زمین شناسی، کانی زائی و ژئو شیمی طلا در ناحیه گدار سرخ، منطقه معدنی موته، پهنه سنندج- سیرجان

زمین شناسی اقتصادی

دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 29، 1400، صفحه 245-265   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v13i2.85427

نویسندگان

منیره سخدری¹؛ مهرداد بهزادی^{* 1}؛ محمد یزدی¹؛ نعمت الله رشید نژاد عمران²؛ مرتضی صادقی نایینی³

¹گروه زمین‌شناسی معدنی و آب، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²گروه زمین‌‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

³شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران، تهران، ایران

چکیده

 محدوده گدارسرخ، در پهنه سنندج-سیرجان، 20 کیلومتری جنوب‌غربی منطقه معدنی موته واقع‌شده است. قدیمی­ ترین رخنمون واحدهای سنگی، کمپلکس شیست سبز با درجه دگرگونی متوسط تا پایین است که سن آن به پالئوزوئیک نسبت‌داده شده است و شامل مجموعه­ ای از سنگ‌های آتشفشانی-رسوبی دگرگون‌شده‌، واحدکربناته پرمین که به ‌صورت تدریجی یا ناپیوستگی هم‌شیب و گاه گسله بر روی واحدهای قدیمی‌تر قرار‌گرفته است و در نهایت رخنمون واحد­های شیل و ماسه ژوراسیک است. دایک­ های بازیک و فلسیک درون واحدهای سنگی نفودکرده ­اند. توالی‌های سنگی در مراحل مختلف دگرشکلی، نظم اولیه خود را از دست‌داده است و ساختار‌های جدیدی را نشان می‌دهند. دگرشکلی به ‌صورت پهنه‌های برشی شکل‌پذیر- شکنا تا شکنا در محدوده مشاهده می‌شود. کانی­ سازی در شکستگی­ ها و گسل­ ها رخ‌داده و به ‌صورت ساختاری کنترل‌شده است. بیشترین تمرکز طلا همراه با کانی‌های اکسید-هیدرواکسید آهن در امتداد گسل‌هایی با روند W45N رخ‌داده است. کانی ­شناسی ساده و به‌طور عمده شامل پیریت و به ‌صورت محلی کالکوپیریت، کالکوسیت، کوولیت، گالن، اسفالریت و کانی‌های ثانویه آهن است. دگرسانی‌های موجود سریسیتی، کربناتی، کلریتی، سولفیدی، سیلیسی و آرژیلیکی است. بالاترین مقدار طلا در نمونه‌های برداشت‌شده، به روش لیتوژئوشیمیایی9/9  ppm و میانگین طلا 3/0 ppm است. بر اساس بررسی‌های میکروسکوپی، طلا  به ‌صورت آزاد همراه کانی های ثانویه آهن مشاهده می‌شود و همچنین نتایج تجزیه مایکروپروپ الکترونی نشان‌دهنده­ حضور طلا در شبکه کانی‌های سولفیدی است. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، عوامل کنترل­ کننده کانی‌زایی در پهنه‌های شکل‌پذیر-شکنا، ویژگی‌های زمین­ شناسی و کانی­ زایی محدوده گدار­سرخ، بیشترین شباهت را با کانسار­های نوع کوه‌زایی دارد.

کلیدواژه‌ها

کانه‌ زایی طلا؛ ژئوشیمی؛ پهنه شکل‌ پذیر-‌شکنا؛ گدارسرخ؛ موته؛ سنندج-سیرجان

مراجع

Abdollahi, M.J., Karimpour, M.H., Kheradmand, A. and Zarasvandi, A.R., 2009. Stable isotopes (O, H, and S) in the Muteh gold deposit, Golpaygan area, Iran. Natural Resources Research, 18(2): 137–151. https://doi.org/10.1007/s11053-009-9103-3

Adams, S.S., 1985. Using Geological Information to Develop Exploration Strategies for Epithermal Deposits. Reviews in Economic Geology, 2(1): 273–298. https://doi.org/10.5382/Rev.02.12

Aliyari, F., Rastad, E. and Mohajjel, M., 2012. Gold Deposits in the Sanandaj–Sirjan Zone: Orogenic Gold Deposits or Intrusion‐Related Gold Systems. Resource Geology, 62(3): 296–315. https://doi.org/10.1111/j.1751-3928.2012.00196.x

Asgharzadeh, A.‌H., Mehrabi, B. and Tale Fazel., E. 2017. Mineralogy, occurrence of mineralization and temperature-pressure conditions of the Agh-Daragh polymetallic deposit in the Ahar-Arasbaran metallogenic area. Journal of Economic Geology, 9‌(1): 1–23. (in Persian with English abstract) https://doi.org/10.22067/ECONG.V9I1.44244

Ashrafpure, A., 2008. Geochemical Characteristics, Mineralogy and Alteration of Argash Gold area. Ph.D. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. 278 pp. (in Persian)

Bierlein, F.P. and Crowe, D., 2000. Phanerozoic orogenic lode gold deposits. In: S.G. Hagemann and P.E. Brown (Editors), Reviews in Economic Geology (Gold in 2000). Society of Economic Geologists, Littleton, pp.103–139. https://doi.org/10.5382/Rev.13.03

Bierlein, F.P., Hughes, M., Dunphy, J., McKnight, S., Reynolds, P. and Waldron, H., 2001. Tectonic and economic implications of trace element, 40Ar/39Ar and Sm–Nd data from mafic dykes associated with orogenic gold mineralisation in central Victoria, Australia. Lithos, 58(1–2): 1–31. https://doi.org/10.1016/S0024-4937(01)00050-0

Goldfarb, R.J., Groves, D.I. and Gardoll, S., 2001. Orogenic gold and geologic time: a global synthesis. Ore Geology Reviews, 18(1–2): 1–75. https://doi.org/10.1016/S0169-1368(01)00016-6

Goldfarb, R., Baker, T., Dubé, B., Groves, D.I., Hart, C.J. and Gosselin, P., 2005. Distribution, character and genesis of gold deposits in metamorphic terranes. 100th Anniversary volume. Society of Economic Geologists, Littleton, Colorado, USA, pp. 407–450. https://doi.org/10.5382/AV100.14

Goldfarb, R.‌J. and Groves, D.‌I. 2015. Orogenic gold: Common or evolving fluid and metal sources through time. Lithos, 233: 2–26. https://doi.org/10.1016/j.lithos.2015.07.011

Groves, D.I., Goldfarb, R.J., Gebre-Mariam, M., Hagemann, S.G., Robert, F., 1998. Orogenic gold deposits: a proposed classification in the context of their crustal distribution and relationship to other gold deposit types. Ore Geology Reviews. 13(1–5): 7–27. https://doi.org/10.1016/S0169-1368(97)00012-7

Groves, D.I., Goldfarb, R.J., Robert, F. and Hart, C.J.R., 2003. Gold deposits in metamorphic belts: overview of current understanding, outstanding problems, future research and exploration significance. Economic Geology, 98(1): 1–29. https://doi.org/10.2113/gsecongeo.98.1.1

Groves, D.‌I. and Santosh, M., 2016. The giant Jiaodong gold province: the key to a unified model for orogenic gold deposits? Geoscience Frontiers, 7(3): 409–417. ‏https://doi.org/10.1016/j.gsf.2015. 08.002

Iran Minerals Production Company, 2016. Golpayegan area Exploration Report. Iran Minerals Production Company (IMPASCO), Tehran, 80 pp.

 Kouhestani, H., Rastad, E., Rashidnejad-Omran, N. and Mohajjel, M., 2006. Gold Mineralization in Chah-Bagh Ductile-Brittle Shear Zones, Muteh Mining District, Sanandaj-Sirjan Zone. Scientific Quarterly Journal, GEOSCIENCES, 60(15): 142–165. (in Persian) http://dx.doi.org/10.22071/gsj.2009.57851

Kouhestani, H., Rashidnejad-Omran, N., Rastad, E., Mohajjel, M., Goldfarb, R.J. and Ghaderi, M., 2014. Orogenic gold mineralization at the Chah Bagh deposit, Muteh gold district, Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 91: 89–106. https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2014.04.027

Mohajjel, M., Fergusson, C.L. and Sahandi, M.R., 2003. Cretaceous–Tertiary convergence and continental collision, Sanandaj–Sirjan zone, western Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 21(4): 397–412. . https://doi.org/10.1016/S1367-9120(02)00035-4

Moritz, R., Ghazban, F. and Singer, B.‌S., 2006. Eocene gold ore formation at Muteh, Sanandaj-Sirjan tectonic zone, Western Iran: A result of late-stage extension and exhumation of metamorphic basement rocks within the Zagros Orogen. Economic Geology. 101(8): 1497–1524. https://doi.org/10.2113/gsecongeo.101.8.1497

Mousazade, R., 2016. Mineralogy, Geochemistry and Formation of iron-gold index Varzaneh, southwest of Mouteh. M.Sc. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran 215 pp. (in Persian)

Nourian-Ramsheh, Z., 2015. Mineralogy, Geochemistry and genesis of Senjedeh ore Deposit in Muteh Area. Ph.‌D. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. 220 pp. (in Persian)

Pearce, J.A., 1983. Role of the sub-continental lithosphere in magma genesis at active continental margins. In: C.J. Hawkesworth and M.J. Norry (Editors), Continental Basalts and Mantle Xenoliths. Shiva, Nantwich, pp. 230–249. Retrieved October 12, 2018 from http://orca.cardiff.ac.uk/id/eprint/8626

Pearce, J.A., Haris, N.B.W. and Tindle, A.G., 1984. Trace element discrimination diagrams for the tectonic interpretation of granitic rocks. Journal of Petrology, 25(4): 956–983. https://doi.org/10.1093/petrology/25.4.956

Peccerillo, A. and Taylor, S.R., 1976. Geochemistry of Eocene calc-alkaline volcanic rocks from the Kastamonu area, northern Turkey. Contributions to Mineralogy and Petrology, 58(1): 63–81. https://doi.org/10.1007/BF00384745

Ramsay, W.R.H., Bierlein, F.P., Arne, D.C. and Van den Berg, A.H.M., 1998, Turbidite-hosted gold deposits of central Victoria, Australia: their regional setting, mineralizing style, and some genetic constraints. Ore Geology Reviews 13(1–5): 131–151. https://doi.org/10.1016/S0169-1368(97)00016-4

Rashidnejad-Omran N., 2001. Petrology and geochemistry of metavolcanosedimentary and plutonic rocks of Muteh region (South Delidjan) with special view to genesis of gold mineralization, Ph.D. Thesis. Tarbiat Modares University, Tehran, Iran, 436 pp. (in Persian)

Rashidnejad-Omran, N., Emami, M.H., Sabzehei, M., Pique, A., Rastad, F., Behhon, H. and Juteau, t., 2001. Metamorphice and Magmatic event of the Muteh Gold Mine (Northeast Golpayegan). Scientific Quarterly Journal, GEOSCIENCES, 11(43–44):88–99. (in Persian) Retrieved November 22, 2018 from https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=30925

Roohbakhsh, P., Karimpour, M.H. and Malekzadeh Shafaroudi, A., 2018. Geology, mineralization, geochemistry and petrology of intrusive rocks in the Au-Cu deposit of Koh Zar, Damghan. Journal of Economic Geology, 10‌(1): 1–23. (in Persian with English abstract) https://doi.org/10.22067/ECONG.V10I1.64316

Rollinson, H.R., 1993. Using Geochemical Data: evaluation, presentation, interpretation. Longman Science and Technical, Routledge, 352 pp. https://doi.org/10.1180/minmag.1994.058.392.25

 Robert, F., Boullier, A.M. and Firdaous, K., 1995. Gold‐quartz veins in metamorphic terranes and their bearing on the role of fluids in faulting. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 100(B7): 12861–12879. https://doi.org/10.1029/95JB00190

Ryan, R.‌J. and Smith, P.‌K. 1998. A review of the mesothermal gold deposits of the Meguma Group, Nova Scotia, Canada. Ore Geology Reviews, 13(1–5): 153–183. https://doi.org/10.1016/S0169-1368(97)00017-6

Sabzehi, M., 1996. An Introduction to the General Geological Characteristics of the Sanandaj -Sirjan Zone Metamorphic Complexes. Geological Survey of Iran, Tehran, 217 pp.

Sun, S.S. and McDonough, W.F., 1989. Chemical and isotopic systematics of oceanic basalts: implications for mantle composition and processes. Geological Society, London, Special Publications, 42(1): 313–345. https://doi.org/10.1144/GSL.SP.1989.042.01.19

Thiele, O., Alavi, M., Assefi, R., Hushmandzadeh, A., Seyed-Emami, K. and Zahedi, M., 1968, Golpaygan quadrangle map. Scale 1:250000 with explanatory text. Geological Survey of Iran.

Whitney, D.L. and Evans, B.W., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95(1): 185–187. https://doi.org/10.2138/am.2010.3371

Wilson, M., 1989. Igneous Petrogenesis: A Global Tectonic Approach. Chapman and Hall, London, 446 pp. Retrieved August 3, 2018 from  https://www.springer.com/gp/book/9780412533105