مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه جرد لیبی (Meriones libycus) به‌عنوان مخزن بیماری سالک در ایران

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 6، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 42، تیر 1401، صفحه 97-106   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2022.70678.1067

نویسندگان

شمیم رمضانی ازغندی¹؛ آزیتا فراشی^{* 2}؛ محسن نجاری³؛ مهشید حسینی²

¹کارشناسی ارشد گروه محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه فردوسی مشهد،ایران

²گروه محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه فردوسی مشهد،ایران

³گروه انگل شناسی و قارچ شناسی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد،ایران

چکیده

 جوندگان بزرگ_‌ترین راستۀ پستانداران هستند که جمعیت بسیار بزرگی را بر روی کرۀ زمین تشکیل می­دهند و منشأ خسارات اقتصادی و بهداشتی فراوان بوده و همچنین به‌عنوان مخزن برخی از بیماری_‌های مشترک بین انسان و حیوان (Zoonosis) مطرح هستند؛ ازجمله این بیماری_‌ها می‌توان به بیماری سالک اشاره نمود. هدف از این مطالعه، مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه جرد لیبی به‌عنوان مخزن بیماری سالک جلدی در ایران است. بدین منظور 17 متغیر زیستگاهی شامل دو متغیر توپوگرافی، هفت متغیر اقلیمی و هشت متغیر کاربری اراضی/پوشش زمین به همراه نقاط حضور گونه وارد مدل‌ مکسنت گردید. بر اساس نتایج حاصل از مدل‌سازی نرم‌افزار مکسنت، زیستگاه مطلوب جرد لیبی، مساحتی بالغ‌بر 432094 کیلومترمربع، معادل 29 درصد از سطح ایران را به خود اختصاص داده است. همچنین دو متغیر فاصله از روستاها و شیب زمین بیشترین تأثیر را در فرآیند مدل‌سازی دارا بودند. نقشه مطلوبیت زیستگاه گونه مخزن بیماری نشان داد که بیشترین مطلوبیت زیستگاه در استان‌های هرمزگان، خوزستان، بوشهر و خراسان رضوی قرار دارد. با توجه به آثار روحی و زیان اقتصادی محتمل بر بیماری سالک پوستی و نبود واکسن اثربخش و وجود جوندگان در چرخه بیماری_‌زایی، شناسایی مخازن و زیستگاه مطلوب مخازن این بیماری برای انجام اقدامات مدیریتی امری لازم و ضروری است؛ تا سنگ بنایی برای مدیریت هرچه بهتر این بیماری شود.

کلیدواژه‌ها

مکسنت؛ مدل‌سازی؛ زیستگاه؛ جونده؛ مخزن

مراجع

احمد پور، محسن؛ وارسته مرادی، حسین؛ رضایی، حمیدرضا؛ عشاقی، محمدعلی؛ حسین زاده کلاگر، اباصلت؛ 1396. مدلسازی اثر توزیع جغرافیایی جربیل بزرگ (Rhombomis opimus) بر پراکنش پشه خاکی Phlebotomus papatasi در استان گلستان.  فصلنامه محیط‌زیست جانوری. شماره 3. 80-73.

 https://www.aejournal.ir/article_61442.html

درودگر، عباس؛ دهقانی، روح اله؛ هوشیار، حسین؛ 1375. بررسی شیوع لیشمانیوز جلدی در منطقه جنوب شرق کاشان. مجله­ دانشگاه علوم پزشکی کرمان. دوره سوم. شماره 2. 29-23

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=34022

زیدی، امیر؛ زمانی، نوید؛ مؤمنی اصل، مسلم؛ کولیوند، حبیب؛ 1393)، معرفی روش MaxEnt برای ارزیابی زیستگاه حیات‌وحش در ایران. چاپ در مجموعه مقالات اولین همایش سراسری محیط‌زیست، انرژی و پدافند زیستی.

https://civilica.com/doc/265065

کابلی، محمد؛ علی‌آبادیان، منصور؛ توحیدی فر، محمد؛ هاشمی، علیرضا؛ روزلار، کیس؛ 1395. اطلس پرندگان ایران. چاپ اول. سازمان حفاظت محیط‌زیست.

کرمی، محمود؛ قدیریان، طاهر؛ فیض‌اللهی، کاوه؛ 1395. اطلس پستانداران ایران. چاپ اول. سازمان حفاظت محیط‌زیست.

کیوانی، یزدان؛ نصری، منوچهر؛ عباسی، کیوان؛ عبدلی، اصغر؛ 1395. اطلس ماهیان آب‌های داخلی ایران. چاپ اول. جهاد دانشگاهی واحد خوارزمی.

مظفری، امید؛ کمالی، کامران؛ فهیمی، هادی؛ 1395. اطلس خزندگان ایران. چاپ اول، سازمان حفاظت محیط‌زیست.

یوسفی سیاه کلرودی؛ سیامک. سعیدی، هانیه؛ بهفر، منا؛ فلاحی، رکسانا؛ 1395. اطلس دوزیستان ایران. چاپ دوم. جهاد دانشگاهی واحد خوارزمی.

 

Austin M. P., 2002. Spatial prediction of species distribution: an interface between ecological theory and statistical modelling. Ecological modelling, 157(2-3), 101-118. DOI:10.1016/ S0304-3800(02)00205-3

Azizi K, Davari B, Kalantari M, & Fekri S., 2011.Gerbillid rodents fauna (Muridae: Gerbillinae) and detection of reservoir hosts (s) of zoonotic cutaneous leishmaniasis using a nested-PCR technique in Jask City in Hormozgan Province in 2008. Scientific Journal of Kurdistan University of Medical Sciences, 16(2). http://sjku.muk.ac.ir/article-1-537-en.html

Bean W T, Prugh LR, Stafford R, Butterfield, H S, Westphal, M, & Brashares, J S., 2014. Species distribution models of an endangered rodent offer conflicting measures of habitat quality at multiple scales. Journal of Applied Ecology, 51(4), 1116-1125. DOI:10.1111/1365-2664. 12281

Chellappan M., 2021. Rodents in Polyphagous Pests of Crops. Springer, Singapore. (pp. 457-532). DOI:10.1007/978-981-15-8075-8_11

Dehghani, R., Seyedi, H., Dehqan, S., & Sharifi, H., 2013. Geographical distribution of mouse and mouse-borne diseases in Iran: a review article. KAUMS Journal (FEYZ), 17(2), 203-219. https://feyz.kaums.ac.ir

Gholamrezaei M, Mohebali M, Hanafi-Bojd A A, Sedaghat MM, & Shirzadi MR., 2016. Ecological Niche Modeling of main reservoir hosts of zoonotic cutaneous leishmaniasis in Iran. Acta tropica, 160, 44-52. DOI:10.1016/j.actatropica.2016.04.014

Guisan, A., & Zimmermann, N. E., 2000. Predictive habitat distribution models in ecology. Ecological modelling, 135(2-3), 147-186. DOI:10.1016/S0304-3800(00)00354-9

Heshmati GA., 2012. Vegetation characteristics of four ecological zones of Iran. International Journal of plant production, 1(2), 215-224. https:// ijpp.gau.ac.ir/ article_5 38_ 2c769982 da c94b034 60ea2e f24c943f3.pdf

Khaghani R., 2007.The economic and health impact of rodent in urban zone and harbours and their control methods. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=90749

Priti H, Aravind N. A, Shaanker R. U, & Ravikanth G., 2016. Modeling impacts of future climate on the distribution of Myristicaceae species in the Western Ghats, India. Ecological Engineering, 89, 14-23. DOI: 10.1016/j.ecoleng.2016.01.006

Rabiee MH, Mahmoudi A, Siahsarvie R, Kryštufek B, & Mostafavi E., 2018. Rodent-borne diseases and their public health importance in Iran. PLoS neglected tropical diseases, 12(4), e0006256. DOI:10.1371/journal.pntd.0006256

Salehi Moghadam A, Khoshdel A, Hanafi Bajd A, Sedaghat M., 2015.Mapping and review of leishmaniasis, carriers and their important reservoirs in Iran. Kerman University of Medical Sciences; 104-83. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=433832

Syfert M M, Smith, M J Coomes DA., 2013.The effects of sampling bias and model complexity on the predictive performance of MaxEnt species distribution models. PloS one; 8(2), e55158. DOI: 0.1371/journal.pone.0055158.