تبیین عوامل مؤثر بر افزایش تمایل زنان روستایی نسبت به حفاظت از محیط‌زیست (مطالعه موردی: روستای حسن‌آباد خرم‌آباد)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 11، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 42، تیر 1401، صفحه 175-192   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.72699.1113

نویسندگان

حامد ایزدی^{* 1}؛ بهمن خسروی پور²؛ آمنه سواری ممبنی³

¹دانشجوی دکتری ترویج و آموزش کشاورزی و توسعه روستایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ملاثانی، ایران

²استاد گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ملاثانی، ایران

³دانش‌آموخته‌ دکتری ترویج و آموزش کشاورزی و توسعه روستایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ملاثانی، ایران

چکیده

مسائل و مشکلات ­محیط­زیست یکی از مهم‌ترین نگرانی و دل‌مشغولی‌های انسان هزارۀ سوم است. افزایش تمایل افراد در سطوح مختلف اجتماعی با اصول حفاظت از محیط‌زیست و ایجاد رغبت و انگیزه­های داوطلبانه برای حفاظت از آن بسیار مهم است. زنان سهم قابل‌توجهی در حفاظت از محیط‌زیست و مدیریت منابع طبیعی دارند. هدف از این مطالعه بررسی عوامل مؤثر بر افزایش تمایل زنان روستایی نسبت به حفاظت از محیط‌زیست است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر نحوه­ جمع­آوری داده­ها توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش زنان روستای حسن­آباد در شهرستان خرم­آباد (180=N) است که بر اساس جدول گرجسی و مورگان حجم نمونه 118 نفر برآورد شد که با هدف افزایش دقت حجم نمونه تا 123 نفر ارتقا یافت. روش نمونه­گیری تصادفی ساده بود. ابزار جمع­آوری داده­ها، پرسشنامه محقق ساخته بوده که روایی صوری و محتوایی آن توسط اعضای هیئت‌علمی گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان تأیید گردید و برای بررسی و تأیید پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج تجزیه‌وتحلیل مدل معادلات ساختاری نشان دادند، متغیرهای مسئولیت­پذیری زیست­محیطی، آگاهی­های زیست­محیطی و پاداش متغیرهای مؤثر بر تمایل زنان به‌صورت مثبت و مستقیم می­باشند و این متغیرها درنهایت توانستند 80 درصد از تغییرات متغیر تمایل زنان روستایی به حفاظت از محیط‌زیست را پیش­بینی کنند.

کلیدواژه‌ها

تمایل؛ زنان روستایی؛ حفاظت از محیط‌زیست؛ روستای حسن‌آباد

مراجع

ادهمی، ع؛ اکبرزاده، ا؛ 1389. بررسی عوامل فرهنگی مؤثر بر حفظ محیط‌زیست شهر تهران (مطالعه موردی: مناطق   5 و 8)، مجله تخصصی جامعه شناسی، سال اول، شماره اول. http://ensani.ir/fa/article/363292-18-5             

جمینی، د؛ ذوالفقاری، ا؛ نصرآبادی، ز؛ قبادی، ش؛ 1395. چالش­های زیست­محیطی و اثرات آن بر ساکنین روستای بدرآباد با استفاده از روش نظریّة بنیانی، جغرافیا و پایداری محیط، شماره 19، صص 71-87.

 https://ges.razi.ac.ir/article_589.html

حجازی، ی؛ اسحاقی، ر؛ 1393. تبیین رفتار زیست­محیطی روستاییان استان­های غرب کشور بر اساس مدل رفتار برنامه­ریزی شده، تحقیقات اقتصاد و توسعۀ کشاورزی ایران، دورۀ 5، شمارۀ 3.

 https://elmnet.ir/article/1266112-51131

خبری، ز؛ فاخران، س؛ سودائی زاده، ح؛ 1391. بررسی تاریخچه نقش زنان در حفاظت از محیط‌زیست، دومین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت محیط‌زیست، تهران https://civilica.com/doc/220173/                           

درگاه ملی آمار.1395. سرشماری عمومی نفوس و مسکن https://www.amar.org.ir                                 

رمضانی قوام آبادی، م؛ 1391. بررسی راهبردی آموزش حفاظت از محیط‌زیست در ایران: ضرورت­ها و تنگناها، مجله راهبرد، شماره شصت و پنج، سال بیست و یکم، زمستان 1391.

 https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=177234

رمضانی قوام آبادی، م؛ 1388. مشارکت و نقش زنان در حقوق بین­الملل محیط‌زیست، مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، سال 7، شماره 3.

 https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=124362

سرمدی، م؛ معصومی­فرد، م؛ 1394. مطالعه نقش آموزش مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در کاهش چالش­های زیست­محیطی (با تأکید بر محیط‌زیست شهری)، فصلنامه آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، سال چهارم، شماره دوم، زمستان 1394.

 https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=300833

کرمی دهکردی، ا؛ بابائی، ر؛ 1397. تحلیل نیازهای اطلاعاتی زنان روستایی جهت مدیریت پایدار منابع طبیعی (مطالعه موردی در حوزه آبخیز قزل تپه استان زنجان) علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 14، شماره 1.

 https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=466619

محمدیان، م؛ ختائی، ا؛ 1390. رابطه میان عوامل روانی، اجتماعی و رفتار مصرف کننده سبز (حامی محیط زیست)، مدیریت بازرگانی، دوره 3، شماره 7، صص 143-160. https://jibm.ut.ac.ir/article_22606.html              

منتی­زاده، م؛ کریمی گوغری، ح؛ 1395. تحلیل انتقادی نظریه­های اخلاقی زیست­محیطی: ارائه نظریه­های اخلاقی اسلامی، فصلنامه اخلاق زیستی، سال ششم، شماره بیستم، تابستان 1395.

 https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=271343

نواح، ع؛ فروتن­کیا، ش؛ 1390. بررسی رابطه­ بین کنش عقلانی و رفتارهای زیست­محیطی (موردمطالعه: جامعه­ شهری اندیشمک)، فصلنامۀ علمی محیط‌زیست، شمارۀ 51.

 https://www.magiran.com/paper/1077119

نیکخواه، ه؛ ظهیری­نیا، م؛ اعلم کمالی، م؛ 1399. بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت زنان روستایی در مدیریت مصرف آب در شهرستان میناب، جامعه­شناسی کاربردی، سال سی و یکم، شماره پیاپی (79)، شماره سوم، صص 121-142.

 http://ensani.ir/fa/article/432234

 

Aguilar‐Luzón, M. D. C., García‐Martínez, J. M. Á., Calvo‐Salguero, A., & Salinas, J. M., 2012. Comparative study between the theory of planned behavior and the value–belief–norm model regarding the environment, on Spanish housewives' recycling behavior. Journal of Applied Social Psychology, 42(11), 2797-2833. https:// onlinelibrary. wiley.com/ doi /abs/ 10.1111/ j.1559-1816.2012.00962.x

Ahmadpour, A., Abdi Tarkami, M., & Soltani, S., 2015. Factors Affecting the Rural Women Micro Credit Program Success in Ghaem-shahr. Co-Operation and Agriculture, 3(12), 23-45.

ajcoop.mcls.gov.ir/article_8806_d97eeb7ccca72f597f58a83c3f0c6785.pdf

Ajzen, I., & Fishbein, M., 2005. The influence of attitudes on behavior. https:// www. taylorfrancis. com/ chapters/edit/10.4324/9781315178103-5.

Alp, E., Ertepinar, H., Tekkaya, C., & Yilmaz, A., 2008. A survey on Turkish elementary school students’ environmental friendly behaviours and associated variables. Environmental education research, 14(2), 129-143. https:// www.Tandfonline.com/d oi/abs/ 10.1080/ 1350 4620 802051747

Barber, N., Taylor, D. C., & Strick, S., 2009. Environmental knowledge and attitudes: influencing the purchase decisions of wine consumers. https:// scholarworks .umass. edu refereed/ Sessions/Wednesday/16/.

Barry, J., 2007. Environment and social theory. Routledge. https:// doi.org/ 10.4324/ 9780203 946923

Bockarjova, M., & Steg, L., 2014. Can Protection Motivation Theory predict pro-environmental behavior? Explaining the adoption of electric vehicles in the Netherlands. Global environmental change, 28, 276-288.

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0959378014001150

Boratyńska, K., & Huseynov, R. T., 2017. An innovative approach to food security policy in developing countries. Journal of innovation & knowledge, 2(1), 39-44. https://www. Sciencedirect .com/ science/ article/pii/S2444569X16000093

Chan, R. Y., 2001. Determinants of Chinese consumers' green purchase behavior. Psychology & marketing, 18(4), 389-413. https://doi.org/10.1002/mar.1013

Chan, R. Y., & Lau, L. B., 2000. Antecedents of green purchases: a survey in China. Journal of consumer marketing. https:// www.emerald.com/ insight/ content/ doi/ 10.1108/ 0736376 0010335358/ full/html

Dutta, T., 2018. Economic Development and Women: Role Played by Financial Inclusion. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3102809

Elliott, S., & Young, T., 2016. Nature by default in early childhood education for sustainability. Australian journal of environmental education, 32(1), 57-64.

https://www.cambridge.org/core/journals/australian-journal-of-environmental

Empidi, A. V. A., & Emang, D., 2021. Understanding Public Intentions to Participate in Protection Initiatives for Forested Watershed Areas Using the Theory of Planned Behavior: A Case Study of Cameron Highlands in Pahang, Malaysia. Sustainability, 13(8), 4399. https:// www.mdpi.com/ 2071-1050/13/8/4399

Erdogan, M. Marcinkowski, T. Ok, A., 2009. "Content analysis of selected features of K-8 environmental education research studies in Turkey, 1997-2007”. Environmental Education Research, 15 (5), 525-548. https:// www.tandfonline.com/ doi/abs/ 10.1080/ 135046209 03085776

Greaves, M., Zibarras, L. D., & Stride, C., 2013. Using the theory of planned behavior to explore environmental behavioral intentions in the workplace. Journal of Environmental Psychology, 34, 109-120. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2013.02.003

Gregory, G. D., & Leo, M. D., 2003. Repeated behavior and environmental psychology: the role of personal involvement and habit formation in explaining water consumption 1. Journal of Applied Social Psychology, 33(6), 1261-1296.

https:// www.researchgate.net/ profile/ Gary Gregory/ publication/ 227814140_ Repeated_ Behavior _ and_ Environmental_Psychology

Güler, T., 2010. Ekoloji temelli bir çevre eğitiminin öğretmenlerin çevre eğitimine karşı görüşlerine etkileri. Eğitim ve Bilim, 34(151). http://eb.ted.org.tr/ index. php/ EB/ article/ view/606.

Harland, P., Staats, H., & Wilke, H. A., 2007. Situational and personality factors as direct or personal norm mediated predictors of pro-environmental behavior: Questions derived from norm-activation theory. Basic and Applied Social Psychology, 29(4), 323-334. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01973530701665058

Holt, J. R., Butler, B. J., Borsuk, M. E., Markowski-Lindsay, M., MacLean, M. G., & Thompson, J. R., 2021. Using the Theory of Planned Behavior to Understand Family Forest Owners’ Intended Responses to Invasive Forest Insects. Society & Natural Resources, 34(8), 1001-1018. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/08941920.2021.1924330

Karpudewan, M., Roth, W. M., & Abdullah, M. N. S. B., 2015. Enhancing primary school students' knowledge about global warming and environmental attitude using climate change activities. International Journal of Science Education, 37(1), 31-54. https:// www. tandfonline.com/ doi/abs/10.1080/09500693.2014.958600

Kim, Y., 2002. The impact of personal value structures on consumer pro-environmental attitudes, behaviors, and consumerism: A cross-cultural study. Michigan State University. https://www. proquest. com/ openview/30b4f5185cb6c48b5f563ef9abe17d42/1?pq-origsite= gscholar&cbl

Klöckner, C. A., Nayum, A., & Mehmetoglu, M., 2013. Positive and negative spillover effects from electric car purchase to car use. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 21, 32-38. https:// www.sciencedirect.com/ science/ article/ abs/ pii/ S136192 0913000278

Kumar, S., 2013. Environmental Awareness among Rural Folks of Hamirpur District, HP.‏ https://theijes.com/papers/v2-i1/N021081084.pdf

Lee, K., 2011. The role of media exposure, social exposure and biospheric value orientation in the environmental attitude-intention-behavior model in adolescents. Journal of environmental psychology, 31(4), 301-308. https:// www.sciencedirect.com/ science/ article/a bs/ pii/ S0272494411000570

Møller, M., Haustein, S., and Bohlbro, M. S., 2018. Adolescents’ associations between travel behaviour and environmental impact: A qualitative study based on the Norm-Activation Model. Travel Behaviour and Society, 11, 69-77. https:// www.sciencedirect.com/s cience/ article/ abs/ pii/S2214367X16300904

Nchise, A., 2012. An Empirical Analysis of the Theory of Planned Behavior. eJournal of eDemocracy & Open Government, 4(2). https://jedem.org/index.php/jedem/article/view/129

Opp, K. D., 2013. Norms and rationality. Is moral behavior a form of rational action? Theory and Decision, 1-27. https://link.springer.com/article/10.1007/s11238-012-9315-6

Park, J., and Ha, S., 2014. Understanding consumer recycling behavior: Combining the theory of planned behavior and the norm activation model. Family and Consumer Sciences ResearchJournal, 42(3), 278-291. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/fcsr.12061

Qi-yan, W. A. N. G., & Yan-li, L. I., 2011. Research on Status and Influence Factors of Citizen's Environmental Behaviors in Beijing. Energy Procedia, 5, 2103-2107. https://www. sciencedirect.com/ science/article/pii/S1876610211012999

Raziuddin, K., Vaithianathan, S., 2018. A fresh look at understanding green consumer behavior among young urban Indian consumers through the lens of Theory of Planned Behavior. J. Clean. Prod. 183, 46–55. https://www. sciencedirect.com/ science/ article/ abs/ pii/ S095965 2618304098

Sewell, S., 2014. Women and the environment: an indicative study on Tamborine Mountain, Queensland (Doctoral dissertation, James Cook University). https:// researchonline. jcu. edu.au/ 35058/.

Shin, Y. H., & Hancer, M., 2016. The role of attitude, subjective norm, perceived behavioral control, and moral norm in the intention to purchase local food products. Journal of foodservice business research, 19(4), 338-351

https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/15378020.2016.1181506

Steg L and Groot J, 2010. Explaining prosocial intentions: Testing causal relationships in the norm activation model. British Journal of Social Psychology, 49(4): 725-743. https://bpspsychub.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1348/014466609X477745

Sundström, A., & McCright, A. M., 2013. Examining gender differences in environmental concern across four levels of the Swedish polity. https://gupea.ub.gu.se/handle/2077/38939.

Trihadmojo, B., Jones, C. R., Prasastyoga, B., Walton, C., & Sulaiman, A., 2020. Toward a nuanced and targeted forest and peat fires prevention policy: Insight from psychology. Forest Policy and Economics, 120, 102293. https:// www.sciencedirect.com/ science/ article/ abs/ pii/ S1389934119306884

Vance, A., Siponen, M., & Pahnila, S., 2012. Motivating IS security compliance: insights from habit and protection motivation theory. Information & Management, 49(3-4), 190-198. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0378720612000328

Zhang, X., Geng, G., and Sun, P., 2017. Determinants and implications of citizens’ environmental complaint in China: Integrating theory of planned behavior and norm activation model. Journal of Cleaner Production, 166, 148-156. https:// www. sciencedirect.com/ science/ article/ abs/ pii/S0959652617317353