مقایسه تطبیقی تفسیر ساختاری با نقد فرمالیستی

علوم قرآن و حدیث

مقاله 7، دوره 53، شماره 2 - شماره پیاپی 107، آذر 1400، صفحه 149-173   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2021.67244.0

نویسندگان

مرتضی عرب^{* 1}؛ زهرا اسدی خانوکی²؛ حمید صباحی¹

¹استادیار دانشگاه شهید باهنر کرمان

²دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

بحث دربارۀ روش تفسیر و بوطیقا از جمله حوزه‌های جذاب مطالعات ادبی دانشگاهی در دوره معاصر بوده و مکاتب بسیاری در این حوزه پا به عرصه وجود نهاده‌اند. از اولین مکاتب نقد ادبی در دورۀ معاصر، می‌توان  به مکتب فرمالیسم اشاره کرد که کشف معنای متن را مرهون شناخت فرم اثر و غرض آن می‌داند؛ همچنین بخشی از مطالعات تفسیری راجع به قرآن کریم، دربارۀ شیوه خوانش و تفسیر این متن آسمانی است و در این راستا مفسران اسلامی روش‌های چندی را آزموده و معرفی کرده‌اند. یکی از این روش‌ها که در دهۀ حاضر بسامد چشمگیری در عرصه مطالعات قرآنی یافته است، روش تفسیر ساختاری است. این روش که معنای سوره را مرهون غرض آن می‌داند، می‌کوشد با تحلیل ساختار سوره، به غرض آن دست یافته و معنای سوره را کشف کند. از آنجا که بخشی از بررسی علمی یک نظریه از گذر مقایسۀ آن با دیگر نظریات علمی صورت می‌پذیرد، شایسته است به مقایسۀ روش تفسیر ساختاری با دیگر مکاتب نقد، نظیر فرمالیسم پرداخته شود. از این رو پژوهش حاضر به مقایسه تطبیقی مبانی و شیوه عملی تفسیر ساختاری با نقد فرمالیستی پرداخته است و وجوه اشتراک و افتراق این دو را نمایانده است.

کلیدواژه‌ها

تفسیر ساختاری؛ فرمالیسم؛ مقایسه تطبیقی؛ مبانی؛ روش

مراجع

فیلیپ، الکساندر، کارلفرید فرولیش، تاریخ تفسیر کتاب مقدس، ترجمه حامد فیاضی، دوفصلنامۀ هفت آسمان، شماره ٣۴، ١٣٨۶ش.

بستانی، محمود، التفسیر البنائی للقرآن الکریم، مجمع البحوث الإسلامیة، مشهد، ١٣٨٠.

حوی، سعید، الاساس فی تفسیر القرآن، دار السلام، قاهره، ١۴١٢ق.

خامه‌گر، محمد، اصول و قواعد کشف استدلالی غرض سوره‌های قرآن، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، قم، ١٣٩۶ش.

فرامرز قراملکی، احد، روش‌شناسی مطالعات دینى، دانشگاه علوم رضوی، مشهد، ١٣٨٨ش.

محمدپور، احمد، روش در روش، جامعه شناسان، تهران، ١٣٨٩ش.

Bressler, Charles, Literary Criticism, Indiana, Indiana Wesleyan University, 2011.

Eikhenbaum,Boris Mikhailovich, The theory of the “Formal Method”, https://letras.cabaladada.org/, 1926.

Erlich, Victor, - Russian Formalism- History and Doctrine, Paris/New York, Mouton, 1980.

Guerin, Wilfred, Labor, Earle, Morgan, Lee , … ,A Handbook of Critical Approaches to Literature, Oxford, Oxford University Press, 2011.

Habib, M.A.R, Literary Criticism- from Plato to Present, Oxford, Wiley-Blackwell, 2011.

Herman, David, Manfred, Jahn, Marie-Laure, Ryan, Routledge Encyclopedia of Narrative Theory-Routledge, 2005.

Irena Makaryk, Encyclopedia of Contemporary Literary Theory_ Approaches, Scholars, Terms, Toronto, University of Toronto Press, 1993.

Lobner, Sebastian, Understanding Semantics, London, Routledge, 2013.

Scholes, Robert, structuralism in literature, An Introduction, New Haven/London, Yale University Press, 1974.

Schmid, Wolf, Narratology_An Introduction, (Trans) Alexander Starritt, Berlin/New York , De Gruyter, 2010.

Shklovsky, Viktor, Berlina, Alexandra,  A Reader, Bloomsbury Academic, 2016.

Shklovsky, Victor, Theory of Prose, (Trans) Benjamin Sher, Dalkey Archive Press, 1990.

Shklovsky, Victor, (1917), ‘Art as Technique’ , https://warwick.ac.uk/.

http://www.vajehyab.com