تحلیل حقوقی اقتصادی قواعد حاکم بر قراردادهای لیسانس (مطالعه ی رویکرد نظام حقوقی آمریکا و رهنمودهایی برای نظام حقوقی ایران)

دانشنامه حقوق اقتصادی

دوره 28، شماره 19، شهریور 1400، صفحه 64-87   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lowecon.2022.41770

نویسندگان

علی ساعت چی^{* 1}؛ امید محمدی نیا²

¹استادیار گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

²استادیار گروه حقوق دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان

چکیده

یکی از موضوعات چالش­ برانگیز نظام­های حقوقی این است که چه قواعد حقوقی بر قراردادهای حوزه مالکیت فکری و از جمله لیسانس حاکم است؟ در واقع، این پرسش اساسی مطرح می­شود که موضوعات قراردادی مانند مرحله­ ی تشکیل قرارداد، تعهّدات طرفین، موارد مربوط به شیوه ­های انحلال قرارداد تابع چه قواعدی هستند؟ برای پاسخ این پرسش­های مهم، نظام حقوقی آمریکا در حوزه تقنینی، قضایی و دکترین از دیر باز، با آن مواجه بوده است.
در حوزه تقنینی، تلاش­هایی در راستای تخصصی­سازی قواعد حاکم بر قرارداد لیسانس، به ویژه حوزه نرم افزار، صورت گرفته است.  به علّت کلی بودن این قواعد و شباهت آن با حوزه­ی قراردادهای کالا، عموماً مورد اقبال ایالات مختلف قرار نگرفته است. در حوزه­ی قضایی نیز رویکرد بیشتر دادگاه­ها به سمت اعمال قواعد حوزه­ی کالا بر قراردادهای اطلاعات­محور است. امّا، در دکترین حقوقی آمریکا، با وجود نظر اکثریت، دکترین نافذ بر این دیدگاه است که در تشخیص قواعد حاکم بر قراردادهای لیسانس باید با توجّه به موضوع خاص این دسته از معاملات و به ویژه عرف تجاری خاص قرارداد لیسانس قواعد مناسب تعیین شوند.
به همین سبب، نوشته حاضر با رویکرد اقتصادی و حقوقی، به این نتیجه دست یافته است که اصولاً در تبیین قواعد حاکم بر قرارداد لیسانس لازم است بستر تجاری قراردادهای مالکیت فکری، قالب قراردادی لیسانس و ماهیت موضوع قرارداد (اطلاعات) مورد مطالعه قرار گیرند.
 

کلیدواژه‌ها

لیسانس؛ حقوق قراردادها؛ قواعد تکمیلی؛ عرف تجاری؛ قالب قراردادی؛ تحلیل اقتصادی

مراجع

الف-فارسی

1. احسنی افروز،محمد، (1392) حقوق انتقال فناوری، چ اول، تهران، نشر دادگستر.
2. انصاری، باقر، انصاری،اسماعیل،(1391) حقوق اطلاعات از منظر تحلیل اقتصادی، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 3 شماره 2، پاییز و زمستان، صص 1 الی 21.
3. بادینی، حسن، اشراقی آرانی، مجتبی،(1390) پیش بینی رفتار طرفین عقود و دعاوی بر اساس نظریه بازی ها، مطالعات حقوق تطبیقی، شماره 1، صص 25-50.
4. جعفرزاده، میرقاسم، عباس تبار فیروزجاه، (1394) مجید، ابطال گواهی نامه اختراع تعهد به استرداد عوضین در قراردادهای انتقال حق اختراع، ویژه نامه شماره 16 مجله تحقیقت حقوقی، صص 269-239.
5. جلالی، رضا ( 1387) راهنمای تحلیل نیاز قانون گذاری، مرکز نشر پژوهش های مجلس شورای اسلامی، چ اول، تهران.
6. خاندوزی، احسان(1386) معیارهای اقتصادی در قانون گذاری نوین، مجلس و پژوهش، شماره 54، سال 13، صص 279-301.
7. ریدی ، دیویدایی ( 1392 ) فلسفه حقوق – ترجمه دکتر حسن خسروی ، مجمع علمی و فرهنگی مجد ، چ اول ، تهران.
8. زینلی، سمانه، (1392) مورد معامله و توابع آن در قراردادهای لیسانس فناوری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
9. سالواتوره، دومینگ(1396) تئوری اقتصاد و مسائل اقتصاد خرد، ترجمه حسن سبحانی، نگاه دانش، چ ششم، تهران

• شاکری، عباس(1389) اقتصاد خرد، نشر نی، چ نهم، تهران.

11. صفایی، سید حسین،(1385) قواعد عمومی قراردادها، چ چهارم، تهران، نشر میزان.
12. عباس تبار فیروز جاه، (1394) مجید، تاثیر ابطال گواهی اختراع بر وضعیت قراردادهای انتقال فناوری، رساله دکتری، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی تهران.

• کوتر، رابرات، یولن، تامس،(1392) حقوق و اقتصاد، ترجمه یدالله دادگر و حامده اخوان هزاره، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، چ اول، تهران.

14. محسنی، سعید، قبولی درافشان، سید محمد مهدی، (1392) بررسی فقهی حقوقی ماهیت قرارداد انتشار، مطالعات اسلامی: فقه و اصول، سال چهارم و پنجم، شماره پیاپی 92، صص 124-101.
15. محمدی، پژمان، ماهیت و اﺛﺮ ﻗﺮاردادﻫﺎی ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از ﺣﻘﻮق ﻣﺆلف، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ مدرس، ﭘﺎﻳﻴﺰ 3، ﺷﻤﺎرة 3 دورة12، 1387، صص 191-145.
16. محمودی، اصغر، (1393) حقوق قراردادهای انتقال فناوری، چ اول، تهران، انتشارات جنگل.

• منیکو،گریگوری،(1388)نظریه اقتصاد خرد، ترجمه حمید رضا ارباب، چ دوم، تهران.
• مورس، اس چارلز، اون آر، فلیپس،(1393) تحلیل اقتصادی و نظریه های کاربردی، ج1،ترجمه احمد کمیجانی و حسن سبحانی، انتشارات دانشگاه تهران، چ شانزدهم، تهران.
• وکیلیان، حسن(1390) گفتارهایی در قانون و قانون گذاری، مرکز نشر پژوهش های مجلس شورای اسلامی، چ اول، تهران.

ب-عربی

20. علامه حلّى، حسن بن یوسف،(1388 ه.ق) تذکرة الفقهاء چ اول،قم،در یک جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام
21. کرکى، على بن حسین، (1414 ه.ق) جامع المقاصد فی شرح القواعد، چ دوم، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
22. مراغى، سید میر عبد الفتاح بن على ،(1417 ه.ق) العناوین الفقهیة، 2 جلد، چ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
23. نائینى، میرزا محمد حسین غروى،(1373 ه.ق) منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، ج2، چ اول،تهران، المکتبة المحمدیة.
24. نجفى، محمد حسن، (1404 ه.ق) جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ هفتم، بیروت لبنان، دار إحیاء التراث العربی.

 

ج-لاتین

                                                                              

25. Allart, Henri, (1887) De La Propriété Des Brevets D'Invention, Arthur Rousseau, Paris.
26. Allison & Mark A. Lemley, (2000) Who's Patenting What? An Empirical Exploration of Patent Prosecution, 53 Vanda. L. Rev.
27. Brennan, Lorin, Esq. and Jeff Dodd, Esq, (2016) A Concept Proposal for a Model Intellectual Property Contracting Law, available in uncitral.org/pdf/english/colloquia/3rdSecTrans/.
28. Broacher, Jean, (2006) Contracting out of article 2 using a "license" label: a strategy that should not work for software products, 40 Loy. L. A. L. Rev. 261, 280 Provided by: University of Washington Law Library.
29. Byrne, Noel & McBratney ,Amanda,(2005) Licensing Technology, Negotiating & Drafting
30. Calabresi,Guido  (1968)  , Transaction Costs, Resource Allocation and Liability Rules: A Comment Journal of law and Econemis,No2,pp 67-98.

1. D. Marchese,(2009) “Warranties and Covenants In IP Licenses,” Journal Of Intellectual Property Law & Practice 4, no. 3 January 18

32. Devlin, Alan, (2010) the Misunderstood Function of Disclosure in Patent Law, 23 Harv. J.L. & Tech.
33. Duffy, John F., (2004) Rethinking the Prospect Theory of Patents, 71 U. CHI. L. REV.
34. Eisenberg, Rebecca S., (1989) Patents and the Progress of Science: Exclusive Rights and Experimental Use, 56 U. Chi. L. Rev.
35. Federal reporter, volume 89, 3rd Series, Minnesota, west Publishing.
36. Hargrives HeaP, Shaun. P (2004) Economic Rationality, uk, Edward Elgar Publisher.
37. Hargrives Heap,sharpe  (2004 )Economic Rationality,Elgar publisher, London.
38. Kimball, Dennis R., (1981) Strict Tort Liability of Inventors for Defective and Dangerous Inventions: The Issue May Be On the Horizon, 10 CAP. U. L. REv. 803, 815-17.
39. Kingma, Bruce R.(2001), The Economics Of Information , a Guide to Economic and Coast Benefit analysis. For Information professional, Englewood Colorado, 2ed Libraries.
40. Kissman, Lee ,(2004)Revised Article 2 and Mixed Goods/Information Transactions: Implications for Courts, Santa Clara Law Review Volume 44 | Number 2 A

Ladas ,Stephen, (1975) Patents, Trademarks, and Related Rights: international protection, V 1,Harvard university Press

41. Lemley ,Mark A .(20012)The Myth of the Sole Inventor , Michigan Law Review, Vol. 110:709
42. Lemley, Mark A.Ragesh K. Tangri, (2003) Ending Patent Law's Willfulness Game, 18 Berkeley Tech. L.J. 1085, 1100-01
43. Leonard, Penny, (2003), Promoting Welfare? Government Information policy and social citizenship, The Police Press.
44. Lichtman, Doug,(2005) Substitutes for the Doctrine of Equivalents: A Response to Maurer and Nard, 93 Geo. L.J. n.42
45. Manfred, Lowisch (2003) Nw Law of Obligations in Germany, Ritsumeikan Law Review No. 20
46. Marchese, David, (2009) Warranties and covenants in IP licenses Journal of Intellectual Property Law & Practice, Vol. 4, No. 3.
47. Meislik Ira, Horn Dennis, (2010)The Commercial Lease Formbook: Expert Tools for Drafting and Negotiation, Second Edition, ABA Publishing,
48. Nimmer, Raymond T, (1998) Breaking Barriers: The Relation between Contract and Intellectual Property Law, Berkeley technology law journal, 13:827.
49. Nimmer, Raymond T, (2006) Essay on Article 2's Irrelevance to Licensing Agreements, An, 40 Loy. L. A. L. Rev. 235, 260 Provided by: University of Washington Law Library
50. Nimmer, Raymond T., (2000) Through the Looking Glass: What Courts and UCITA Say about the Scope of Contract Law in the Information Age, 38 Duq. L. Rev. 255, 318 Provided by: University of Washington Law Library
51. Oddi, Samuel, (1996) Un-Unified Economic Theories of Patents-The Not-Quite-Holy Grail, 71 NOTRE DAME L. REV. 267, 275-77.
52. Pejovic , Svetozar , (2012), Economic analysis of institutions and systems, Springer , Kluwer Academic publishers
53. Plantinga, Alvin(1993) Warrant the current Debate, Oxford University Press, New York.
54. Posner,Richrd(1973) Economic analysis of law, Aspenser publisher, New York.
55. Raysman, Richard, Pisacreta, Edward A., Ostrow, Seth H., Adler, Kenneth A, (2006) intellectual Property Licensing: Forms and Analysis, law journal press, New York.
56. Robert B. Doe and Jen C. Salyers, (2007) the law and business of computer software (west Services, Inc., Ch. 18 (2d ed.) published in KATHERYN A. ANDRESEN.
57. Singleton, solveig, (2005) IP as conflict resolution: a micro view of IP, San Diego law review, vole, 42 issue, 2005.
58. Smith, A.Stophen(2004) contract theory: 'Introduction to General Theories' and 'the Justification of Contractual Obligations, Oxford University Press, New York.
59. Stigler ,George,j (1996) The Theory of price, Macmilan,3 ed, New York.
60. Technology Transfer Agreements, 3rd ed., Jordan’s Publishing Limited.
61. Vivien , Irish, Intellectual Property Rights for Engineers, Institution of Engineering and Technology, London, United Kingdom ,2nd Edition, 2008
62. William T. Vukowich, (1968) Implied Warranties in Patent, Know-How and Technical Assistance Licensing Agreements, California law review, Vol. 56:168, pp168-197.