بازخوانی حکم فقهی استمتاع از صغیره در پرتوِ ملاحظات روان‌کاوانه

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 8، دوره 54، شماره 3 - شماره پیاپی 130، آبان 1401، صفحه 165-182   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2021.62647.0

نویسندگان

محمد رضا کاظمی گلوردی^{* 1}؛ ریحانه ایزدی²

¹دانشیار دانشکده الهیات دانشگاه آزاداسلامی،واحدمشهد،مشهد،ایران

²دانش‌آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی و مدرس دانشگاه

چکیده

در آرای فقهی گاهی مواردی با اصول و ارزش‌های اخلاقی مغایر به نظر می‌رسد. یکی از این موارد، مسئلهٔ استمتاع از زوجهٔ صغیره است که گروهی از فقها به جواز آن رأی داده‌اند. پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌ای و تحلیلی‌توصیفی درصدد نقد این فتوا، طرح اقوال مختلف فقها در این موضوع و بررسی ادلهٔ ایشان است و نیز این مسئله را موضوعاً و حکماً باتوجه‌به آسیب‌های روانی کودک از نگاه دانش روان‌شناسی، بررسی می‌کند. نگارنده بر این باور است که باتوجه‌به صدمات اثبات‌شدهٔ روانی و اختلالات شدید روحی که از این ناحیه بر کودک وارد می‌شود و به حکم قاعدهٔ نفی ضرر و احکام ضرری در اسلام، استمتاع جنسی از کودک نمی‌تواند از نگاه شریعت اسلام امری مجاز تلقی شود و آرای برخی از فقها مبنی‌بر جواز آن احتمالاً ناشی از عدم کشف و احراز آسیب‌های متعدد روحی و عدم اثبات قبح عرفی و اخلاقی نزد آنان بوده است؛ وگرنه در فرض احراز این آسیب‌ها، آنان نیز به حرمت این مسئله فتوا می‌دادند.

کلیدواژه‌ها

استمتاع از صغیره؛ کودک‌آزاری؛ قبح اخلاقی؛ آزار هیجانی

مراجع

ابن‌ادریس، محمدبن‌احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.

اخوان، بهروز، بررسی مراحل رشد روانی–جنسی از دیدگاه فروید، بی‌جا: بی‌نا، 2013م.

انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین، فرائد الاصول (الرسائل)، قم: مصطفوی، 1411ق.

بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیة، تهران: عروج، 1401ق.

بحرانی، محمد، سند العروة الوثقی، کتاب النکاح، قم: فدک، 1429ق.

حر عاملى، محمد‌بن‌حسن، وسائل الشیعة، قم: آل‌البیت(ع)، 1409ق‎‎.

حکیم، محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم: منشورات مکتبة آیت‌اللّه النجفی، 1404ق.

خمینی، مصطفی، مستند تحریرالوسیلة، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی‌تا.

خمینى، روح‌اللّه، تحریر الوسیلة، قم: دار العلم، بی‌تا.

خویی، ابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم: مؤسسۀ إحیاء آثار الإمام الخوئی، 1418ق.

خویی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، قم: مؤسسۀ إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره)، 1422ق.

خویی، ابوالقاسم، مستند العروة الوثقی، کتاب النکاح، قم: منشورات مدرسۀ دار العلم، 1413ق.

روحانی، صادق، فقه الصادق، بی‌جا: دار الکتاب مدرسهٔ امام صادق‌(ع)، 1412ق.

سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان حلال و الحرام، قم: دار التفسیر، 1388.

شاهمرادی، مهدی، «روان‌شناسی رشد، نظریه‌های رشد (پیاژه-اریکسون)، مراحل رشد، دانشنامۀ رشد»، سایت: کلینیک فراروان.

شبیری رنجانی، موسی، کتاب النکاح، قم: مؤسسۀ پژوهشی رأی پرداز، 1419ق.

شولتس، دوآن و سیدنی الن شولتس، تاریخ روان‌شناسی نوین، ترجمۀ علی‌اکبر سیف و همکاران، چاپ‌دوم، تهران: دوران، 1382.

شهیدثانى، زین‌الدین‌بن‌على، مسالک الافهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسهٔ معارف اسلامی، 1413ق‎‎.

صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1404ق‎‎.

صانعى، یوسف، استفتائات قضایى، بی‌جا: میزان، 1384.

طباطبایی یزدى، محمدکاظم، العروة الوثقى (المحشّى)، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1419ق‎‎.

طوسى، محمد‌بن‌حسن، النهایة، بی‌جا: مؤسسۀ اهل بیت(ع)، بی‌تا.

طوسى، محمد‌بن‌حسن، تهذیب الاحکام، چاپ‌چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق‎‎.

علامه حلى، حسن‌بن‌یوسف، تحریر الاحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، قم: مؤسسۀ امام‌صادق(ع)، 1420ق.

علامه حلى، حسن‌بن‌یوسف، قواعد الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ۷۲۶ق.

علامه حلى، حسن‌بن‌یوسف، مختلف الشیعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.

علم الهدی، علی‌بن‌حسین، الانتصار، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی، 1415ق.

عندلیب همدانی، محمد، «سایت اطلاع‌رسانی آیت‌الله عندلیب همدانی»، بررسی فقهی کودک همسری، ۲۷ بهمن، ۱۳۹۷.

فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار، 1421ق.

فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله، التنقیح الرائع لمختصرالشرائع، قم: کتابخانۀ مرعشی نجفی، 1404ق.

کلینى، محمدبن‌یعقوب، الکافی، چاپ‌چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق‎‎.

گلپایگانی، محمدرضا، هدایة العباد، قم: دار القرآن الکریم، 1413ق.

لعلی، محسن و احمد عابدی، «بررسی رابطۀ بین سابقۀ انواع بدرفتاری والدین در دوران کودکی با افسردگی دوران بزرگسالی در بیماران سرپایی مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره»، فصلنامۀ مطالعات روان‌شناختی، دورۀ4، ش4، 1387،

محقق حلی، جعفربن‌حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان، 1408ق.

مرعشی، شهاب‌الدین، القصاص علی ضوء القرآن و السنة، بی‌جا: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی، 1415ق.

مغنیه، محمدجواد، الفقه علی المذاهب الخمسه، چاپ‌هفتم، بیروت: کانون الثانی، 1402ق.

مفید، محمدبن‌محمد، المقنعة، "ناشر: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید(ره)‌، 1413ق.

مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم: انتشارات مدرسۀ امام علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)، 1411ق.

نایینی، محمدحسین، اجود التقریرات، قم: مصطفوی، 1355.

نراقی، احمدبن‌محمدمهدی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: آل البیت، 1415ق.

ویلیام کرین، نظریۀ رسشی گزل نظریه‌های رشد –شر رشد-روانشناسی ژنیتیک، ترجمۀ غلامرضا خوی‌نژاد و علیرضا رجایی، بی‌جا: سمت، بی‌تا.

De Bellis، Michael. D، Broussard، Elise. R، Herring، David. J، Wexler، Sandra، Moritz، Grace& Benitez، Hohn. G، (2001). Psychiatric co-morbidity in caregivers and Children involved in maltreatment: a pilot research study with policy implications، Child Abuse and Neglect، 25،923-944، www. Scienc Direct. Com.

Hagele، Dana. M، (2005). The impact of maltreatment on the developing child، NC Med Journal، Vol، 66، No 5، www.Google. Com.

Heim، Christine، Wanger، Dieter، Maloney، Elizabeth، Papanicolaou، Dimitris. A، Solomon، Laura، Jones، James. F، Uger، Elizabeth. R & Reeves، William. C. (2006). Archives of General Psychiatry، Vol. 63، No، 1،1258-1266، www.Science Direct. Com.

Majer، Matthias. ، Nater، Urs. M. ، Lin، Jin-Mann. S. ، Capuron، Lucile. ،&Reeves، William. C، (2010). Association of childhood trauma with cognitive function In healthy adults: a pilot study M C Neurology، www.ncbi. nlm. nih.gov/Bio Med Central online. Org.

Schore، Allan. N، (2001). The effects of early relational trauma on right brain development affect regulation، and infant mental health، Infant Mental Health journal، 22،201،269، www.trauma-pages. Com.

- “Introduction to Developmental Psychology”، Kendra Van Wagner،

http://psychology. about.com/