تحلیل نظریه استثمار زیست‌جهان هابرماس در شکل‌گیری مدیریت دانش

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 4، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 20، اسفند 1399، صفحه 72-91   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2021.23742.0

نویسندگان

حسین نورانی کوتنائی^{* 1}؛ نجلا حریری²؛ داریوش مطلبی³؛ فهیمه باب الحوائجی⁴

¹مدیر / فرهنگ و ارشاد اسلامی، ساری ، مازندران

²استاد/ دانشگاه آزاد اسلامی , واحد علوم و تحقیقات، تهران

³استادیار/دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران

⁴دانشیار/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران

چکیده

مقدمه: مقوله قدرت (حکومت، ثروت و دین) می‌تواند هم بسترساز پژوهش حقیقی و هم ویرانگر و منحرف‌کننده دانش باشد. با تأمل در نظریه استثمار زیست‌جهانِ یورگن هابرماس می‌توان نقش و تأثیر قدرت‌های تمامیت‌خواه را بر روند جریان آزاد اطلاعات و امکان تغییر زیست‌جهان دانش و شکل‌گیری رابطه سلطه‌پذیر و سلطه‌گر را دریافت. هدف این پژوهش، تحلیل زیست‌جهان دانش و تأثیر استثمار زیست‌جهان دانش بر مدیریت کلان دانش بود.
روش­ شناسی: رویکرد این پژوهش کیفی و روش آن نظریه زمینه‌ای بوده است. شرکت‌کنندگان در پژوهش 20 نفر از اعضای هیأت‌علمی و متخصصان علوم اجتماعی و علم اطلاعات و دانش‌شناسی بودند که مورد مصاحبه عمیق قرار گرفتند و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات بر اساس سه روش کدگذاری مورد استفاده در نظریۀ زمینه‌ای، شامل کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی با استفاده از نرم‌افزار تحلیل‌های داده‌های کیفی MAXQDA10  انجام ‌‌گردید.
یافته‌ها: قدرت‌های تمامیت‌خواه با حذف، دستکاری و مانع‌تراشی در جریان آزاد اطلاعات و با تحریف، تخریب و دستکاری اطلاعات و همچنین با وابسته‌کردنِ نهادهای اطلاع‌رسانی در پی اثرگذاری بر تولید دانش و روند پژوهش هستند تا با اسطوره‌سازی و اقناع‌گری شهروندان، موجب آن شوند که پدیده استثمار زیست‌جهان دانش به واقعیت تبدیل شود.
نتیجه­:با اطلاع‌رسانی هدایت‌شده توسط قدرت‌های تمامیت‌خواه، مراکز اطلاع‌رسانی از ماهیت وجودی‌شان دور می‌گردند؛ به‌تبع مخدوش‌شدن اطلاعات، نشر اطلاعات آلوده و اطلاع‌رسانی هدایت‌شده، شاهد استثمار زیست‌جهان دانش و در نهایت شکل‌گیری مدیریت دانش سوگیرانه و پدیدۀ توهمِ دانایی در جامعه خواهیم بود.  در این پژوهش انواع مدیریت دانش کلان مانند مدیریت دانش ارزشی؛ مدیریت دانش تخریبی؛ مدیریت دانش انحصاری؛ مدیریت تحمیل دانش آلوده و مدیریت دانش پنهانی مطرح شده است.

کلیدواژه‌ها

مدیریت دانش؛ قدرت؛ زیست جهان؛ استثمار زیست ‌جهان

مراجع

آلپورت، گردن و پستمن، لئو (1374). روانشناسی شایعه. تهران: مرکز تحقیقات و مطالعات وسنجش برنامه‌ صدا و سیمای جمهوی اسلامی ایران.ص9.

اسماعیلی، ابراهیم (1390). بررسی نقش دستگاه قدرت در دوره میانه و تأثیر آن بر انحطاط ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه یزد.

باقری ایلخچی، جهانگیر (1382). سیاست، نقادی و عقلانیت در آرای پوپر و هابرماس. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده حقوق و علوم سیاسی. دانشگاه تهران.

باقری توفیقی، ناهید (1396). بررسی وضعیت و زمینه‌های فعالیت علمای علوم دینی در ایران عصر سلجوقی. پایان‌نامه دکترای دانشکده حقوق و علوم اجتماعی. دانشگاه تبریز.

بلنداختر نشتیفانی، نوراحمد (1383). مطالعه‌ای در مناسبات قدرت و مشروعیت در دوره سلجوقیان بزرگ. پایان‌نامه کارشناسی ارشد پژوهشکده تاریخ. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

بیانی، فرهاد؛ گلابی، فاطمه؛ علی‌پور، پروین (1394). زیست‌جهان و نظام؟ بررسی تلفیق در اندیشه یورگن هابرماس. فصلنامه راهبرد. شماره 77.ص 191-216.

جعفرزاده، نسرین (1395). آگاهی و جامعه در مکتب فرانکفورت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تبریز.

حیدری، معصومه (1391). بررسی جامعه‌شناختی سازماندهی علم در اصفهان دوره صفویه و نقش آن در توسعه تشیع. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه اصفهان.

داورپناه، محمّدرضا؛ آرمیده،معصومه (1391).  اطلاعات و جامعه. انتشارات دبیزش.

عبدالکریمی، بیژن؛ محمدی، محمدعلی (1381). رهایی‌بخشی یا سلطه: نقدی بر نظام آموزش و پرورش ایران. انتشارات نقد فرهنگ.

قطبی، دیاکو (1396). واکاوی جایگاه و کارکرد برنامه درسی در نظام‌های تمامیت‌خواه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه کردستان.

لالمی، سیده‌ شیده (1388). موانع و چالش‌های شکل‌گیری روزنامه‌نگاری تحقیقی در ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم اجتماعی. دانشگاه علامه طباطبائی.

مبارکی، مریم (1391). دانش‎های شیعه در عصر آل بویه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی. مجتمع دانشگاهی ولیعصر.

محمدپور، احمد (1389). روش تحقیق معاصر در علوم انسانی. تهران: ققنوس.

نظری، علی اشرف (1391). سوژه، قدرت و سیاست از ماکیاول تا پس از فوکو؛ تهران: آشیان.

نوروزی، علیرضا ( 1381 ). آلودگی اطلاعات. فصلنامة علمی- پژوهشی اطلاع‌رسانی. دوره 15. شمارة 1و2.ص1-6

هادیزاده، سیدنصرالله (1390). نقش مسلمانان در گسترش کتابخانه‌ها و بررسی شبهه کتاب‌سوزی توسط مسلمانان. پایان‌نامه کارشناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود.

هاشمی، پریسا (1395). وضعیت علوم عقلی و نقلی در عصر خوارزمشاهیان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا.

هیل، مایکل (1381). تأثیر اطلاعات بر جامعه: بررسی ماهیت، ارزش و کاربرد اطلاعات. ترجمة محسن کاریزی. انتشارات چاپار.

 

Azizuddin, Mohd., Sani , Mohd (2013), Balancing Freedom of Speech and National Security in Malaysia, Asian Politics & Policy 5(4).

Eaves, Y.D. (2001). Asynthesis technique for grounded theory data analysis. Journal of Advanced Nursing Research; 35: 654-663.

Jansen, Curry, Sue ., Martin, Brian (2004), Exposing and opposing censorship: backfire dynamics in freedom-of-speech struggles, Pacific Journalism Review, Vol. 10, No. 1, pp. 29-45.

Ravetz، J.،(1971), Scientific Knowledge and Its Social Problems، Oxford: Oxford University Press.

Singh, amit.(2018), Conflict between Freedom of Expression and Religion in India—A Case Study. https://doi.org/10.3390/socsci7070108