نمود آزادی عمل خودمترجمان در آثار خودترجمه‌شان: موردپژوهی حسن کامشاد

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 5، دوره 55، شماره 4، بهمن 1401، صفحه 121-152   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlts.2021.72318.1065

نویسندگان

مهرنوش فخارزاده^* ؛ ندا ماهوش

گروه زبان انگلیسی، دانشگاه شیخ بهایی، اصفهان، ایران

چکیده

عاملیت و آزادیِ عمل خودمترجمان در دو دهۀ اخیر توجّه صاحب‌نظران حوزۀ مطالعات ترجمه را به خود معطوف کرده است، امّا نمود این اختیار عمل در آثار خودترجمه‌شده به‌خوبی موشکافی نشده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با بررسی یک اثر خودترجمه از یک نویسنده/ مترجم ایرانی، حسن کامشاد، به تظاهر بیرونی آزادی عمل خودمترجم در ترجمۀ اثری در ژانر غیر داستانی بپردازد. بدین منظور، با استفاده از رویکرد کیفی و تلفیق آن با شیوۀ زبان‌شناسی پیکره‌ای نسخۀ انگلیسی کتاب Modern Persian Prose Literature و خودترجمۀ فارسی آن با عنوان پایه‌گذاران نثر جدید فارسی انتخاب شد و در سطح «پیرا متنی» و «متنی» مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها حاکی از آن بود که آزادی عمل خودمترجم می‌تواند به‌صورت پنج نوع رفتارهای ترجمه‌ای بروز نماید: اضافه‌سازی در پیرامتن و متن، حذف و کوتاه‌سازی در پیرامتن و متن، بومی‌سازی، تنوّع و تخصیص و اصلاح‌سازی. می‌توان این‌گونه برداشت کرد که بروز این رفتارهای ترجمه‌ای تا حد زیادی در ارتباط با حس مالکیت نویسنده به متنی است که ترجمه می‌کند. کامشاد به‌عنوان مالک متن اصلی، از اختیار عمل و آزادی خود نهایتِ استفاده را کرده تا مخاطب فارسی‌زبان را از ابتدا تا انتهای متن با خود همراه نگاه دارد؛ بنابراین خودمترجم مفهوم «وفاداری» را در حوزۀ خودترجمه دست‌خوش تغییرات زیادی می‌کند. نه‌تنها حس مالکیت متن تألیف و ترجمه‌شده، بلکه شناخت عمیق مخاطبان اثر و سطح دانش آنان می‌توانند دلایلی بر این رفتارهای ترجمه‌ای باشند.

کلیدواژه‌ها

خودترجمه؛ خودمترجم؛ عاملیت مترجم؛ آزادی عمل

مراجع

بلوری، م. (1396). عاملیت مترجم در پانویس‌ها و یادداشت‌های مترجمان ادبی معاصر در ایران. جستارهای زبانی، 8(6)، 191-214.

سنگری استوا، ک. (۱۳۸۸). مفهوم دولت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. حقوق اساسی، ۶(۱۱)، ۴۹-۸۶.

فخّارزاده، م.، و امینی، م. (1397). بررسی جریان ترجمه ای ادبیّات از زبان فارسی به روسی با رویکرد سری زمانی. مطالعات زبان و ترجمه، 51(2)، 27-50.

کامشاد، ح. (۱۳۸۳). پایه‌گذاران نثر جدید فارسی. تهران، ایران: نشر نی.

 

Abdallah, K. (2010). Translators’ agency in production networks. In K. Koskinen & T. Kinnunen (Eds.), Translators’ agency (pp. 11–46). Tampere, Finland: Tampere University Press.

Al Zumor, A. Q. (2021). Exploring intricacies in English passive construction translation in research articles’ abstracts by Arab author-translators. Sage Open, 11(3), 1-11.

Bassnett, S. (2013). The self-translator as a rewriter. In A. Cordingley (Ed.), Self-translation: Brokering originality in hybrid culture (pp. 13-25). London, England: Bloomsbury.

Bassnett, S., & Lefevere, A. (eds). (1990) Translation, history and culture. London, England: Pinter.

Buzelin, H. (2010). Agents of translation. In Y. Gambier & L. Doorslaer (Eds.), Handbook of translation studies, (Vol. 2, pp. 6-12). Amsterdam, Netherlands: John Benjamins.

Cohn, R. (1961). Samuel Beckett self-translator. Modern Language Association, 76(5), 613-621.

Cordingley, A. (2013). Self-translation, going global. In A. Cordingley (Ed.), Self-translation: Brokering originality in hybrid culture (pp. 1-10). London, England: Bloomsbury.

Ezzaher, L. E. (1994). Writing in exile: A search for audiences and identities in foreign lands. Critique: Critical Middle Eastern Studies, 3(5), 41-51. doi:10.1080/10669929408720056

Grönstrand, H. (2011). Self-translating: Linking languages, literary traditions and cultural spheres. In L. Kaunonen (Ed.), Cosmopolitanism and transnationalism: Visions, ethics and practices (pp. 116-137). Helsinki, Finland: Helsinki Collegium for Advanced Studies.

Grutman, R. (1998). Autotranslation. In M. Baker (Ed.), Routledge encyclopedia of translation studies (pp. 17–20). London, England: Routledge.

Grutman, R. (2013). A sociological glance at self-translation and self-translators. In A. Cordingley (Ed.), Self-translation: Brokering originality in hybrid culture (pp. 63-81). London, England: Bloomsbury.

Grutman, R., & Van Bolderen, T. (2014). Self-translation. In S. Bermann, & C. Potter (Eds.), A Companion to translation studies (pp. 323-332). London, England: John Wiley & Sons.

Heilbron, J., & Sapiro, G. (2007). Towards a sociology of translation: Current issues and future prospects. In M. Wolf, & A. Fukari (Eds.), Constructing a sociology of translation (pp.93-107). Amsterdam, Netherlands: John Benjamins.

Hokenson, J. (2013). History and the self-translator. In A. Cordingley (Ed.), Self-translation: Brokering originality in hybrid culture (pp. 39-61). London, England: Bloomsbury.

Hokenson, J. W., & Munson, M. (2007). The Bilingual text: History and theory of literary self-translation. Manchester, England: St. Jerome Publishing.

Honghua, L. (2019): Translators’ agency in the translation network of Chinese literature. Advance: Social Sciences & Humanities. Advance online publication. https://doi.org/10.31124/advance.7619006.v1 

Kampert, Magdalena Anna (2018) Self-translation in 20th-century Italian and Polish literature: the cases of Luigi Pirandello, Maria Kuncewiczowa and Janusz Głowacki. (Unpublished doctoral dissertation), University of Glasgow, Glasgow, Scotland.

Kamshad, H. (1966). Modern Persian prose literature. London, England: The Syndics of the Cambridge University Press.

Krause, C. (2013). Why bother with the original?’: Self-translation and Scottish Gaelic poetry. In A. Cordingley (Ed.), Self-translation brokering originality in hybrid culture (pp. 13-26). London, England: Bloomsbury.

Kruger, H. (2012). Preliminary norms in the selection of children's books for translation in South Africa. Southern African Linguistics and Language Studies, 29(3), 293-311.

Larkosh, C. (2006). ‘Writing in the foreign’. The Translator, 12(2), 279-299. doi:10.1080/13556509.2006.10799219

Levey, D. (1995). Samuel Beckett and the silent art of self-translation. Pragmahnguística, 3-4, 53-61.

Londsale, B. (2013). Directionality. In M. Baker, & G. Saldanha, Routledge encyclopedia of translation studies (pp. 84-88). London, England: Routledge.

Marmaridou, S. S. (1996). Directionality in translation processes and practices. Target, 8(1), 49-73.

Nanquette, L. (2011). The Persian novel in French: A hybrid Genre. Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 31(2), 498-505. doi:10.1215/1089201x-1264379

Noonan, W. (2013). Self-translation, self-reflection, self-derision: Samuel Beckett’s bilingual humour. In A. Cordingley (Ed.), Self-translation: Brokering originality in hybrid culture (pp. 159-177). London, England: Bloomsbury.

Nord, C. (2006). Loyalty and fidelity in specialized translation. Confluências. Revista de Tradução Científica e Técnica, 4, 29-41.

Palumbo, G. (1972). Key terms in translation studies. London, England: Continuum International Publishing Group.

Polezzi, L. (2012). Translation and migration. Translation Studies, 5(3), 345-356. doi:10.1080/14781700.2012.701943

Popovic, A. (1976). A dictionary for the analysis of literary translation. Edmonton, Canada: University of Alberta.

Santoyo, J.-C. (2013). On mirrors, dynamics and self-translation. In A. Cordingley (Ed.), Self-translation: Brokering originality in hybrid culture (pp. 27-38). London, England: Bloomsbury.

Takahashi, T. (2019). Why self-translate? - An autobiographical author-translator's perspective. Perspectives, 27(6). 1-14. doi.org/ 10.1080/ 09076 76X. 2019. 1583257

Tognini Bonelli, E., & Manca, E. (2001) Corpus linguistics at work. Amsterdam, Netherlands: John Benjamins.

Wilson, R. (2017). Beyond self-translation: Amara Lakhous and translingual writing as case study. In O. Castro (Ed.), Self-translation and power (pp. 241-264). London, England: Palgrave Macmillan.

Wolf, M. (2010). Sociology of translation. In Y. Gambier & L. Doorslaer (Eds.), Handbook of translation studies, (Vol.1, pp. 337-343). Amsterdam, Netherlands: John Benjamins.