چالش‌های محیط زیست هوشمند در کلانشهر مشهد با استفاده از مدل DPSIR

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 17، شهریور 1401، صفحه 17-36   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2021.67171.0

نویسندگان

امید علی خوارزمی^{* 1}؛ مهسا غفوریان²؛ مرضیه صبوری³؛ سیما سردار³

¹عضو هیئت علمی، دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه فردوسی مشهد

³فردوسی مشهد

چکیده

پژوهش حاضر سعی دارد نقش عوامل موثر در پیاده سازی محیط زیست هوشمند در کلانشهر مشهد را در سه بخش میزان تاثیرگذاری در صورت وقوع، احتمال وقوع گزینه در آینده و تشریح وضعیت موجود بررسی کند. روش پژوهش با استفاده از روش ترکیبی چند جانبه و با گردآوری اطلاعات اسنادی و ابزار پرسشنامه و مصاحبه های نیمه ساختاریافته انجام گرفته است و مبنای تحلیل براساس اجزای مدل DPSIR[1]  بوده است. مشارکت کنندگان در این پژوهش شامل 30 نفر از خبرگان در بخش کمی و 9 نفر از متخصصان در بخش مصاحبه های کیفی که با روش گلوله برفی انتخاب شده اند، بوده است. داده های جمع آوری شده با استفاده آزمون  T-testدر نرم افزار  SPSSمورد تجریه و تحلیل واقع شده است. نتایج نشان میدهد که میزان تاثیرگذاری در صورت وقوع به غیر از بعد مدیریت پسماند در سایر ابعاد شامل مدیریت آب، مدیریت یکپارچه زیست محیطی، زیبا سازی شهری، فرهنگ و هویت، ساختمان هوشمند، مدیریت فاضلاب و توسعه برق سبز بالا بوده است و در احتمال وقوع آینده، گزینه بعد فرهنگ و هویت وضعیت نسبتا مطلوبی را نسبت به سایر ابعاد به خود اختصاص داده است. در تشریح وضعیت موجود شاهد وضعیت نامطلوب محیط زیست هوشمند در کلانشهر مشهد هستیم. در این پژوهش همچنین راهکارهای پیشنهادی جهت رسیدن به وضعیت مطلوب پیشنهاد گردیده است.
 
[1] Drivers, Pressures, State, Impact, Response

کلیدواژه‌ها

چالش‌های محیط زیست؛ توسعه پایدار؛ کلانشهر مشهد؛ محیط زیست هوشمند؛ مدل DPSIR

مراجع

1. بذرافشان، ن.، خوارزمی، ا. و خاکپور، ب. (۱۳۹۸). تحلیل کیفی چالش های نهادی و سازمانی در پیاده سازی شهر هوشمند در کلانشهر مشهد. تهران: کنفرانس ملی آینده پژوهی، مدیریت و توسعه پایدار.
2. پوراحمد، ا.، زیاری، ک.، حاتمینژاد، ح.، و پارسا، ش. (1397). شهرهوشمند؛ تبیین ضرورت ها و الزامات شهرتهران برای هوشمندی. نگر شهای نو در جغرافیای انسانی، (2)، 1-22.
3. جهانی شکیب، ف.، ملک محمدی، ب.، زبردست، ل.، و عادلی، ف. (1393). بررسی قابلیت و کاربرد خدمات اکوسیستمی به عنوان شاخص های اکولوژیکی در مدل DPSIR (مطالعه نمونه: تالاب چغاخور). پژوهشهای محیط زیست، (10)، 109-120.
4. حاجیزاده طوسی، ر. (1393). فعالیتهای شهرداری مشهد در حوزه شهر هوشمند. شهرداری مشهد معاونت برنامه ریزی و توسعه. مدیریت آمار، فناوری و تحلیل اطلاعات.
5. خطیبی، ع.، دانه کار، ا.، پورابراهیم، ش.، و وحید، م. (1394). معرفی مدل DPSIR و قابلیت کاربرد آن در تصمیمگیری های محیط زیستی. فصلنامه انسان و محیط زیست، 13(4)، 65-79.
6. خوارزمی، ا.، بیگی نصرآبادی، ف و جوهری، ل. (1395). بررسی تحلیلی شکاف بین وضع موجود و وضع مطلوب پیاده سازی نظام جانشین پروری در شهرداری مشهد. فصلنامه مطالعات مدریت شهری، (27)، 15-28.
7. دهقانی، ب.، خوارزمی، ا.، و اجزاء شکوهی، م. (1394). ارائه مدل مفهومی جهت ارزیابی عوامل مؤثر بر ارتقاء وضعیت مبلمان شهری. تهران: کنفرانس ملی مهندسی معماری، عمران و توسعه شهری.
8. روزگار، ز و جوانمرد، م. (1393).شهرهای هوشمند و مؤلفه های آن.شاهرود: ششمین کنفرانس فناوری اطلاعات و دانش.
9. رهنما، م. (1397). سند توسعه محیط زیست کلانشهر مشهد. مشهد: شهرداری مشهد.
10. رهنما، م.، و حیاتی، س. (1392). تحلیل شاخص های رشد هوشمند شهری در مشهد. فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، (4)، 71-98.
11. رهنمایی، م.، و شاه حسینی، پ. (1392). فرایند برنامه ریزی شهری ایران (چاپ دهم). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت).
12. زبردست، ل.، صالحی، ا.، مومنی، م.، افراسیابی، ه.، و محمد امینی، م. (1394). ارائه رهیافت سیستمی در برنامه ریزی محیط زیستی آلودگی هوا با استفاده از چهارچوب DPSIR (مطالعه موردی: تهران). مجله محیط شناسی، (1)1، 129-141.
13. ستوهیان، ف.، حسنی، م.، میراث احمدی، م.، و صالحی، س. (1396). محیطزیست شهر و توسعه پایدار در شهرهای هوشمند. تهران: سومین همایش ملی مدیریت بحران، ایمنی، بهداشت، محیط زیست و توسعه پایدار.
14. شاهی، ا.، زبردست، ل.، صالحی، ا.، و صالحی، ر. (1397). تحلیل عوامل مؤثردر وضعیت محیط زیست انسانی شهر تهران براساس مدل DPSIR.. پژوهشهای جغرافیای انسانی، (2)، 277-295.
15. شربتدار، م.، کاهانی، م.، جوادی، و.، قهرمانی، ع.، طالبیان، ح.، طیرانیراد، ا.، و گنجی بیدمشک، ا. (1396). مطالعه تطبیقی شهرهای هوشمند آمستردام، بارسلون و نیویورک و در آمدی بر مطالعات سند شهر هوشمند مشهد. هشتمین کنفرانس نظام اداری الکترونیکی.
16. قربانی، ر.، خوارزمی، ا.، و ترکمن نیا، ن. (1398). تحلیل تأثیر عوامل اقتصادی-اجتماعی بر شکل گیری و گسترش سکونتگاه های غیررسمی کلانشهر مشهد پژوهشهای جغرافیای انسانی، (2) ، 373-385.
17. گهواربند، س. (1395). شهرهوشمند شهر دوستدار محیط زیست.تهران: اولین همایش ملی توسعه سلامت، ایمنی و محیط زیست در حوزه اماکن تفریحی، ورزشی، مذهبی و فرهنگی شهر با رویکرد حفاظت از شهروند و شهر.
18. محمدی، غ. (1395). تبیین الگوی شهرهوشمند در کلانشهر مشهد مبتنی برتوسعه پایدار.رساله دوره دکتری، رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد.
19. مرکز آمار ایران، براساس اطلاعات سرشماری نفوس و مسکن، آمارنامه مشهد، 1395.

 

20. Bidkhori, A. Kharazmi, O.A., & Ajza Shokouhi, M. (2016). Evaluation of the Current Situation of Smart Mobility in Metropolis of Mashhad. International Journal of Humanities and Cultural Studies, 2 (4), pp 396-413.
21. Brinzel, R., Prakash, B., & Avinash, G. (2019). Smart Environmental Monitoring System. International Journal of Green Computing. 10 (1). pp 43-54.
22. Brkljacis, T., Majectic, F., & Tarabic, B.N. (2017). Smart Environment: Cyber Parks (connecting Nature and Technology). Handbook of Research on Entrepreneurial Development and Innovation within Smart Cities. Publisher: IGI Global.
23. Caragliu, A., Chiara, F. (2018). Smart Innovative Cities: The Impact of Smart City Policies on Urban Innovation. Technological Forecasting & Social Change. 142, pp 373-383.
24. European Investment Bank Report. (2015). Smart Cities, Ascimer.
25. Fernandez, A., Alvarez, J., Ortega, A. Gonzalez, L. (2009). Smart Environment Software Reference Architecture. Fifth International Joint Conference on INC, IMS and IDC.
26. Gomez, C. Chessa, S. Fleury, A. Roussos, G. Preuveneers, D. (2019). Internet of Things enabling Smart Environment: A Technology-Centric Perspective. Journal of Ambient Intelligence and Smart Environment. 11 (1), pp 23-43.
27. Treiblmaier, H. Rejeb, A. Strebinger,A.(2020). Block chain as a Driver for Smart City Development: Application Fields and a Comprehensive. Smart cities. 3 (3)- 853-872.
28. Woetze l, J. Remes, J. Boland, B.Lv, K. Sinha, S. Strube, G.Means, J & OTS. (2018). Smart Cities: Digital Solutions for a More Livable Future. McKinsey & Company.
29. shahraronline.ir
30. Yigitcanlar, T. Kamruzzaman, M. (2018). Smart Cities and Mobility: Does the Smartness of Australian Cities Lead Sustainable Commuting Patterns?. Journal of Urban Technology, 26. 21-46.
31. Zuo, H. Danxiang, A. (2011). Environment, Energy and Sustainable Economic Growth. International Conference on Green Buildings and Sustainable Cities.