تحلیل آماری کاربست الفاظ مبهم در تحمل حدیث در الکافی و مقایسه آن با سیره محدثان متقدم فریقین

علوم قرآن و حدیث

مقاله 4، دوره 53، شماره 1 - شماره پیاپی 106، خرداد 1400، صفحه 75-95   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2021.68669.1049

نویسنده

نوروز امینی^*

استادیار دانشگاه گیلان

چکیده

یکی از مسائل مهم در ارزیابی اسناد احادیث، طریق تحمل و شیوه انتقال حدیث است و عالمان و محدثان، به ویژه در دوره‌های متأخر، بر این امر تأکید داشته‌اند؛ به گونه‌ای که وضوح شیوه انتقال حدیث را یکی از امارات اصالت و صحت حدیث در شمار آوردهاند. پژوهش حاضر، اسناد روایات کتاب الکافی را از این منظر مورد بررسی قرار داده و ضمن ارزیابیِ آماریِ بسامدِ کاربست طرق مختلف تحمل حدیث در الکافی، شبهات وارده پیرامون ابهامات موجود در طرق تحمل حدیث در این کتاب، به ویژه شبهه وجود «عنعنه» در اسناد الکافی را، به روش تحلیل آماری بررسی میکند. یافتهها حکایت از آن دارد که مسئله تصریح به کیفیت و طریق تحمل حدیث نزد محدثان نخستین، به ویژه در مکتب امامیه، چندان مورد توجه نبوده و بیشتر بر اتصال سند، روایت از ثقه و سایر قرائن و شواهد سندی و متنی تأکید می‌کردند.

کلیدواژه‌ها

طریق تحمل حدیث؛ کلینی؛ الکافی؛ عنعنه؛ مصطلح الحدیث

مراجع

ابن‌اثیر جرزی، مبارک بن محمد، جامع الاصول من احادیث الرسول، تصحیح: محمدحامد الفقی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ چهارم، 1404.

ابن بابویه، علی، الامامه و التبصره، تحقیق: مدرسه الامام المهدی، قم، مدرسه الامام المهدی، 1404.

ابن‌دقیق العید، تقی‌الدین، الاقتراح فی بیان الاصطلاح، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1406.

ابن‌صلاح، عثمان بن عبدالرحمن، مقدمه ابن‌صلاح، تصحیح: ابوعبدالرحمن بن عویضه، بیروت، دارالکتب العلمیه، اول، 1416.

ابن‌فارس، احمد بن زکریا،‌ معجم مقاییس اللغه، تصحیح: عبدالسلام محمد هارون، بیروت، مکتبه الاعلام الاسلامی، 1404.

اشعری قمی، احمد بن محمد بن عیسی، النوادر، تصحیح: مدرسه الامام المهدی، قم، مدرسه الامام المهدی، 1408.

ایزدی، مهدی، «علل گرایش کمینه متقدمان امامیه به طرق تحمل حدیث»، پژوهشنامه قرآن و حدیث، شماره 20، 1396، صص 7ـ24.

بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع الصحیح، بیروت، دارالفکر، 1401.

برقی،‌ احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، تصحیح: جلال‌الدین حسینی، تهران، اسلامیه، 1330.

بهائی، محمد بن حسین عاملی، مشرق الشمسین، قم، مکتبه بصیرتی، 1398.

پاکتچی، احمد، «تحمل حدیث»، در موسوی بجنوردی، محمدکاظم و دیگران، دائره المعارف بزرگ اسلامی، 1385، ج 14، صص 646ـ641.

پهلوان، منصور، پژوهشی در زمینه کتاب الکافی و مؤلف آن، تهران، نبأ، چاپ اول، 1382.

حارثی، حسن بن عبدالصمد، وصول الاخیار الی اصول الاخبار، تصحیح: عبداللطیف کوهکمری، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه، 1401.

حافظیان، ابوالفضل، رسایل فی درایه الحدیث، قم، دارالحدیث، 1382.

حجت، هادی، جوامع حدیثی شیعه، تهران، سمت، چاپ سوم، 1390.

حسینی جلالی، محمدرضا، العنعنه من صیغ الأداء للحدیث الشریف، قم، دارالحدیث، 1387.

حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، تحقیق: موسسه آل البیت، قم، آل البیت، 1413.

سیوطی، جلال‌الدین، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، تصحیح: نظر محمد الفاریابی، بیروت، دارالطیبه، 1415.

خطیب بغدادی، احمد بن علی، الکفایه فی علم الروایه، تحقیق: احمد عمر هاشم، بیروت، دارالکتاب العربی، 1405.

شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الرعایه فی علم الدرایه، تصحیح: عبدالحسین محمدعلی البقال، قم، کتابخانه مرعشی، دوم، 1413.

صبحی صالح، علوم حدیث و اصطلاحات آن، ترجمه عادل نادرعلی، تهران، اسوه، چاپ اول، 1376.

صدر،‌ سید حسن، نهایه الدرایه، تصحیح: ماجد الغرباوی، قم، نشر المشعر، بی‌تا.

صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الخصال، مقدمه: محمدصادق بحرالعلوم، نجف، حیدریه، 1385.

صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لایحضره الفقیه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، بی‌تا.

طریحی، فخرالدین، جامع المقال، تصحیح: محمدکاظم طریحی، تهران، المطبعه الحیدریه، بی‌تا.

طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تصحیح: حسن موسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1364.

عسکری، ابوهلال، الفروق اللغویه، تحقیق: موسسه نشر اسلامی، قم، جامعه مدرسین، 1412.

فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، تصحیح: مهدی مخزومی، ابراهیم سامرائی، بی‌جا، دارالهجره، 1409.

کجوری، شیخ مهدی، الفوائد الرجالیه، تصحیح: محمدکاظم رحمان‌ستایش، قم، دارالحدیث، اول، 1382.

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، چاپ پنجم، 1363.

مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، تصحیح: محمدرضا مامقانی، قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، اول، 1411.

مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، نجف اشرف: المطبعة المرتضویه، چاپ سنگی، بی‌تا.

مسلم، مسلم بن حجاج، الجامع الصحیح، بیروت: دارالفکر، بی‌تا.

معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث، تهران، کویر، چاپ دوم، 1381.

نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، تصحیح: سید موسی شبیری، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ پنجم، 1416.