تحلیل سیستمی عوامل کلیدی مؤثر بر برنامه ریزی مسکن پایدار با رویکرد آینده پژوهی( مطالعه موردی؛ مناطق 22 گانه شهر تهران )

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 16، خرداد 1401، صفحه 109-126   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.43010.0

نویسندگان

وحید گودرزی^* ؛ حمیدرضا وارثی

دانشگاه اصفهان

چکیده

چشم انداز کنونی کلانشهرِ تهران، آن را شهری پایدار و منسجم با ساختاری مناسب برای سکونت ترسیم می کند تحقق چنین چشم اندازی که مسکن پایدار را به عنوان رکن اصلی لازم می داند نیازمند مداقه است. در این پژوهش هدف شناسایی عواملی است که زمینه سازی تحقق این چشم انداز را فراهم می نماید.که نتایج آن هم در بازترسیم چشم انداز های آتی در افق برنامه های توسعه شهری موثر خواهد بود. روش پژوهش بر اساس هدف کاربردی و شیوه گردآوری اطلاعات اسنادی - میدانی و در یک فرآیند توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است.با استفاده از پرسشنامه به روش دلفی از بین 26 عامل در نهایت 18 عامل به عنوان مهمترین عوامل در چهار بُعد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی طبقه بندی شد. تحلیل ساختاری با استفاده از نرم افزار میک مک نشان می دهد که عواملی چون؛ زمین، توسعه عمودی، کیفیت و استحکام مساکن، منابع آب، بحران های طبیعی و دسترسی ها جزء عوامل اثرگذار می باشند که برای هر کدام از عوامل راهبردها و سیاست هایی  همچون مالیات بر ارزش زمین، احداث سد های زیرزمینی، منطقه بندی ارتفاعی، ورود بخش بیمه به ساخت و سازها و غیره پیشنهاد داده شده است.

کلیدواژه‌ها

آینده پژوهی؛ برنامه ریزی مسکن؛ توسعه پایدار؛ کلانشهر تهران

مراجع

1. ادواردز، ب.، و تورنت، د. (1393). مسکن پایدار (اصول و اجرا). ترجمه محمود شورچه، چاپ اول، تهران: انتشارات مدیران امروز.
2. آسایش ، ح. (1375). سنجش کیفیت زندگی. فصلنامه مسکن و انقلاب اسلامی، 3 (74)،20-1.
3. آسایش، ح.، و استعلاجی، ع. (1382). اصول و روش های برنامه ریزی ناحیه ای. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری.
4. اینانلو، ع. ( 1380 ). برنامه ریزی مسکن تحلیلی بر عرضه و تقاضای مسکن در شمال شهر قزوین. تهران: پایان نامه کارشناسی ارشد،گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس.
5. بزی، خ.، کیانی. ا.، و راضی، ا. (1389). بررسی و تحلیل برنامه ریزی توسعه مسکن پایدار؛ مطالعه موردی شهر حاجی آباد استان فارس. مجله جغرافیایی چشم انداز زاگرس، 2 (3)، 47-31.
6. پورمحمدی، م. (1393). برنامه ریزی مسکن. تهران: انتشارات سمت.
7. حافظ نیا، م. (1388). مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: انتشارات سمت.
8. حکمت نیا ، ح.، و سید نجف، م (1390). کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای. تهران: انتشارات علم نوین.
9. درگاه ملی مرکز آمار. سایت اینترنتی (amar.org.ir) .
10. ربانی، ط. (1391). روش تحلیل ساختاری، ابزاری برای شناخت و تحلیل متغیرهای موثر بر آینده موضوعات شهری. تهران: مجموعه مقالات نخستین همایش ملی آینده پژوهی 269-259.
11. ربیعی فر، و.، حقیقت نائینی، غ.، و قرایی، ف. (1391). ارزیابی ابعاد کالبدی مسکن با رویکرد توسعه پایدار شهری، نمونه موردی: منطقه 8 شهرکرج. مجله معماری و شهرسازی آرمانشهر، 5 (11)، 321-307.
12. رهایی، ا.، پیروز، ب.، و فیض بخش، م. (1392). تبیین اصول مسکن پایدار راهی به سوی توسعه پایدار شهری. تبریز: دانشگاه آزاد واحد تبریز، کنفرانس بین المللی عمران معماری و توسعه پایدار شهری.
13. رهنمایی، م.، و پورموسوی، م. (1385). بررسی ناپایداری های امنیتی کلان شهر تهران بر اساس شاخص های توسعه پایدار شهری. مجله پژوهش های جغرافیایی، 7 (57)، 193-177.
14. سایت رسمی شهرداری تهران. (Tehran.ir).
15. شهرداری تهران. (1398). سالنامه آماری شهر تهران (1398). تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری.
16. طلایی، آ. (1390). مسکن بومی پایدار و اصول طراحی آن. آمل: دانشکده فنی سما. اولین همایش منطقه ای عمران  و معماری.
17. عبدی دانشپور، ز. (1381). بازار مسکن شهری و برنامه ریزی مسکونی، اشاره به تهران. ‌نشریه علمی و پژوهشی صفه، 12 (34)، 24-7.
18. گابچیکف، ا.، و بادیانا، آ. ( 1394 ). مسکن پایدار برای شهرهای پایدار، چارچوب سیاست گذاری برای کشورهای در حال توسعه. ترجمه: حاتمی نژاد، حسین، میرسعیدی، محمد، شهیدی، اکرم ،چاپ اول. تهران: انتشارات پاپلی.
19. مبینی دهکردی، ع. (1387). مگادایم ها؛ الزام راهبردی آینده سازمان ها. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات بین المللی انرژی.
20. محمودی، م. ( 1392 ). توسعه مسکن همساز با توسعه پایدار. تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
21. مظفری، ع. (1389). آینده پژوهی، بستر عبور از مرزهای دانش. فصلنامة نظم و امنیت انتظامی، 4 (2)، 47-25.
22. ناظمی، ا.، و قدیری، ر. (1385). آینده نگاری از مفهوم تا اجرا. تهران: مرکز صنایع نوین، وزارت صنایع و معادن.
23. نورمحمدی، ا. (1397). ارائه الگوی مسکن پایدار. کنفرانس ملی تحقیقات بنیادین در عمران، معماری و شهرسازی. تهران: موسسه آموزش عالی اوج.
24. یوسفی، ا.، و کلیوند عبدالهی، ا. (1392). دورنمای صنعت خودروی ایران در گذر چالش های جهانی (آینده پژوهی با رویکرد سناریو پردازی). تهران: دانشگاه تهران، مجموعه مقالات دومین همایش ملی آینده پژوهی 250-239.

 

25. K., & Khaled. R. (2020). Optimizing tradeoffs among housing sustainability objectives. Automation in Construction, 12, 83-94
26. Arcade, J., Godet, M., Meunier, F. & Roubelat, F. (1999). Structural analysis with the MICMAC method & Actor's strategy with MACTOR method. Futures Research Methodology, American Council for the United Nations University: The Millennium Project. 3(1). 1-69.
27. Cai, H. (2017). Toward Sustainable Housing: A Comparative Study of Examples in China and Sweden. Master’s Thesis for Lund University International Master’s Program in Environmental Science (LUMES).
28. Cronin, V., & Guthrie, P. (2018). Community-led resettlement: from a flood affected slum to a new society in Pune, India. Environmental Hazards, 10(2), 310-326.
29. M., Kieran S., & Vida M. (2013). An assessment of sustainable housing affordability using a multiple criteria decision-making method. Omega-international Journal of Management Science. 41(2). 270-279.
30. P., & Fabiana. S. (2001), Matching Methods to the Mission: A Comparison of National Foresight Exercise. Foresight, 1(6). 495-517.
31. Klunder, G. (2004). Sustainable Solutions for Dutch Housing: Reducing the Environmental Impacts of New and Existing Houses. TU Delft: Delft University of Technology.
32. Rennie short, J. (2006). Urban Theory a Critical Assessment. London: Rutledge.
33. Said, I., Osman, O., Shafiei, M. W. M., Razak, A. A., & Kooi, T.K. (2009). Sustainability in the housing development among construction industry players in Malaysia. The Journal of Global Business Management, (5). 15-81.
34. Shani, M. (1974). Futures studies versus planning. Volume1, Michigan: Omega.
35. Singh, V. S., & Pandey, D. N. (2012). Sustainable Housing: Balancing Environment with Urban Growth in India. RSPCB Occasional Paper, (6), 17.
36. Tao, Y., Geoffrey, Sh., Qian, Sh., Helen, W. & Ge Wang, K. (2012). Evaluating Social Sustainability of Urban Housing Demolition in Shanghai, China. Journal of Cleaner Production, 153, 26-40.
37. Un Habitat (2012). Sustainable Housing for Sustainable Cities, a policy Framework for Developing Countries. UN-HABITAT.