تحلیل زنجیره ارزشِ گل محمدی در استان خراسان رضوی

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 7، دوره 35، شماره 3 - شماره پیاپی 53، مهر 1400، صفحه 291-306   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2021.71327.1058

نویسندگان

محمد مظهری^{* 1}؛ مریم رسول زاده²

¹مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

²گروه اقتصاد گردشگری، پژوهشکده گردشگری، سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، مشهد، ایران

چکیده

پرداختن به بررسی وضعیت زنجیره ارزش محصولات کشاورزی، به بهبود وضعیت شبکه تولید و عرضه این محصولات کمک خواهد کرد. در این تحقیق گیاه دارویی گل محمدی در استان خراسان رضوی انتخاب شده است تا بتوان به رفع موانع و یا ایجاد حلقه­های جدید در زنجیره ارزش آن در راستای ایجاد اشتغال و کسب ارزش افزوده کمک نمود. داده­ها به صورت اسنادی و پیمایشی (پرسشنامه و مصاحبه) از هر کدام از بازیگران زنجیره (حلقه­های زنجیره) در سال 1397 گردآوری شده است. برای تحلیل زنجیره از روش SWOT و ماتریس QSPM استفاده شده است. تلاش جهت رسیدن به یک زنجیره مطلوب و ترسیم آن به کمک شناسایی حلقه­های مفقوده، از جمله نوآوری این تحقیق محسوب می­گردد. نتایج نشان داد که به سه حالت مختلف گل­محمدی از تولیدکننده به دست مصرف­کننده می­رسد،  لذا سه کانال برای زنجیره ارزش گل محمدی ترسیم شده است. کانال یک شامل 6 حلقه: تامین­کننده، تولیدکننده، فرآوری­کننده کوچک مقیاس، واسطه، خرده فروش، مصرف­کننده است. کانال دو شامل 6 حلقه: تامین­کننده، تولیدکننده، واسطه، فرآوری­کننده کوچک مقیاس، خرده­فروش، مصرف­کننده می­باشد و کانال سه نیز شامل 5 حلقه: تامین­کننده، تولیدکننده، فرآوری‌کننده بزرگ مقیاس، صادرکننده (یا خرده فروش)، مصرف­کننده (داخلی و خارجی) است. بررسی حلقه­های مختلف زنجیره، نشان داد که حلقه‌های مفقوده در زنجیره ارزش گل محمدی شامل موارد 1- ایجاد محصولات آرایشی و بهداشتی؛ 2- تولید اسانس با برند ویژه: 3- ایجاد بنگاه‌های فرآوری‌کننده در چهار شهرستان زاوه، کلات، خواف و گناباد؛ 4- ایجاد کارگاه گل خشک‌کنی و 5- استفاده از کشاورزی قراردادی در پنج شهرستان دارای تولید عمده است. راهکارهای سیاستی در این راستا شامل؛ 1- توسعه فرآوری گل محمدی در استان در محل‌های مورد نیاز 2-جذب بازارهای صادراتی و 3- اجرای کشاورزی قراردادی، است که برای هر کدام اقداماتی پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

استان خراسان رضوی؛ زنجیره ارزش؛ گل محمدی؛ ماتریس SWOT؛ ماتریس QSPM

مراجع

1. Aramyan L., Ondersteijn C., Van Kooteh O., and Lansink A. 2006. Performance in agri-food production chain. Quantifying the agri-food supply chain. 49-66.
2. Agricultural Statistical Yearbook. 2017. Ministry of Agriculture. Deputy of Planning and Economy. (In Persian)
3. Davis J.H., and Goldberg R.A. 1957. A Concept of Agribusiness. Boston: Harvard Business School Division of Research.
4. Dirani A., and Ahmad A. 2016. Exploring the determinants of an agricultural anomaly: the case of the Damask Rose (Rosa damascena) value chain in Qasarnaba, Lebanon. AUB ScholarWorks. https://scholarworks.aub.edu.lb/handle/10938/11181. (Visited 5 September 2020).
5. Dzoyem J.P., Santosh K.G., Constant A.P., Victor K., Akash Sh., Inshad A.Kh., Ajit K.S., and Ram A.V. 2013. Cytotoxic and antimicrobial activity of selected Cameroonian edible plants. BMC Complement Altern Med. doi: 10.1186/1472-6882-13-78.
6. German A., Anya M.B., Laura C.F., and Lorenzo C. 2020. “Inclusive business” in agriculture: Evidence from the evolution of agricultural value chains. Journal of World Development. 134: Article 105018.
7. Giray F.H., Kart , and Omerci C. 2012. Economics of Rosa damascena in Isparta. Turkey. Bulgarian Journal of Agricultural Science 18(5): 658-667.
8. Jeeran A. 2015. Studies to explain and analyze the value chain (supply and supply) of red meat and provide solutions to improve it. Ministry of Jihad Agriculture. Planning Research Institute. Agricultural Economics and Rural Development 2015. (In Persian)
9. Kaplinsky R., and Morris M. 2001. A Handbook for Value Chain Research. IDRC. Ottawa.
10. Kaplinsky R., and Morris M.A. 2001. Handbook for Value Chain Research. Prepared for the IDRC by the School of Development Studies. University of KwaZulu-Natal.
11. Khaksar Astaneh H., Yaghoubi M., and Kalateharabi V. 2014. Determining revealed comparative advantage and target markets for Iran's stone fruits. Journal of Agricultural Science and Technology. 16: 253-264.
12. Khodayee M.B., Samadi D., and Salhshour H. 2006. Market Research of Iranian Damask Rose Products in Asia. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research 22(4): 385-373. (In Persian with English abstract)
13. Kuijpers R. 2020. Integrated Value Chain Development: Evidence from Bangladesh. Journal of Food Policy 97: Article 101916.
14. Pyakurel D., Sharma I.B., and Smith-Hall C. 2018. Patterns of change: The dynamics of medicinal plant trade in far-western Nepal. Journal of Ethnopharmacology 224: 323-334.
15. Rahmani T. 1994. Macroeconomics. Fifth Edition. Baradaran Publications. pp. 39-41. (In Persian)
16. Ripen J.E., and Noweg G.T. 2016. Economic Valuation of Medicinal Plants in Jagoi Area. Bau. Malaysia. Procedia - Social and Behavioral Sciences 224: 124-131.
17. Shemshadi Yazdi K. 2015. Explaining and analyzing the value chain (supply and supply) of greenhouse products and providing solutions to improve it. Case study: Tomatoes and cucumbers, Tehran, Ministry of Jihad-e-Agriculture. Planning Research Institute. Agricultural Economics and Development rural. (In Persian)
18. Soleimanipoor A., Nikoei A., and Bagheri A. 2005. A Study of Marketing Issues of Damask Rose and it’s Products (Rose and Essential Oil): A Case Study in Kashan, Journal of Soil and Water Sciences 9(1): 73-89. (In Persian with English abstract)
19. Volenzo , and Odiyo J. 2020. Integrating endemic medicinal plants into the global value chains: the ecological degradation challenges and opportunities. Journal of Heliyon 6(9): Article e04970.
20. United Nations Industrial Development Organization. 2012. The concept of value chain and its application.