville, E., 2013. Developing a Tool to Measure and Compare Organizations’ Resilience. Natural Hazards Review, 14(1), 29-41.

Li, X. 2007. Stages of a crisis and media frames and functions: US television coverage of the 9/11 incident during the first 24 hours. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 51(4), 670-687.

McManus, S. T., 2008. Organizational Resilience in New Zealand. University of Canterbury. Christchurch: https://www.resorgs.org.nz. Retrieved from http:// www.resorgs.org.nz/ images/ stories/ pdfs/organisational%20resilience%20in%20new%20zealand.pdf

McManus, S., Seville, E., Vargo, J., & Brunsdon, D., 2008. Facilitated process for improving organizational resilience. Natural Hazards Review, 9(2), 81-90.

Pal, R., Torstenssona, H., & Mattila, H., 2014. Antecedents of organizational resilience in economic crises—an empirical study of Swedish textile and clothing SMEs. International Journal of Production Economics, 147, 410-428.

Somers, S., 2009. Measuring Resilience Potential: An Adaptive Strategy for Organizational Crisis Planning. Journal of Contingencies and Crisis Management, 17(1), 12-33.

Stephenson, A. V., 2010. Benchmarking the Resilience of Organisations. Ph.D. thesis of University of Canterbury. Retrieved from https://ir.canterbury.ac.nz/handle/10092/5303