بررسی عوامل موثر بر مشارکت در مدیریت شبکه آبیاری سد قلعه چای

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 2، دوره 8، شماره 4 - شماره پیاپی 22، اسفند 1400، صفحه 1-10   

نوع مقاله: فنی و ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v8i4.2107.1058

نویسنده

حسین یادآور^*

گروه ترویج و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، ایران

چکیده

در سال‏‌های اخیر راهبردهای توسعه از تأکید بر نقش مرکزی دولت، به بهسازی مشارکت بیشتر سازمان‏‌های غیردولتی و مردمی تغییر یافته است. هدف کلی تحقیق حاضر بررسی عوامل موثر بر میزان مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه آبیاری و زهکشی پایاب سد قلعه چای در شهرستان عجب شیر در استان آذربایجان شرقی بود. این پژوهش از نوع توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری شامل 894 نفر کشاورزان بود. حجم نمونه با استفاده از روش نمونه‏‌گیری تصادفی سیستماتیک به تعداد 201 نفر انتخاب شدند. بر اساس مدل تجربی تحقیق و با استفاده از نرم‏‌افزار SPSS26 تجزیه و تحلیل داده‌‏ها انجام شد. داده‏‌ها با استفاده از یک پرسشنامه طراحی شده توسط محقق جمع‏‌آوری شد. نتایج رگرسیون چندگانه نشان داد که در مجموع 0/508 درصد تغییرات واریانس متغیر وابسته "مشارکت در مدیریت شبکه آبیاری" تبیین می‌‏شود. باتوجه‏ به مقدار آماره β، متغیر تحصیلات با 0/406- بیشترین و متغیر کارکرد مناسب راه‏‌های دسترسی به مزارع با مقدار 0/197 کمترین تاثیر در مشارکت برای مدیریت شبکه آبیاری را دارند. در رابطه با تحصیلات می‏‌توان نتیجه گرفت وضعیت موجود در مدیریت شبکه، انتظارات افراد تحصیل کرده را برآورده نمی‌کند. در رابطه با کارکرد مناسب راه‌‏های دسترسی به مزارع، به جهت اینکه نوع کشاورزی منطقه عمدتاَ به سمت سنتی گرایش دارد. ازاین‏رو اثر این متغیر از نگاه کشاورزان چندان معنادار نیست.

کلیدواژه‌ها

قلعه چای؛ شبکه آبیاری و زهکشی؛ مدیریت؛ مشارکت

مراجع

احمدوند، م. و شریف‏زاده، م. 1388. امکان‌پذیری تشکیل انجمن‌‏های آب‌بران: مطالعه موردی دشت کوار استان فارس. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 5(2): 32-40.
اطاعتی، د.1380. ارزیابی طرح مشارکت کشاورزان در مدیریت تاسیسات آبی (مطالعه موردی استان زنجان). منتشرنشده: پایان‌‏نامه کارشناسی ارشد. تهران (کرج). موسسه تحقیقات و آموزش مدیریت. 
امید، م. ح.، اسکندری، غ.ح.، شعبانعلی فمی، ح. و اکبری، م. 1388. واکاوی مشکلات تشکل‏‌های آب‏بران در فرآیند انتقال مدیریت آبیاری مطالعه شبکه‌‏های تجن. مغان و ورامین. مجله تحقیقات آب و خاک ایران، 40(2): 167-175. 
باقری، ع.ا. و یادآور، ح. 1391. روش‌‏های کاربردی جلب مشارکت آب‏بران در مدیریت شبکه‌‏های آبیاری و زهکشی در منطقه مغان، استان اردبیل. سازمان آب منطقه‌‏ای استان اردبیل، 610-581.
خدری، ف. و آجیلی،ع. 1385. طرح پژوهشی بررسی عوامل موثر بر مشارکت بهره‌‏برداران در اجرای شبکه‏‌های آبیاری و زهکشی استان خوزستان به‏ منظور ارائه راهکارهای مناسب. سازمان آب و برق خوزستان. خوزستان، ایران.
خسروی‏‌پور، ب. ادهم ملکی، م. و سروستانی، م. 1398. ضرورت مدیریت مشارکتی در شبکه‌‏های آبیاری با تاکید بر آموزش. همایش ملی صنعت و تجاری‏‏‌سازی کشاورزی. اهواز، خوزستان، ایران. 
خوش‏نواز، ص. و محمودی‌‏کوهی، ح. 1396. بررسی استقرار مشارکت مردمی در مدیریت شبکه‌های آبیاری گتوند و عقیلی. فصلنامه علمی تخصصی مهندسی آب، 5(1):73-61.
زارعی دستگردی، ز. مختاری حصاری، آ. و شعبانعلی فمی، ح. 1385. مدیریت مشارکتی شبکه‏‌های آبیاری رهیافتی نوین در انتقال مدیریت منابع آب کشاورزی. مجموعه مقالات اولین همایش ملی مدیریت شبکه‌‏های آبیاری و زهکشی. دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
ساداتی، س.، انصاری اردلی، ع. و اکبری، م. 1391. خدمات مشاوره آبیاری؛ راهکار اساسی مقابله با چالش‌های منابع آب کشاورزی. فصلنامه تعاون و روستا، 3(10):205-226.
سیدزاده، س. ع. 1399. وضعیت سرانه میزان مصرف آب در ایران و سایر کشورها. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران. کدخبر 84062923،
 (www.irna.ir/news/84062923(visited 25 Desember 2021
صوفی، ع. رفعت‌‏پور، ش. نهتایی، م. و ابراهیمیان، ص. 1392. مدیریت شبکه‌‏های آبیاری و زهکشی با تاکید بر مشارکت مردمی. همایش ملی زهکشی و کشاورزی پایدار. دانشگاه زابل، زابل، ایران.
کریمی، الف. و نیکنامی، م. 1389. عوامل موثر بر افزایش مشارکت بهره‏‌برداران در انتقال مدیریت آبیاری. سومین همایش ملی مدیریت شبکه‏‌های آبیاری و زهکشی. دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
نجفی، ب. و شیروانیان، ع. 1385. بررسی موانع مشارکت آب‌‏بران در مدیریت شبکه‌‏های آبیاری و زهکشی. مجله روستا و توسعه، 3: 71-53. 
نوری‏پور، م.، نوری، م.، کرمی، آ. 1395. تحلیل سازه‏‌های مؤثر بر مشارکت روستاییان در مدیریت و بهره‌‏برداری شبکه آبیاری و زهکشی دشت لیشتر. مجله راهبردهای توسعه روستایی، 3(1): 57-75.
ورجاوند، پ. آبسالان، ش. و عزیزی، آ. 1397. نقش مشارکت آب‏بران در افزایش کارایی شبکه‏‌های آبیاری و زهکشی. نشریه ترویجی 238. نشر آموزش کشاورزی. کرج، ایران. 

European Union. 2012. European Report on Development 2011-2012. Confronting scarcity: Managing water, energy and land for inclusive and sustainable growth. Brussels, Belgium.
Hafied A. and Gany A. 2007. Problems and Perspectives of Participatory Irrigation Management under the Small Land-Holding Condition: with a Special Reference to Indonesian Practice. 4th Asian Regional Conference and 10th International Seminar on Participatory Irrigation Management. Tehran, Iran.
Koopen B.V. 2002. Poverty dimensions of irrigation management transfer in large scale irrigation in Andhrapradesh and Gujarat, India. International Water Management Institute. Research report61.
Qiao G. Zaho L. and Klein K.K. 2009. Water user associations in Inner Mongolia: Factors that influence farmers to join. Agricultural Water Management, 96(5): 822-830.
Routary S. 2007. Social dynamics of water management: tradition and change. The 4th Asian Regional Conference & 10th International seminar on participatory irrigation management. Tehran, Iran.
Taley S.M. and Belsare S.M. 2007. Institutional reforms in irrigation sector-a success story. The 4th Asian Regional Conference & 10th International Seminar on Participatory Irrigation Management, Tehran, Iran.
Zmen S. 2014. Evaluation of management transfer of irrigation scheme in Düzce valley located in Western Black Sea Region of Turkey. Scientific Research and Essays, 9(4): 77-84.