بررسی میزان آب کاربردی، عملکرد و بهره‌وری آب مزارع سیب‌زمینی در شرایط زارعین استان خراسان رضوی

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 7، دوره 8، شماره 4 - شماره پیاپی 22، اسفند 1400، صفحه 51-58   

نوع مقاله: پژوهشی کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v8i4.2108.1075

نویسندگان

محمد جلینی^{* 1}؛ محمد کریمی²؛ جواد باغانی³

¹دانشیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

²استادیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

³استادیار، موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

چکیده

باتوجه ‏به کمبود آب در کشور، بهبود مدیریت آبیاری مزارع سیب‌زمینی می‌تواند کاهش مصرف آب و افزایش بهره‏ وری آب این محصول مهم را به همراه داشته باشد. به این منظور، لازم است اطلاع کافی و دقیقی از وضعیت میزان آب کاربردی و بهره‌وری آب در شرایط مدیریت زارعین وجود داشته باشد. ازاین‏‌رو میزان آب کاربردی، عملکرد و بهره‌وری آب در شرایط مدیریت زارعین در دو منطقه عمده تولید سیب‌زمینی در استان خراسان رضوی بررسی شد. دو منطقه فریمان و تربت حیدریه با بیشترین سطح زیرکشت و تولید محصول سیب ‏زمینی به‏ عنوان شهرستان‏‌های پایلوت انتخاب شدند. روش آبیاری تمام مزارع، روش قطره‏‌ای (تیپ) بود. در مزارع آزمایشی، خصوصیات آبی و زراعی، مشخصات منبع آب و شبکه آبیاری، داده‌های هواشناسی مورد نیاز، حجم آب کاربردی، عملکرد سیب‌زمینی و بهره‌وری آب در سال زراعی 1398 اندازه‌گیری شد. همچنین حجم آب کاربردی توسط کشاورزان با نیازآبیاری برآورد شده براساس داده‌های هواشناسی سال 98 و ده ساله اخیر محاسبه شده به روش پنمن- مانتیث مقایسه شد. مقدار آب کاربردی بر اساس داده‌های هواشناسی سال 98 حدود 26 درصد و نسبت به آمار 10 ساله حدود 15 درصد بیشتر بود. نتایج همچنین نشان داد، حجم آب کاربردی سیب‌زمینی در مزارع مورد مطالعه از 9888 تا 14573 مترمکعب در هکتار متغیر و میانگین آن 11885 مترمکعب در هکتار بود. عملکرد سیب‌زمینی در مزارع منتخب از 28600 تا 60000 کیلوگرم ‌بر هکتار متغیر و میانگین آن 40399 کیلوگرم ‌بر هکتار بود. بهره‌‏وری آب از 2/22 تا 5/25 متغیر و میانگین 3/42 کیلوگرم ‌بر مترمکعب بود.

کلیدواژه‌ها

سیب‌زمینی؛ آب کاربردی؛ عملکرد؛ بهره‌وری آب؛ استان خراسان رضوی

مراجع

احمدی عدلی، ر. 1385. تعیین دور و میزان آب مصرفی زراعت سیب‌زمینی در منطقه اردبیل، نشریه دانش کشاورزی. 16(1): 235-244.
احمدی، ک.، عبادزاده، ح. ر.، حاتمی، ف.، حسین‏پور، ر،عبدشاه، ه و کاظمیان، ا. 1399. آمارنامه کشاورزی سال زراعی 98-1397. وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی، مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات، جلد اول: محصولات زراعی.
اکبری، م. 1377. مقایسه روش‌های آبیاری بارانی و سطحی (شیاری) روی عوامل کمی و کیفی سیب‌زمینی. گزارش نهایی. مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی. نشریه شماره 121.
باغانی، ج. 1389. اثربخشی سیستم‌‏های جدید آبیاری بر منابع آب زیرزمینی، عملکرد و بهره‌وری آب آبیاری گیاهان زراعی در دشت مشهد (مطالعه موردی). گزارش پژوهشی نهایی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، شماره 890/990.
بهراملو، ر. 1388. بررسی فنی و اقتصادی دو روش آبیاری بارانی و تیپ در سه رقم سیب‌زمینی در همدان. گزارش نهایی. موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی. نشریه شماره 217/88.
بهراملو، ر. 1390. بررسی اثر تأخیر در آبیاری در مرحله آغازین رشد بر روی عملکرد و بیماری‏‌های مهم سه رقم سیب‌زمینی در استان همدان. گزارش نهایی. موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی. شماره 463/90.
جلالی، ا.ه.، سالمی، ح.ر.، نیکویی، ع.ر.، گوانجی، س.، رضایی، م.، خداقلی، م. و تومانیان، ن. 1396. تعیین نیاز آبی سیب‌زمینی در اقلیم‌های مختلف استان اصفهان. نشریه پژوهش‌های کاربردی زراعی، 30(4): 53-73.
جلینی، م. و کریمی، م. 1396. بررسی تأثیر سطوح مختلف دور آبیاری و کود نیتروژن بر عملکرد و کارایی مصرف آب سیب‌زمینی در روش آبیاری قطره‌ای زیر سطحی. نشریه آب و خاک، 31(1): 51-60.
جلینی، م. و کاظمی. م.  1390. بررسی اثر دور آبیاری  و قطع آب در روش آبیاری قطره ای (تیپ) بر عملکرد کمی و کیفی ارقام سیب زمینی. گزارش پژوهشی نهایی. مرکز اسناد و مدارک کشاورزی. انتشارات موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی. شماره 593/90.
حسن‌پناه، د.، کاظمی، م. جلالی، الف. و گرجی‌پور، م. 1397. راهنمای جامع زراعت نوین سیب‌زمینی. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهار و بذر، دفتر شبکه دانش و رسانه‏های ترویجی.
حیدری، ن. 1390. تعیین و ارزیابی شاخص کارایی مصرف آب محصولات زراعی تحت مدیریت کشاورزان در کشور. مدیریت آب و آبیاری، 1(2): 43-57.
رضوانی، س.م. و جعفری، ع.م. 1383. ارزیابی فنی و اقتصادی سیستم‌های آبیاری بارانی اجرا شده در مزارع سیب‌زمینی در استان‌های همدان و اصفهان. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان. همدان. انتشارات موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی. شماره 401/84.
رضوانی، س.م.، قدمی فیروزآبادی، ع.، سلطانی، ه. و جعفری، ع.م. 1398. تأثیر آرایش کشت‌های مختلف سیب‌زمینی بر میزان عملکرد و بهره‌وری مصرف آب تحت شرایط آبیاری بارانی و قطره‌ای. نشریه آبیاری و زهکشی ایران، 13(5): 1307-1316.
سالنامه آماری بخش کشاورزی استان خراسان رضوی. 1398. سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، معاونت برنامه‌‏ریزی و امور اقتصادی، اداره آمار و اطلاعات کشاورزی.
سلیمانی‌پور، ا.، باقری، ا. و واثقی، ا. 1390. ارزیابی اقتصادی روش‌‏های آبیاری و تأثیر آن بر عملکرد ارقام سیب‌زمینی در استان اصفهان. نشریه تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 3(9): 143-164.
شاهرخ نیا، م.ع. و باغانی، ج. 1400. بررسی میزان آب کاربردی و بهره‌وری آب مزارع سیب‌زمینی در شرایط زارعین استان فارس. نشریه آبیاری و زهکشی ایران، 15(3): 624-635.
عباسی، ف.، سهراب، ف. و عباسی، ن. 1395. ارزیابی راندمان آب آبیاری در ایران. نشریه تحقیقات مهندسی سازه‌‏های آبیاری و زهکشی، 17(67): 113-128.
قدمی فیروزآبادی، ع. و سیدان، س.م. 1385. ارزیابی فنی و اقتصادی مصرف آب در آبیاری سطحی سیب‌زمینی در منطقه بهار. موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی. گزارش نهایی. شماره 1114/85.
قدمی فیروزآبادی، ع. و سیدان، س.م. 1394. بررسی فنی و اقتصادی آب مصرفی و انرژی در سیستم‏های مختلف آبیاری در مزارع سیب‏زمینی و یونجه در شهرستان همدان. گزارش نهایی پروژه تحقیقاتی. شماره 48012/94.
مامن‌پوش، ع.ر.، حیدری سلطان‌آبادی، م. و دهقانی، م. 1394. تأثیر میزان آب مصرفی و روش‌های کاشت بر عملکرد و کارآیی مصرف آب در ارقام تجاری سیب‌زمینی. نشریه آبیاری و زهکشی، 6(9):927-936.
مولائی، ب. 1391. بررسی آبیاری قطره‌ای T-Tape و بارانی از لحاظ عملکرد و کارآیی مصرف آب برای دو رقم سیب‌زمینی بورن و ساتینا تحت شرایط مختلف مصرف کود آلی. پایان‏‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه صنعتی اصفهان.
نادری، م.، شایان‌نژاد، م.، حیدری، س. و حقیقتی، ب. 1395. تأثیر سطوح مختلف آب آبیاری بر خواص کمی و کیفی سیب زمینی در شهرکرد و تعیین عمق آب مصرفی بهینه آن. نشریه آب و خاک دانشگاه فردوسی مشهد، 30(5): 1370-1381.

Allen R.G., Pereira L.S., Raes D. and Smith M. 1998. Crop Evapotranspiration-Guidelines for computing crop water requirements-FAO Irrigation and drainage paper 56. Fao, Rome, 300(9): D05109.
Ayers R.S. and Westcot D.W. 1994. Water Quality for Agriculture. FAO Irrigation and Drainage Paper, No. 29. FAO, Rome, Italy.
Bahramloo R. and Nasseri A. 2009. Optimum Irrigation Events for Potato Cultivar Agria. Intrnational journal of agriculture & biology, 11(6): 712-716.
Matovic G., Brocic Z., Djuricin S., Gregoric E. and Bodroza D. 2016. Profitability assessment of potato production applying different irrigation methods. Irrigation and Drainage, 65(4): 502-513.
Molden D.J., Sakthivadivel R., Perry C.J. and de Fraiture C. 1998. Indicators for comparing performance of irrigated agricultural systems. Research Report No. 20, Colombo, Sri Lanka: International Wate Management Institute.
Montazar A. and Kosari H. 2007. Water productivity analysis of some irrigated crops in Iran. Proceeding of the International Conference of Water Saving in Mediterranean Agriculture and Future Needs. Valenzano Italy. Series B., 56(1): 109-120. 
Onder S., Caliskan M.E., Onder D and Caliskan S. 2005. Different irrigation methods and water stress effects on potato yield and yield components. Agricultural Water Management, 73: 73-86.
Raes D. 2012. Reference manual-ETO calculator, version 3.2. Food and Agriculture Organization of the United Nations Land and Water Division. Rome, Italy.
Shock C.C., Holmes Z.A., Stieber T.D., Eldredge E.P., and Zhang P. 1993. The effect of timed water stress on quality, total solids and reducing sugar content of potatoes. American Potato Journal, 70: 227-241.
Tang J., Wang J., Fang Q., Wang E., Yin H., and Pan X. 2018. Optimizing planting date and supplemental irrigation for potato across the agro-pastoral ecotone in North China. European Journal of Agronomy, 98: 82-94.
Yuan B.Z., S. Nishiyama and Kang Y. 2003. Effects of different irrigation regimes on the growth and yield of drip- irrigated potato, Agriculture Water Management, 63: 153-167.