تحلیل ناامنی غذایی و ارزش اقتصادی غذا در ایران

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 1، دوره 36، شماره 3 - شماره پیاپی 56، مهر 1401، صفحه 207-225   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2022.70211.1044

نویسندگان

محمد قهرمان زاده^* ؛ فرناز جعفرزاده؛ رقیه فتحی

گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

تأمین غذا و امنیت غذایی یکی از اهداف مهم توسعه در همه کشورها تلقی می­شود، به­طوری­که کاهش ناامنی غذا برای همه افراد به­عنوان یک هدف مهم سیاسی قلمداد می­گردد. در این راستا، هدف از مطالعه حاضر بررسی ناامنی غذایی و تعیین ارزش اقتصادی غذا در کشور می­باشد و بدین منظور از تحلیل اقتصاد رفاه چاوز (2017) بهره گرفته شد. در این خصوص با استفاده از سیستم تقاضای تقریباً ایده­آل درجه دو (QUAIDS) تقاضای خانوار برای مواد غذایی برآورد گردید و ارزش اقتصادی غذا برای شش گروه عمده مواد غذایی تحت سه سناریو: 1- ناامنی غذایی بالا، 2- ناامنی غذایی متوسط و 3- امنیت غذایی محاسبه گردید. نتایج مؤید آن است که در مجموع ارزش اقتصادی غذا برای یک خانوار شهری در سطح ناامنی غذایی بالا برابر 24192 هزار ریال است در حالی­که تحت سناریو وجود امنیت غذایی برابر با 77046 هزار ریال به دست آمده است. مقایسه ارزش اقتصادی گروه­های مواد غذایی متفاوت تحت سناریو ناامنی غذایی متوسط نسبت به سناریو ناامنی غذایی بالا، حاکی از آن است که ارزش غذا در سناریو دوم حداقل 6/1 برابر بیشتر از سناریو اول بوده و همچنین ارزش اقتصادی گروه­های مواد غذایی منتخب تحت سناریو وجود امنیت غذایی در مقایسه با سناریو وجود ناامنی غذایی بالا، بیانگر آن است که نان و غلات 18/3 برابر، گوشت 29/3 برابر، لبنیات 22/3 برابر، میوه 16/3 برابر، روغن و چربی­ها 94/2 برابر و سبزی 11/3 برابر می­گردد. با توجه به نتایج سناریوهای ناامنی غذایی، ملاحظه گردید که درآمد خانوار عامل اصلی در امنیت غذایی خانوار و کسب منفعت غذایی بوده و بیشترین تأثیر را بر آن دارد، لذا پیشنهاد می­شود دولت در برنامه­های تأمین امنیت غذایی خود، بسترهای لازم جهت بهبود سطح درآمد قشر متوسط و کم درآمد جامعه را در جزء گروه­های هدف اصلی خود قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

ارزش اقتصادی غذا؛ اقتصاد رفاه؛ سیستم تقاضا؛ ناامنی غذایی

مراجع

1- Akbari, M., Pishbahar, E., & Dashti, Gh. (2020). Identifying the factors affecting food insecurity in Iranian rural households: Application of generalized ordered logit model. Applied Economics Studies, Iran (AESI) 9(35): 91-125. (In Persian). https://doi.org/10.22084/aes.2020.21656.3058.

2- Arzrum Chiller, N. (2005). Various dimensions of poverty in Iran. Trend of Economic Research 27: 12-26. (In Persian)

3- Broussard, N. 2019. What explains gender differences in food insecurity? Food Policy 83: 180-194. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2019.01.003.

4- Barrett, C.B. (2010). Measuring food insecurity. 825–828.

5- Biniaz, A., & Mohamadi, H. (2018). The effect of agriculture trade openness on food security in Iran (ARDL Approach). Journal of Agricultural Economics Research 10(38): 81-104. (In Persian). https://doi.org/20.1001.1.20086407.1397.10.38.6.8.

6- Chavas, J.P. (2017). On food security and the economic valuation of food. Food Policy 69: 58–67. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2017.03.008.

7- Central Bank of the Islamic Republic of Iran. (2020). Available at https://www.cbi.ir. (In Persian)

8- Deaton, A.S., & Muellbar, J. (1980). Economics and consumer behavior American. Journal of Agricultural 32: 246-260.

9- Deaton, A. (1992). Understanding consumption. Clarendon press, Oxford.

10- Eesapareh, K. (2016). Evaluation of household food insecurity in the rural areas of Dezful city. M.Sc. Thesis. Khouzestan Ramin Agriculture and Natural Resources University.

11- Gao, G. (2012). World food demand. American Journal of Agricultural Economics 94: 25–51.  https://doi.org/10.1093/ajae/aar133.

12- Giwa, F., & Choga, I. (2020). The impact of food price changes and food insecurity on economic welfare: A case of selected Southern African countries. Journal of Reviews on Global Economics 9: 77-93. https://doi.org/10.6000/1929-7092.2020.09.08.

13- Hosoe, N. (2016). The double dividend of agricultural trade liberalization: Consistency between national food security and gains from trade. Journal of Asian Economics 43: 27-36. https://doi.org/10.1016/j.asieco.2016.02.001.

14- Hosseinzad, J., Sohrabi Athar, F., Dashti, Gh., & Ghahremenzadeh, M. (2014). Analyzing food demand in Iran: Application of demand system models. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research 45(3): 545-554. (In Persian). https://doi.org/10.22059/ijaedr.2014.53171.

15- Islamic Republic of Iran Customs. (2020). Yearbook of import and export. Available at www.irica.gov.ir. (In Persian)      

16- Ministry of Agri-Jihad of Iran. (2018). Statistical Yearbook of Agriculture. (In Persian)

17- Jafari Sani, M., & Bakhshoudeh, M. (2008). Investigating poverty and food insecurity distribution over space in rural and urban areas of Iran. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research 1(61): 103-123.

18- Kouhi, K. (2021). Study of the role of demographic variables in food insecurity on Tabriz households. Journal of Economics and Developmental Sociology, 10 (1): 215-240. (In Persian). https://doi.org/10.22034/jeds.2021.42749.1474.

19- Khalili Malakshah, S., Ghahremanzadeh, M., & Pishbahar, E. (2020). Effect of household characteristics on food demand of Iranian rural and urban households. Journal of Agricultural Economics Research 12(48): 23-55. (In Persian). https://doi.org/20.1001.1.20086407.1399.12.48.2.8.

20- Kalhori, S., Ansari, V., Taheri Reykandeh, E., & Mohammadian, F. (2016). Relative assessment of Iran's food security situation in the Mena region. Iranian Journal of Agricultural Economics 10(4): 157-176. (In Persian). https://doi.org/10.22034/iaes.2017.22862.

21- Luenberger, D.G. (1996). Welfare from a benefit viewpoint. Economics Theory 7: 445–462.

22- Li, N., Dachner, N., & Tarasuk, V. (2016). The impact of changes in social policies on household food insecurity in British Columbia, 2005–2012. Preventive Medicine 93: 151-158. https://doi.org/10.1016/j.ypmed.2016.10.002.

23- Layani, G., & Esmaeili, A. (2015). Evaluation of urban households’ vulnerability to rising prices of foods imports in Iran. Agricultural Economics Research 7(3): 109-127. (In Persian). https://doi.org/20.1001.1.20086407.1394.7.27.7.6.

24- Mehrabi, H., & Owhadi, A. (2014). Investigation of effective factors on food security in Iran. Agricultural Economics 8: 111-121. (In Persian)

25- Mohammadpour Koldeh, M., Fouladvand, M.A., & Avakh Keysami, M. (2011). Food insecurity as a risk factor for obesity in low-income Boushehrian wome. Iranian South Medical 13(4): 263-272. (In Persian)

26- Nikseresht, A. (2018). Survey on food security of female headed households. M.Sc. Thesis. Faculty of Humanities. Department of Economics. University of Zanjan. (In Persian)

27- Neter, J.E, Dijkstra, S.C. Visser, M., & Brouwer, I.A. (2014). Food insecurity among Dutch food bank recipients: a cross-sectional study: BMJ Open 4(5): e004657. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2013-004657.

28- Rahbar, F., & Mobini Dehkordi, A. (2005). New approach to food security strategy: A food stable supply prospect. Journal of Sustainable Growth and Development 4(14): 1-18. (In Persian)

29- Regmi, A., & Meade, B. (2013). Demand side drivers of global food security. Global Food Security 2(3): 166-171. https://doi.org/10.1016/j.gfs.2013.08.001.

30- Rezaei, H. (2020). To study the prevalence of food insecurity and its relationship with social support among retired elderly employees of Mashhad Social Security Organization. M.Sc. Thesis. University of Rehabilitation Sciences and Social Welfare. (In Persian)

31- Seale, J., Regmi, A., & Bernstein, J. (2003). International evidence on food consumption patterns. USDA, ERS, Technical Bulletin Number 1904, Washington, D.C.

32- Sen, A. (1981). Poverty and famines: An essay on entitlement and deprivation. Clarendon press, Oxford.

33- Sisha, A.T. (2020). Household level food insecurity assessment: Evidence from panel data, Ethiopia. Scientific Africane 00262. https://doi.org/10.1016/j.sciaf.2019.e00262.

34- Statistical Centre of Iran. (2020). The cost and income of households, Available at: https://www.amar.org.ir. (in Persian)

35- Varahrami, V., Hoshmand, Z., & Yousefi Haji Abad, R. (2016). Estimating the food price and income elasticities in Tehran urban households. Journal of Economic Modelling 4(32): 103-122. (In Persian)

36- Webb, P., Coates, J., Frongillo, E.A., Rogers, B.L., Swindale, A., & Bilinsky, P. (2006). Measuring household food insecurity: Why it’s so important and yet so difficult to do. Journal of Nutrition 136(5): 1404–1408. https://doi.org/10.1093/jn/136.5.1404S.

37- Ziaei, S.M., Shirani, F., Eshraghi, F., & Keramatzade, A. (2013). Application of nonfood coping strategies in assessing in food security in rural areas of Gorgan. Journal of Agricultural Economics Research 3(97): 83-97. (In Persian)

38- Zakari, S., Ying, L., & Song, B. (2014). Factors influencing household food security in West Africa: The case of Southern Niger. Sustainability 6(3): 1191-1202. https://doi.org/10.3390/su6031191.