طراحی مدل کارآفرینی اجتماعی بومی در ایران با رویکرد داده‌بنیاد

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 4، دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 37، شهریور 1400، صفحه 133-97   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2021.59293.0

نویسندگان

هما کلالیان مقدم¹؛ یعقوب مهارتی^{* 2}؛ مجید اشرفی³؛ علیرضا خوراکیان⁴

¹دانشجوی دکتری کارآفرینی، واحد علی‌آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌آباد کتول، ایران

²استادیار کارآفرینی، گروه مدیریت دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³گروه حسابداری، واحد علی‌آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌آباد کتول، ایران

⁴استادیار مدیریت نوآوری، گروه مدیریت دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

این پژوهش، تفسیری، رویکرد آن کیفی و استراتژی آن روش‌شناسی نظریۀ داده‌بنیاد با رویکرد ظاهرشونده (گلیزری) است که مؤلفه‌های کارآفرینی اجتماعی ایران را احصاء کرده است و مدل بومی طراحی شده است. جامعۀ پژوهش، خبرگان کارآفرینی اجتماعی و مؤسسان شرکت‌های اجتماعی بودند که به روش نمونه‌گیری هدفمند، 19 نفر تا اشباع نظری انتخاب شدند و  با آنان مصاحبۀ عمیق صورت پذیرفت. در راستای تجزیه و تحلیل داده‌ها، از بستۀ نرم‌افزاری MAXQDA نسخۀ 10 استفاده شد و فرایندهای کدگذاری باز، انتخابی و نظری انجام شد. پس از تجزیه و تحلیل‌های انجام‌شده، در طی فرایند کدگذاری و مقایسۀ مستمر کدها با داده‌های اولیه، 35 مفهوم استخراج شد. برای بررسی استحکام پژوهش از چهار معیار قابلیت اعتبار، انتقال‌پذیری، قابلیت اطمینان و تأیید‌پذیری استفاده شد. در این مدل، علل (نیازها، مسائل، چالش‌ها، بحران‌های اجتماعی و زیست‌محیطی، وجود فرصت‌های اجتماعی)، عوامل همبسته یا کوواریانس‌ها (انگیزه‌های فردی و اجتماعی، عوامل فرااجتماعی، دانش کارآفرینی فرد، پیشینۀ تحصیلی، دانش و تجربۀ پیشین، عوامل خانوادگی، ابعاد شخصیتی، الگوهای نقش)، اقتضائات یا عوامل تعدیلگر (مهارت‌های سازمانی کارآفرینانه، زیرساخت‌های سرمایه‌ای، گونه‌های مختلف سازماندهی، همگرایی نهادهای حمایتی، تیم و شبکه‌سازی، داشتن مدل کسب‌وکار، مراکز آموزشی و پژوهشی، منتورها و مراکز رشد، رفع مشکلات کارآفرینان اجتماعی)، شرایط میانجی (مشروعیت کارآفرینی اجتماعی، ثبات و همه‌جانبه‌نگری، جذابیت فعالیت‌های کارآفرینی اجتماعی)، پیامدها (ایجاد ارزش‌های معنوی، اجتماعی و اقتصادی) و عوامل زمینه‌ای (عوامل فرهنگی– اجتماعی، عوامل جغرافیایی، عوامل سیاسی، عوامل اقتصادی، قوانین و خط مشی‌ها، رسانه‌ها) حول ‌مقولۀ محوری «فرایند خلق ارزش اجتماعی» شناسایی شدند. پژوهش حاضر، زوایای نوین و بینش ارزشمندی دربارۀ کارآفرینی اجتماعی برای محققان آینده، کارآفرینان اجتماعی، سیاست‌گذاران و تصمیم‌سازان این حوزه در کشور فراهم کرده است و می‌تواند برای آنان راه‌گشا باشد.

کلیدواژه‌ها

کارآفرینان اجتماعی؛ کارآفرینی اجتماعی بومی؛ فرایند خلق ارزش اجتماعی؛ نظریۀ داده‌بنیاد؛ 6 سی گلیزر

مراجع

1. ابطحی، س. ح.، شریف‌زاده، ف.، و ابراهیم‌پور، ح. (1389).بررسی مفاهیم، نظریه‌ها و مدل‌های کارآفرینی اجتماعی و ارائه مدل مفهومی، مجله مدیریت فرهنگ سازمانی، 28(21)، 112- 87..
2. دانایی‌فرد، ح.، و کاظمی، س. ح. (1389). ارتقای پژوهش‌های تفسیری در سازمان: مروری بر مبانی فلسفی و فرایند اجرای روش پدیدارنگاری. فصلنامه مطالعات مدیریت بهبود و تحول، 61، 147-121.
3. رضائی، ر.، صفا، ل.، و صفری، پ. (1391). بررسی مؤلفه‌های کارآفرینی اجتماعی در تعاونی‌های توسعه روستایی شهرستان زنجان بر مبنای مدل معادلات ساختاری (مورد مطالعه: تعاونی نیک پی). کنفرانس ملی کارآفرینی و مدیریت کسب‌وکارهای دانش بنیان.
4. میگون‌پوری، م.، و میگون‌پوری، ا. (1392). مفهوم‌پردازی فرایند شکل‌گیری کارآفرینی اجتماعی در سازمان بهزیستی. همایش ملی دانشگاه کارآفرین، صنعت دانش محور، بابلسر، بازیابی از https://civilica.com/doc/217821
5. Abdou, E., Fahmy, A., Greenwald, D., & Nelson, J. (2010). Social entrepreneurship in the Middle East: Toward sustainable development for the next generation. Wolfensohn Center for Development, The Middle East Youth Initiative Working Paper, 10.
6. Ali, B., & Darko, E. (2015). Grants, incubators and innovation: A snapshot of social enterprise activity in Pakistan. London: Overseas Development Institute.
7. (2010). Facts. Retrieved from http:// www. ashoka. org/ facts accessed 01.07.2010.
8. Austin, J. E., Stevenson, H., & Wei-Skillern, J. (2006). Social and commercial entrepreneurship: Same, different, or both. Entrepreneurship Theory and Practice, 30(1), 1-22.
9. Brock, D. D., & Steiner, S. (2010). Social Entrepreneurship: Be the Change. Social Entrepreneurship Program, 9, 1-27.
10. Corner, P. D., & Ho, M. (2010). How opportunities develop in social entrepreneurship. Entrepreneurship Theory and Practice, 34(4), 635-659.
11. Dees, J. G. (1998). The meaning of social entrepreneurship. Retrieved from http:// fntc. info/ files/ documents/ The %20 meaning %20 of %20 Social %20 Entreneurship. pdf. Accessed 20 Oct 2008
12. Dees, J. G., Emerson, J., & Economy, P. (2001). Enterprising nonprofits: A toolkit for social entrepreneurs. New York: Wiley.
13. Dorado, S. (2006). Social entrepreneurial ventures: different values ​​so different process of creation, no? Journal of Developmental Entrepreneurship, 11(4), 319-343.
14. Drucker, P. F. (1986). Innovation and entrepreneurial: Practice and principles. Personnel strategies and productivity improvement (pp. 105-109). Taylor & Francis, Ltd
15. Drucker, P. F. (1992). The changed world economy. The Culture and Power of Knowledge, 1, 257-277.
16. Duke University. (2008). Developing the field of social entrepreneurship. Center for the Advancement of Social Entrepreneurship Duke University, The Fuqua School of Business.Retrieved from: https:// community-wealth. org
17. Elkington, J., & Hartigan, P. (2008). The power of unreasonable people: How social entrepreneurs create markets that change the world. Harvard Business Press.
18. Florin, J., & Schmidt, E. (2011). Creating shared value in the hybrid venture arena: A business model innovation perspective. Journal of Social Entrepreneurship, 2(2), 165-197.
19. Germak, A. J. (2013). Social entrepreneurship motivation: A quantitative analysis of nascent social entrepreneurs. 4th EMES International Research Conference on Social Enterprise, Belgium, Liege.
20. Glaser, B. (1978). Theoretical sensitivity. Advances in the methodology of grounded theory. Mill Valley, Calif.: Sociology Press.
21. Glaser, B. G., & Hon. (2005). Staying open: The use of theoretical codes in grounded theory. The Grounded Theory Review, 5(1), 1-20.
22. Kang, M. (2015). Thesis social entrepreneurship in China: models, dynamics, challenges and opportunities. Management Review, 2(2), 22-27.
23. Kickul, J., & Lyons, TS (2012). Understanding social entrepreneurship: The relentless pursuit of mission in an ever changing world. London: Routledge.
24. Kramer, M. (2005). Measuring innovation: Evaluation in the field of social entrepreneurship, skoll foundation / foundation strategy group. Retrieved from Skollfoundation. Org/ media/ skoll _ docs/ Measuring %20 In novation 20
25. Kupolokun, O. (2015). For-profit social entrepreneurship: A study of resources, challenges, and competencies in UK(Doctoral dissertation). University of London, Goldsmiths.
26. Leadbeater, C. (1997). The rise of the social entrepreneur(No. 25). Demos.
27. Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic Inquiry. Sage Publication, London, England.
28. Mair, J. (2010). Social entrepreneurship: taking stock and looking ahead.
29. Mair, J., & Marti, I. (2006). Social entrepreneurship research: A source of explanation, prediction, and delight. Journal of world business, 41(1), 36-44.
30. Nicholls, A. (2006). Introduction. In A. Nicholls (Ed.), Social entrepreneurship, new models of sustainable social change. New York: Oxford University Press.
31. Nicolopoulou, K., Karataş‐Özkan, M., Vas, C., & Nouman, M. (2017). An incubation perspective on social innovation: the London Hub–a social incubator. R&D Management, 47(3), 368-384.
32. Peredo, A. M., & McLean, M. (2006). Social entrepreneurship: A critical review of the concept. Journal of world business, 41(1), 56-65.
33. Perrini, F., & Vurro, C. (2006). Social entrepreneurship: innovation and social change across theory and practice. In J. Mair, J. A. Robinson & K. Hockerts (Eds.), Social entrepreneurship (pp. 57-85). New York: Palgrave Macmillan.
34. Rametse, N., & Shah, H. (2012). Investigating social entrepreneurship in developing Retrieved from https:// papers.ssrn.com/ sol3/ papers.cfm? abstract_id=2176557
35. Sansone, G., Andreotti, P., Colombelli, A., & Landoni, P. (2020). Are social incubators different from other incubators? Evidence from Italy. Technological Forecasting and Social Change,  158, 120132.
36. Sarif, M., Sarwar, A., & Ismail, Y. (2013). Practice of social entre preneurship among the Muslim entrepreneurs in Malaysia. Middle East Journal of Scientific Research, 14(11), 1463-1470.
37. Singh, A. (2016). The process of social value creation: A multiple-case study on social entrepreneurship in India. London: Springer.
38. Volkmann, C. K., Tokarski, K. O., & Ernst, K. (2012). Social entrepreneurship and social business (eBook). doi: 10.1007/978-3-8349-7093-0
39. Weerawardena, , & Mort, GS (2006).Investigating social entrepreneurship: A multidimensional model. Journal of World Business, 41(1), 21-35.
40. Welter, F. (2011). Contextualizing entrepreneurship—conceptual challenges and ways forward. Entrepreneurship Theory and Practice, 35(1), 165-184.
41. Yujuico, E. (2008). Connecting the dots in social entrepreneurship through the capabilities approach. Socio-Economic Review, 6(3), 493-513.
42. Zahra, S. A., Gedajlovic, E., Neubaum, D. O., & Shulman, J. M. (2009). A typology of social entrepreneurs: Motives, search processes and ethical challenges. Journal of Business Venturing, 24(5), 519-532.