ارزش‌گذاری اقتصادی منابع آب زیر زمینی در بخش کشاورزی (مطالعه موردی: دشت همدان- بهار)

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 3، دوره 36، شماره 1 - شماره پیاپی 54، فروردین 1401، صفحه 37-48   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2022.72334.1079

نویسندگان

حمید بلالی^* ؛ فرزانه کسبیان لعل

گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

آب به عنوان یکی از نهاده‌های اساسی در تولیدات بخش کشاورزی، از جایگاه ممتازی در توسعه این بخش برخوردار می‌باشد. در دهه‌های اخیر با رشد جمعیت، افزایش تقاضا برای محصولات کشاورزی  و همچنین توسعه صنعت و کشاورزی، برداشت از منابع آب زیرزمینی بعنوان مهم‌ترین تامین کننده آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک نیز بطور چشمگیری افزایش یافته و منجر به پیشی گرفتن تقاضا بر عرضه منابع آب و ایجاد بحران در اغلب این مناطق شده است. بی‌شک یکی از مهم‌ترین ابزارها در کنترل و مدیریت تقاضای منابع آب و کاهش بحران حاصل از آن، بهره گیری از ابزارهای اقتصادی و لحاظ نمودن ارزش اقتصادی آب در فعالیت های کشاورزی بعنوان بزرگترین مصرف کننده آن می‌باشد. مطالعه حاضر با هدف ارزشگذاری اقتصادی منابع آب زیر زمینی در دشت همدان- بهار با بهره‌گیری از الگوی برنامه‌ریزی پویا با استفاده از نرم‌افزار GAMS در سال زراعی 96-1395 می‌‌باشد. بر اساس نتایج تحقیق ارزش اقتصادی آب زیرزمینی به ازای هر متر مکعب در چهار ناحیه دشت همدان-بهار شامل منطقه همدان 3543 ریال، منطقه لالجین 4538 ریال، منطقه بهار 4015 ریال و منطقه صالح‌آباد 3690 ریال محاسبه گردید. هم‌چنین بازده ناخالص حاصل از فعالیت های کشاورزی هر یک از مناطق به‌ترتیب، همدان (708/6887810)، لالجین (150/7148527)، بهار (755/4741399)، صالح‌آباد (005/3639706) میلیون‌ ریال، بازده ناخالص کل مناطق (22417440) میلیون ‌ریال و میزان حجم آب مصرفی کل معادل 185629200 متر مکعب برآورد شد. بررسی و مقایسه ارزش اقتصادی برآورد شده با قیمت آب در نواحی مورد مطالعه نشان داد که ارزش اقتصادی محاسبه شده هر متر مکعب آب بیشتر از قیمت فعلی آب در منطقه می‌باشد، بطوریکه افزایش هزینه استفاده این نهاده از طریق ابزارهای مختلف سیاستی نظیر وضع قیمت آب می‌تواند نقش موثری در کنترل بهره‌برداری و تخلیه آبخوان داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

ارزشگذاری اقتصادی؛ آب زیرزمینی؛ دشت همدان- بهار؛ برنامه‌ریزی ریاضی پویا؛ GAMS

مراجع

1. Amirnezhad H., Fazelian S., and Hosseini Yekani S.A. 2015. Groundwater Valuation in Agricultural Exploitation, Case Study: High Gravel Long Range Rice in Behshahr Plain. The First International Conference and Third National Conference on Agricultural Engineering and Management of the Environment and Sustainable Natural Resources. Feb 29.
2. Ansari V., and Mirzaie H. 2015. The Study of the Effect of the Policy of Pricing Agricultural Products on the Economic Value of Water (Case Study: Sugar Beet Cultivation in Neyshabur City). Journal of Agriculture Economic and Development of Iran. Volume 46. Number 3.
3. Al-Karabliehk E., Salman Z.A., Al-Qmari S.A., Wolf H., Al-Assad A.T., Hunaiti A.D., and Subah M.A. 2012. Estimation of the economic value of irrogation waterin Jordan. Agriculture Science and Technology B2: 487-497.
4. Aizadeh A. 2009. Applied Hydrology. Sixteenth Edition. Imam Reza Publishing House.
5. Alizadeh A. 2003. Applied Hydrology.Imam Reza Publishing House.
6. Bakhshi A., and Moghadasi R. 2015. Application of Positive Mathematical Planning for Water Allocation in the Agricultural Sector, Case Study: Sarakhs Plan Agriculture. Agricultural Economics and Development Economics. Year 23. No 92.
7. Bakhshi A., Daneshvar Kakhaki M., and Moghadasi R. 2011. Application of Positive Mathematical Programming Model to Analyze the Effects of Alternative Water Pricing Policies in Mashhad Plain. Journal of Agricultural Economics and Development (Agricultural Sciences and Technology) 25(3): 284-294.
8. Balali H., Khalilian S., Viaggi D., Bartolini F., and Ahmadian M. 2011. "Groundwater balance and conservation under different water pricing and agricultural policy scenarios: A case study of the Hamadan-Bahar plain". Ecological Economics 70: 863–872.
9. Balali H., and Viaggi D. 2015. “Applying a System Dynamics Approach for Modeling Groundwater Dynamics to Depletion under Different Economical and Climate Change Scenarios”. Water, 7(10): 5258-5271. DOI: 3390/w7105258.
10. Cortignani R., and Severini S. 2009. Modeling farm- level adoption of deficit irrigation using positive mathematical programming. Agricultural Water Managemen. 96: 1785-1791.
11. Chandrasekaran K., Devarajulu S., and Kuppannan P. 2009. Farmers' Willingness to Pay Forirrigation Water: A Case of Tank Irrigation Systems in South India. 1: 5-18.
12. Dehghanpour H., and Sheikh Z. 2013. Determining the Economic Value of Agricultural Water in the Yazd- Ardakan Plain of Yazd Province. Agricultural Economics and Development 21. No 82.
13. Eshraghi F., Keramatzadeh A., and Golzari Z. 2016. Estimating the Economic Value of Water in Wheat Production in Gorgan. Journal of Water Research in Agriculture Volume 30. Number 4.
14. Ghaderzadeh H., Hajirahimi M., and Abdolghozlojeh A. 2013. Determination of the Economic Value of Irrigation Water in Potato Production Using Production Function Estimation Method in Hamedan- Bahar Plain. The Firse National Conference on Water Crisis. May 25-26. Khorsgan.
15. Gallego-Ayala J. 2012. Selecting Irrigation Water Pricing Alternatives Using a Multimethodological Approach. Mathematical and Computer Modeling. Article in Press.
16. Gharghani F., Bostani F., and Soltano Gh. 2009. The Effect of Irrigation Water Reduction and Water Price Increase on Cultivar Pattern Using Positive Mathematical Programming Method, Case Study: Eghlid City in Fars Province. Journal of Agricultural Economics Vol, 1. No. 1.
17. Howitt, Medllin-Azuara J., Macewan D., and Lund R. 2012. Calibrating Disaggregate Economic Models of Agricultural Production and Water Management. Journal of Science of the Environmental Modelling and Software 38: 244-258.
18. Huang G.H., Rozelle S., Howitt R., and Wang J. 2010. Irrigation Water Demand and Implications for Water Pricing Policy in Rural. China International Food and Agriculture Policy 143: 57-79.
19. Keramatzadeh A., Hassanvand M., and Tahmasebi J. 2016. Investigating the Farmers' Response To Agricultural Water Policies In The Agriculture Sub-Sector Of Khorramabad Using PMP", Journal Of Agricultural Economics And Development, Vol. 24, No. 93, Spring.
20. Keramatzadeh A., Chizari A., and Sharzei. 2011. The Role of the Water Market With Projective Military Planning Approach, A Case Study: Downstream of Shirin Dam, Bojnourd Valley. Journal of Iranian Agricultural Economics and Development Research 42-47(1): 27-42.
21. Keramatzadeh A., Chizari A., and Mirzaei A. 2006. Determining the Economic Value of Agricultural Water Using the Optimal Crop Model Model for Agrarian and Horticultural Integration. Case Study: Barz and Shirvan Dam. Agricultural Economics and Development. 54: 60-35.
22. Mousavi S.H., Shahabi S. 2015. The Effect of Guaranteed Purchase Policy on Wheat Crop on the Economic Value of Groundwater Resources, Case Study: Orzouyeyeh-Kerman Plain. Journal of Agricultural Economics and Development 29(2): 217-223.
23. Mesa-Jurado M.A., Martin-Ortega J., Ruto E., and Berbel J. 2012. The economic value of guaranteed water supply for irrigation under scarcity conditions. Agricultural Water Management 113: 10-18.
24. Mousavi N., and Gharghani F. 2011. Assessment of Agricultural Water Policy Assessments from Groundwater Resources Using Positive Mathematical Programming Model, Case Study: Eghlid County. Quarterly Journal of Economic Research 11(4): 65-82.
25. Medellan-Azuara J., Harou J., and Howitt R. 2010. Estimating economic value of agricultural water under chaning conditions and the effectsof spatial aggregation. Science of the Total Environment 408(1): 5639-5648.
26. Molle F., Venot J., and Hassan Y. 2008. Irrigation in the Jordan Valley: are Water Pricing Policies Overly Optimistic?. Agricultural Water Management 95: 427-438.
27. Nabizadeh Zolpirani M., Amirnezhad H., and Shanazari A. 2014. Estimating the Economic Value of Water for Rice Crop Using the Production Function Method (Case Study: Babol). 16^th National Rice Conference. January 27-28.
28. Parhizgari A., Sabouhi M., Ahmadpour M., and Badia Barzin H. 2014. Simulation of Farmers' Response to Pricing Policies and Irrigation Water Quotas, Case Study: Zabol City. Journal of Agricultural Economics and Development 28(2): 164-176.
29. Rafiei H., Aghapoursabaghi M., and Darbandi E. 2012. Estimating the Economic Value of Water in Corp Production, A Case Study of Gotvand County. National Conference on Water and Wastewater Engineering.
30. Rahnama A., Kohansal R., and Dorandish A. 2012. Estimating the Economic Value of Water Using a Positive Mathematical Programing Approachan in Quchan City. Journal of Agricultural Economics 4(4): 133-150.
31. Rigby D., Alcon F., and Burtons M. 2010. Supply Uncertainty and the Economic Value of Irrigation Water. European Review of Agricultural Economics 37: 97-117.
32. Anonymous, Salnameh Amari Hamedan. 2015. Deputy Governor of Hamedan Governorate Planning.
33. Vaziri A., Vakilpour M.H., and Mortazavi S.A. 2016. The Effect of Irrigation Water Economical Price Pricing on the Pattern of Cultivation in Dehgolan Plain. Agricultural Economics Research 8(3): 81-100.
34. Yoo J., Simonit S., Connors P.J., Maliszewski J.P., Kinzig P.A., and Perrings C. 2013. The Value of Agricultural Water Rights in Agricultural Properties in the Path of Development. Ecological Economics 91: 57-68.
35. Zeraatkish S.Y. 2016. Environmental Economics Assessment of Water in the Agricultural Sector with Environmental Approach. Iranian Journal of Agricultural Economics and Research 2-47(1): 259-269.
36. Zarei N., Mehrabi Basharabadi H., and Khosravi M. 2014. Estimating the Economic Value of Water in Potato Corp Production, Case Study: Villages in Kurdestan and Hamedan Provinces. Quarterly Journal of Rural Development Strategics 10(3): 19-32.
37. Zaremehrjerdi M. 2011. Determination of Optimal Cropping Pattern and Water Valuation Using Combination of Mathematical Planning Methods Under Risk and Residual Value, Case Study: Azerouyeh Region of Baft. Journal of Water Research in Agriculture Vol: 25. No 2.