Feasibility of Criminalizing Rishāʾ (Bribery) and Irtishāʾ (Corruption) in the Private Sector, Based on the Principles of Imāmī Jurisprudence

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

Article 4, Volume 55, Issue 2 - Serial Number 133, September 2023, Pages 71-93   

Document Type: Original Article

DOI: 10.22067/jfiqh.2022.71233.1140

Authors

Mojtaba Javidi^{* 1}; Morteza Rahimi¹; Somayyeh Soleimani²

¹Associate Professor of Shiraz University

²PhD student in criminal law and criminology at Shiraz University

Abstract

In the criminal laws of Iran, the realization of Rishāʾ (bribery) and Irtishāʾ (corruption) crimes is accepted in the public sector, but in the private sector, it is not considered criminal. Imāmī jurisprudence does not directly mention the possibility of bribery and corruption in the private sector, but it seems that it is possible to infer the prohibition of bribery and corruption in the private sector by considering the literal meaning of bribery, the application of verses and traditions, as well as the implication of reason and consensus, and then seek to criminalize bribery and corruption in the private sector.
Considering the expansion of the process of privatization and the reduction of government employment, it does not seem logical to separate the private sector from the public sector regarding the crimes of bribery and corruption. In this essay, the criminalization of bribery and corruption in the private sector has been investigated by using a descriptive-analytical method. It is concluded that the criminalization of this act has the support of verbal evidence and is in accordance with the rule of reason and the needs of the Islamic society, and it is necessary for us to move in the direction of criminalizing it in the Penal Code.

Keywords

bribery; bribing; corruption; criminality; private sector; public sector

References

قرآن کریم

ابن‌اثیر، مبارک‌بن‌محمد. النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: اسماعیلیان. 1393.

ابن‌ادریس، محمدبن‌احمد. السرائر. قم: دفتر انتشارات اسلامی. چاپ‌دوم، 1410ق.

ابن‌سیده، علی‌بن‌اسماعیل. المخصص. بیروت: دار الکتب العلمیة. چاپ‌اول، بی‌تا.

ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم. لسان‌ العرب. بیروت: دار الفکر. چاپ‌سوم، 1414ق.

ابوزهره، محمد. زهرة التفاسیر. بیروت: دار الفکر. چاپ‌اول، بی‌تا.

اراکی، محمدعلی. المکاسب المحرمة. قم: مؤسسۀ در راه حق. چاپ‌اول، 1413ق.

امام رضا(ع)، علی‌بن‌موسی. صحیفة الرضا. مشهد: کنگرۀ جهانی امام رضا(ع). 1406ق.

انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. کتاب المکاسب. قم: مؤسسهٔ باقری. 1420ق.

آقابابائی بنی، اسماعیل. «الحاق ایران به کنوانسیون مبارزه با فساد در زمینۀ رشا و ارتشا در تعامل با فقه»، مجلۀ فقه و اجتهاد. دوره 1، ش2، 1393. 93-118.

بجنوردی، محمدحسن. القواعد الفقهیة. محقق: مهدی مهریزی. قم: هادی. 1419ق.

حر عاملی، محمدبن‌حسن. وسایل‌ الشیعة. قم: آل‌البیت(ع). 1409ق.

حسینی شیرازی، محمد. ایصال الطالب الی المکاسب. تهران: اعلمی. بی‌تا.

حسینی عاملی، محمدجوادبن‌محمد. مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة. قم: دفتر انتشارات اسلامی. 1419ق.

راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. المفردات فی غریب القرآن. دمشق: دار العلم و الدار الشامیة. 1412ق.

رحیمی، مرتضی، سمیه سلیمانی. «بررسی حکم و مبانی فقهی رشوه در غیر قضاوت»، پژوهش‌های فقهی. دوره 11، ش4، 1394، 825تا848.

رشیدرضا، محمد. تفسیر المنار. بی‌جا: بی‌نا. چاپ‌دوم، 1366.

روحانی، محمدصادق. فقه الصادق(ع). بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.

سبحانی تبریزی، جعفر. نظام القضاء و الشهادة فی الشریعة الغرّاء. قم: مؤسسۀ امام صادق(ع). چاپ‌اول، 1418ق.

سبزواری، محمدباقر. کفایة الأحکام. اصفهان: مهدوی. بی‌تا.

سلطان علی‌شاه، سلطان محمد. تفسیر بیان السعادة. بیروت: اعلمی. چاپ‌دوم، 1408ق.

سیفی مازندرانی، علی‌اکبر. دلیل تحریر الوسیلة: ولایة الفقیه. قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). 1386.

شرتونی، سعید. اقرب الموارد. بیروت: مرسلی الیسوعیة. چاپ‌سوم، 1385.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی. الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. بیروت: مکتبة الأعلام الاسلامی. 1370.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی. مسالک الأفهام. قم: مؤسسهٔ معارف اسلامی. 1413ق.

صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر. جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی. چاپ‌هفتم، بی‌تا.

صفی‌پور، عبدالرحیم. منتهی الإرب فی لغة العرب. تهران: کتابخانۀ سنائی. 1297.

طالقانی، محمود. تفسیر پرتوی از قرآن. تهران: شرکت سهامی انتشار. 1362.

طاهرى، حبیب‌الله. حقوق مدنى. قم: دفتر انتشارات اسلامى. چاپ‌دوم، 1418ق.

طباطبایی، محمدحسین. المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی. چاپ‌پنجم، 1374.

طبرسی، فضل‌بن‌حسن. مجمع ‌البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: اعلمی، 1415ق.

طریحی، فخرالدین‌بن‌محمد. مجمع البحرین. بی‌جا: کتاب‌فروشی مرتضوی. 1416ق.

طوسی، محمدبن‌حسن. المبسوط. تهران: مرتضوی. چاپ‌سوم، 1387.

طوسی، محمدبن‌حسن، تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب‌ الإسلامیة. چاپ‌چهارم، 1407ق.

فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله. کنز العرفان فی فقه القرآن. قم: بی‌جا. بی‌تا.

فخر رازی، محمدبن‌عمر. تفسیر مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی. چاپ‌سوم، بی‌تا.

فیض کاشانی، ملامحسن. الصافی. تهران: صدر. چاپ‌دوم، 1415ق.

کلینی، محمدبن‌یعقوب. الکافی. قم: دار الحدیث. 1429ق.

گلپایگانی، محمدرضا. کتاب القضاء. قم: دار القرآن. 1413ق.

لاری، عبدالحسین. التعلیقة علی المکاسب. قم: مؤسسهٔ معارف اسلامی. 1419ق.

مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی. بحارالأنوار. تهران: اسلامیة. چاپ‌سوم، 1404ق.

مصطفوی، حسن. تفسیر روشن. تهران: مرکز نشر کتاب. 1380.

مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1354.

مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. القواعد الفقهیة. قم: مدرسهٔ امام امیرالمؤمنین. 1370.

مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. انوار الفقاهه. قم: مدرسهٔ امام امیرالمؤمنین. 1413ق.

منتظری، حسینعلی. القواعد الفقهیة. قم: مدرسهٔ امام امیرالمؤمنین(ع). چاپ‌سوم، 1411ق.

منتظری، حسینعلی. دراسات فی المکاسب المحرمة. قم: تفکر. 1415ق.

منتظری، حسینعلی. نظام الحکم فی الإسلام. قم: سرابی. چاپ‌دوم، 1417ق.

منصور، جهانگیر، قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 با اصلاحات 1399. تهران: دوران. 1399.

موسوی اردبیلی، عبدالکریم. فقه ‌القضاء. قم: بی‌نا، چاپ‎دوم، 1423ق.

موسوی اردبیلی، عبدالکریم. مفتاح المطالب فی شرح کتاب المکاسب. آذربایجان: نشر علی‌بن‌محمد، 1413ق.

میرمحمدصادقی، حسین. حقوق کیفری اختصاصی3: جرائم علیه امنیت و ‌آسایش عمومی. تهران: میزان، چاپ‌سی‌و‌چهارم، 1395.

میرمحمدصادقی، حسین. «ارتشا ازنظر قوانین ایران با تأکید بر مبارزه با رشوه‌خواری کارکنان بخش خصوصی»، نشریۀ اقتصاد. شماره 403، 1380. 8-13.

نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. تقریرات درس بزهکاری اقتصادی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1348.

نراقی، احمدبن‌محمدمهدی. مستند الشیعة. قم: آل‌‌البیت(ع)، 1415ق.

نوری، حسین‌بن‌محمدتقی. مستدرک الوسائل. بیروت: آل‌البیت(ع). 1408ق.

نوفلاح، قدرت‌الله. ارتشا در بخش خصوصی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق خصوصی. به راهنمایی دکتر محمدهادی صادقی، شیراز: دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی. 1392.

هرودت، هالیکارناگوس. تاریخ هرودت. مترجم: وحید مازندرانی. تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی. 1362.