تحلیل روانکاوانة اختلال خودشیفتگی در شعر ابوفراس و خاقانی بر اساس نظریة کریستوفر لاش

زبان و ادبیات عربی

مقاله 4، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 23، اسفند 1399، صفحه 57-75   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jallv12.i2.57487

نویسندگان

فائزه عرب یوسف آبادی¹؛ عبدالباسط عرب یوسف آبادی^{* 2}

¹استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه زابل،ایران

²( استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه زابل،ایران

چکیده

شخصیت انسان از سه عنصر نهاد، خود و فراخود تشکیل شده‌است. ارتباط این سه عنصر با یکدیگر، رفتارهای پیچیدة فرد را به وجود می‌آورند. مفهوم «خود» نشان‌دهندة الگوی معینی از رفتار و چگونگی سازگاری و تعامل فرد با محیط است. گاه «خود» دچار اختلال شخصیتی خودشیفتگی می‌شود که در اثر آن توجه و علاقة فرد به خود بیش‌ازحد می‌شود؛ لذا خود را موجودی برتر می‌بیند و بر ارزش خود در نظر دیگران تمرکز مبالغه‌آمیزی می‌کند، تا جایی که این شیفتگی بیش‌ازحد به خود، جایی برای عشق ورزیدن به دیگران باقی نمی‌گذارد. ابوفراس حمدانی و افضل‌الدین خاقانی دو شاعر بلندآوازة عرب و ایران هستند که در شعر آن‌ها جلوه‌هایی از پدیدة خودشیفتگی آشکار است. هدف در این مقاله این است که با تکیه‌بر روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به الگوی کریستوفر لاش مهم‌ترین ویژگی‌های روانی مرتبط با خودشیفتگی در شعر ابوفراس و خاقانی تبیین شود. بنابر روان‌شناسی رفتاری کریستوفر لاش ویژگی‌های مشترک خودشیفتگی در شعر ابوفراس و خاقانی عبارتند از: خودبزرگ‌بینی، ارزش‌زدایی از دیگران، توهمات همه‌توانی، گریز از هم‌هویت شدن با دیگران و گلایه. بر این اساس این دو شاعر افرادی هستند که در شعر خود تصویری مبالغه‌آمیز از خویشتن ارائه می‌کنند و ارزش‌های دیگران را نادیده می‌گیرند و نسبت به انتقاد یا شکست خیلی حساس‌اند. ابوفراس و خاقانی کمتر با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند و ارتباط آن‌ها در راستای رفع نیازهای شخصیشان است. ایشان خود را ابرمنی می‌پندارند که همه کار از دستش برمی‌آید و اتفاقات مثبت اطرافشان را به خود نسبت می‌دهند. این دو شاعر از هم‌هویت شدن با دیگران فرار می‌کنند و به همین خاطر مدام از مردم و زندگی و اوضاع پیرامون خود گلایه دارند.
 

کلیدواژه‌ها

خودشیفتگی؛ خودبزرگ‌بینی؛ کریستوفر لاش؛ ابوفراس حمدانی؛ افضل‌الدین خاقانی

مراجع

ابن‌خلکان، احمد بن محمد (1978). وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان. تحقیق: عباس، احسان. ط2. بیروت: دار الثقافة.

ابن‌عدیم، عمر (1370). زبدة الحلب من تاریخ الحلب. تحقیق: الدهان، سامی. ط1. دمشق: دار الکتب العلمیة.

البستانی، بطرس (1988). أدباء العرب فی الأعصر العباسیة. ط1. بیروت: دار مارون عبود.

التنوخی، المحسن بن علی (1971). نشوار المحاضرة وأخبار المذاکرة. تحقیق: الشالجی، عبود. بیروت: دار الکتب العربیة.

الثعالبی، أبومنصور (1983). یتیمة الدهر فی محاسن أهل العصر. تحقیق: قمیحة، مفید محمد. ط1. بیروت: دار الکتب العلمیة.

الحسینی، أبوجعفر (1416). شرح شافیة أبی‌فراس فی مناقب آل الرسول ومثالب بنی‌العباس. تحقیق: البصری، صفاءالدین. ط1. طهران: وزارة الثقافة والإرشاد الإسلامی.

الحمدانی، أبوفراس (1994). الدیوان. شرح: الدویهی، خلیل. ط2. بیروت: دار الکتاب العربی.

خاقانی، افضل‌الدین (1387). تحفة العراقین. کوشش: صفری آق‌قلعه، علی. چاپ اول. تهران: میراث مکتوب.

---------- (1388). دیوان. تصحیح: سجادی، ضیاء‌الدین. چاپ نهم. تهران: زوار.

دشتی، علی (1364). خاقانی شاعری دیرآشنا. چاپ اول. تهران: اساطیر.

الزرکلی، خیرالدین (1986). الأعلام. ط3. بیروت: دار العلم للملایین.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1361). نقد ادبی. چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.

------------ (1378). دیدار با کعبة جان. چاپ اول. تهران: سخن.

شامی، یحیی (1999). موسوعة شعراء العرب. ط1. بیروت: دار الفکر العربی.

شمیسا، سیروس (1388). سبک‌شناسی شعر. چاپ چهارم. تهران: میترا

صدر، احمد (1372). دایرة‌المعارف تشیع. چاپ دوم. تهران: بنیاد فرهنگی شطّ.

صفا، ذبیح‌الله (1388). تاریخ ادبیات ایران. چاپ19. تهران: فردوسی.

عتیق، عبدالعزیز (1972). فی النقد الأدبی. ط2. بیروت: دار النهضة العربیة

الفاخوری، حنا (1986). الجامع فی تاریخ الأدب العربی. ط2. بیروت: دار الجیل.

فروخ، عمر (1985). تاریخ الأدب العربی: الأعصر العباسیة. ط5. بیروت: دار العلم للملایین

فروزانفر، بدیع‌الزمان (1385). سخن و سخنوران. چاپ سوم. تهران: خوارزمی.

قربانی، نیما (1384). سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی. چاپ دوم. تهران: تبلور.

کندلی‌هریچی، غفار (1374). خاقانی شروانی: حیات، زمان و محیط او. ترجمه: حصاری. مرهدایت. چاپ اول. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

معدن‌کن، معصومه (1384). بساط قلندر: برگزیده و شرح غزل‌های خاقانی. چاپ اول. تهران: آیدین.

پاینده، ابوالقاسم (1380). «کریستوفر لش و فرهنگ خودشیفتگی». ارغنون. شمارة 18. صص 27-34

الحسمانی، عبدعلی؛ نجم، عبدالخالق (1990). دراسة نفسیة لشخصیة المتنبی من خلال شعره. مجلة کلیة الآداب جامعة بغداد. العدد37. صص 214-245

رشیدیان، عبدالکریم (1385). «فرهنگ خودشیفتگی: بررسی دو دیدگاه». پژوهش‌نامة علوم انسانی. شمارة49. بهار. صص 215-234

عرب یوسف‌آبادی، عبدالباسط و همکاران (1398). «روانشناسی تطبیقی رنگ‌ها در «سقط الزند» معرّی و دیوان رودکی برپایه نظریه ماکس لوشر». دورة11. شمارة1. دانشگاه فردوسی: زبان و ادبیات عربی. صص 1-24.

 

Brown. A. (1997), "Narcissism, identity and legitimacy", Academy of management Review, 22: 643-686.

Corsini, R. J. (2002), "The dictionary of psychology", New York: Brunner-Routledge.

Donnellan.M.B, Trzesniewski, K. H, Robins, R. W, Moffitt, T. E & Caspi, A, (2005). Low Self-esteem is related to aggression, antisocial behavior, and delinquency, Psychological Science, 16, 328- 333.

Hendin, H (2001), "Narcissism, motives and emotions: a dissertation submitted in partial satisfaction of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in university of California"

Jorstad. J. (1996), "Narcissistic and leadership: some differences in male and Female leaders", Leadership and Development Journal: 17- 22.

Kaplan, S. N. and Sadouk (1998). "Sport and play in American life: a textbook in the sociology of sport". New YorK; saunders publishing company.PP:89-118.

Lash, Christopher (1979). The Culture of Narcissism: American Life in An Age of Diminishing Expectations New York, W.W. Norton & Company, Inc.

Maccoby, M, (2000), "Narcissistic leaders: the incredible pros, The Iinevitable cons", Harvard Business Review: 69-77.

McHoskey, J. (1995), "Narcissism and machiavellianism", Psychological Reports, 755-759..

Rhodes. J, Roffman. J, Reddy. R & Fredriksen. K, (2004). Changes in self esteem durig the middle school years: a latent growth curve study of individual and contextual influences, Journal of school psychology, (42).243-248.

1. Webster, G. D, (2006). Low self-esteem is related to aggression, but especially when Controlling for gender, A replication and extension of Research in Social Psychology, 29, 12 18