نقش استعارۀ مفهومی در ساخت و گزینش استعاره در اشعار احمد شاملو و نادر نادرپور براساس نظریۀ لیکاف و جانسون

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 7، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 24، شهریور 1400، صفحه 167-190   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2021.69343.1016

نویسندگان

حسین لعل عارفی¹؛ علی اکبر شریعتی‌فر^{* 2}؛ علی عشقی سردهی²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار، سبزوار، ایران

²استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار، سبزوار، ایران

چکیده

استعارۀ مفهومی در عرصه‌های مختلفی همچون متون سیاسی، رسانه­ای و ادبی مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته  است. در پژوهش حاضر سعی شده است استعارۀ مفهومی در شعر معاصر پژوهش شود. این پژوهش در اصل به نقش استعارۀ مفهومی در ساخت و گزینش استعاره‌ها در اشعار شاملو و نادرپور توجه دارد و می‌کوشد این نکته را نشان دهد که می­توان پذیرفت استعاره، ابزاری برای بازنمایی مفاهیم خاص اجتماعی در اشعار مذکور است؟ در این پژوهش داده­ها از مجموعه اشعار احمد شاملو و نادرپور استخراج شده و بر اساس نظریه استعارۀ مفهومی لیکاف و جانسون تجزیه و تحلیل شده­اند. نتایج پژوهش نشان می­دهد که مفاهیم مختلف از جمله مفاهیم اجتماعی و به ویژه زن در اشعار شاملو و نادرپور وجود دارد، اما میزان این موضوع در اشعار شاملو به مراتب بیشتر از اشعار نادرپور است؛ چرا که زمینه معنایی جنگ در استعاره­های مفهومی اشعار شاملو بیشتر از اشعار نادرپور است. بنابراین نتایج پژوهش حاکی از آن است که عوامل موثر در ساخت و گزینش استعاره در اشعار زن، نگرش و اندیشه شاعر، احساسات او و فضای اجتماعی حاکم بر روزگار شاعران هستند و این عامل نقش مهمی در ساخت و گزینش استعاره ایفا می­کند.

کلیدواژه‌ها

زن؛ استعارۀ مفهومی؛ نظریه گفتمانی استعاره؛ شاملو؛ نادرپور

مراجع

اردبیلی، لیلا و روشن، بلقیس. (1392). مقدمه‌ای بر معناشناسی شناختی. تهران: علم.

 

اصغر‌نژاد، مرضیه. (1388). استعاره در زبان عامه. پایان‌‌نامه کارشناسی‌ارشد. زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه علامه طباطبایی تهران.

 

امیری شایسته، لیلی. (1393). ترجمۀ استعاره‌های شناختی در اشعار پروین اعتصامی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. زبان‌شناسی همگانی. دانشگاه علامه طباطبایی تهران.

 

انصاریان، شادی. (1393). بررسی استعاره در علوم رایانه‌ای و دنیای مجازی از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. ادبیات انگلیسی. دانشگاه رازی کرمانشاه.

 

پورنامداریان، تقی. (1381). سفر در مه(تاملی در شعر احمد شاملو). تهران: نگاه.

حسن­زاده میرعلی، عبدالله و محمدپور، محمد­ امین. (1392). شعر عاشقانه مقاومت با بررسی شعر احمد شاملو. نشریه ادبیات پایداری، 5 (9).

حقوقی، محمد. (1381). شعر زمان ما : فروغ فرخزاد. تهران: نگاه.

_________(1392). شعر زمان ما : احمد شاملو. تهران: نگاه.

راسخ‌مهند، محمد. (1389). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی. تهران: سمت.

روحانی، مسعود و ملک، سروناز. (1392). بررسی تاثیر جنسیت بر کاربرد تشبیه و استعاره در شعر زنان شاعر معاصر.  فصلنامه زبان و ادبیات فارسی،  21 (74).

روشن، نفیسه و اردبیلی، لیلا. (1392). مقدمه‌ای بر معناشناسی شناختی. تهران: علم.

زرقانی، سید مهدی(1384). چشم انداز شعر معاصر ایران، تهران: ثالث.

سالمی‌ فروشانی، راضیه. (1393). مطالعه تطبیقی استعارات مفهومی در زبان انگلیسی و فارسی: جهانی یا خاص فرهنگ؟ پایان‌نامه کارشناسی ارشد. زبان‌شناسی همگانی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه شهرکرد.

 

شاملو، احمد. (1379). قطع­نامه. تهران: زمانه.

فلکی، محمود. (1380). نگاهی به شعر شاملو. چاپ اول. تهران: مروارید.

گنجعلی، عباس و قادری، آزاده. (1393). بررسی مولفه­های عشق در اشعار فریدون مشیری و محمد ابراهیم. نشریۀ ادبیات تطبیقی،  6 (10).

لیکاف، جورج. (1383)، نظریه معاصر استعاره. ترجمۀ فرزان سجودی. تهران: سوره مهر.

مختاری، محمد. (1378). هفتاد سال عاشقانه، تهران: تیراژه.

یارمحمدی، لطف الله. (1372)؛ شانزده مقاله در زبا‌‌ن‌شناسی کاربردی و ترجمه. شیراز: نوید.

حجازی، خاطره. (1371). اندوه زن بودن. تهران: روشنگران.

 

Augoustinos, M. & Walker, I. (1995). Social Cognition: An Integrated introduction. London: Sage.

Cameron, L. & Low, G. (1999). Metaphor.  Language Teaching, 32, 77–96.

Charteris-Black, J. (2004). Corpus Approaches to Critical Metaphor Analysis. Macmillan: Palgrave.

Eubanks, P. (2000). A War of Words in the Discourse of Trade: The Rhetorical Constitution of Metaphor. Carbondale, Ill.: Southern Illinois University Press.

Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis. London: Longman.

Goatly, A. (1997). The  Language of Metaphors. London: Routledge.

Halliday, M.A.K.(1985). An Introduction to Functional Grammar. London: Edward Arnold.

Koller, V. (2004). Metaphor and Gender in Business Media Discourse: A critical cognitive study. Macmillan: Palgrave.

Koller,V.(2008). Analyzing metaphor and gender in discourse. Retrieved from https: www. academia. edu/ 5256116.

Koller, V. & Semino, E. (2009). Metaphor, politics and gender: A case study from Germany. In K. Ahrens (Ed.) Politics, Gender and Conceptual Metaphors (pp. 9-35). Macmillan: Palgrave.

Lakoff, G. & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press.

Lakoff, G. & Johnson, M. (1999). Philosophy in the Flesh: The embodied mind and its challenge to Western thought. New York: Basic Books.

Chomsky, N. (1957). Syntactic Structures. Mouton de Gruyter Press.

 

Evans, V. & Green, M. (2006). Cognitive Linguistic: an introduction. Edinburg: Edinburg University Press.

 

Lakoff, G. & Johnson, M (1980). Metaphors We Live By. Chicago and London: University of Chicago Press.

 

Lakoff, G. & Turner, M. (1989). More than Cool Reason: A Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago: University of Chicago Press.

 

Lakoff, G. (1992). The Contemporary Theory of Metaphor. In Ortony, A. (Ed.), Metaphor and Thought. Chicago: University of Chicago Press.

 

Lakoff, G. (2004). Modern Theory of Metaphor. (Sojodi. F. Trans.). Tehran: Sure Mehr.