بازتعریف ماهیت و نقش مبانی دینی در دانش مطالعات برنامه‌درسی: پیامد نگاهی نو به مناسبات میان دین و فلسفه

پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت

مقاله 2، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22، اسفند 1400، صفحه 31-55   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fedu.2022.73929.1106

نویسندگان

معصومه عیلامی رودمعجنی¹؛ مقصود امین خندقی^{* 2}؛ عباس جوارشکیان³

¹دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشیار، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³دانشگاه فردوسی مشهددانشیار، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

هدف این پژوهش ارائه تصویری جدید از نقش و ماهیت مبانی دینی در مطالعات برنامه‌درسی از طریق بازاندیشی در مناسبات میان دین و فلسفه است. یافته‌ها با استفاده از روش پژوهش تحلیل نظرورزانه نشان داد اغلب رویکردهای موجود در مناسبات دین و فلسفه نواقص و محدودیت‌هایی نسبت به ماهیت مبانی دینی برنامه­درسی دارند. در رویکرد تقدم فلسفه بر دین، مبانی فلسفی به‌مثابه شالوده برنامه­درسی بوده و تمام مسائل و ابعاد برنامه­درسی بر اساس مفروضات فلسفی صورت‌بندی می‌شود و مبانی دینی در ذیل مبانی فلسفی مطرح است. در رویکرد عقل‌گرایی افراطی مبانی فلسفی، نقش بنیادین در برنامه­درسی دارند و مبانی دینی به‌عنوان مبنایی مستقل جایگاهی در برنامه‌درسی ندارند بلکه در ذیل مبانی جامعه‌شناسی یا تاریخی طرح می­شوند. این پژوهش برای عبور از چنین محدودیت‌هایی و تعریف نقشی فعال و بنیادین برای مبانی دینی در دانش مطالعات برنامه­درسی، نگاهی بازاندیشانه بر اساس دیدگاه صدرایی به مناسبات دین و فلسفه، به‌عنوان دو منظومه معرفتی دارد. بدین منظور دیدگاه ملاصدرا در زمینه مناسبات دین و فلسفه تحلیل و بر اساس هشت ویژگی کلیدی این دیدگاه، دلالت‌های آن در قلمرو مبانی دینی برنامه­درسی مشخص شد. بر اساس این منظر پیشنهادی، ماهیت و نقش مبانی دینی در مطالعات برنامه­درسی دچار دگرگونی می‌شود. دین به‌عنوان یک منظومه معرفتی و به‌تبع آن، مبانی دینی به‌مثابه یک نظام معرفتی و شبکه معنایی منسجم (نظریه) شناخته شده و نقش مبانی دینی به­عنوان بنیادی برای دانش برنامه­درسی تغییر می­کند. در این معنا دین و مبانی دینی در تمامی ابعاد معرفتی، سطوح و مراتب مختلف دانش برنامه‌درسی حضور داشته و مؤثر خواهد بود.
 

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: مبانی دینی؛ دانش برنامه­ درسی؛ دین؛ فلسفه؛ ملاصدرا

مراجع

A’rafi, A., & N., M. S. (2016). Fiqh of Education: Foundations and Assumption. Institute of Enlightenment and Mysticism.

Afzali, S. M. M. (2004). Major views on the connection between religion and philosophy (Vol. 1). World Center of Islamic Sciences.

 Akbarian, R. (2008). Relations between Religion and Philosophy in the Islamic World (Vol. 1). Research Institute of Islamic Culture and Thought.

Al-Tumi Al-Shaybain, A. M. (1975). Islamic Education Philosophy. .

Alamolhoda, J. (2009). Islamic Theories on Education. Imam Sadiq University Publications.

Alizadeh, B. (1997). The nature of Mulla Sadra's philosophical school and its distinction from other schools. Sadra's microcosm, 3(10), 90-101. https://ensani.ir/fa/article/157279/

Ansarian, Z. (2014). The Relation between Philosophy and Religion based on Philosophy of Mulla-Sadra and Tabatabaei [PhD Dissertation, Tarbiat Modares University]. Tehran. (In Persian)

Ansarian, Z., Akbarian, R., & Nabavi, L. (2015). Descent - Interpretation Theory of Mulla Sadra; an Introduction to Religious Philosophy %J Journal SADRĀ’I WISDOM, 3(2), 37-53. https://pms.journals.pnu.ac.ir/article_1722_e9384014e7e6e3906b714a16d4848b4b.pdf (2322-1992)

Behar, L. S. (1994). A Study of Domain and Subsystem in the Most Influential Textbooks in the Field of Curriculum, 1970-1990. [Doctoral Dissertation, Loyala University of Chicago]. Chicago.

Beheshtynezhad, S. M. (2014). The Role of Religion in Transcendent Philosophy. Philosophy of Religion Research, 12(1), 5-24. https://doi.org/10.30497/prr.2014.1537 (2228-6578)

Curriculum, N. (2012). National Curriculum of the Islamic  Republic of Iran, Comprehensive Plan Fundamental change of curriculum and education. Planning Research Organization Educational. http://sanadtahavol.ir/

Estep, J. R., White, M. R., & Estep, K. L. (2012). Mapping out curriculum in your church. B & H Publishing Group.

Gilson, E. (2000). Reason and Revelation in the Middle Ages. (S. Pazouki, Trans.). Cultural Research and Studies Institution.

Golmakani, R., Izanlou, H., & Padashpour, R. (2021). A comparative Study of Predicating the Essence and the Flimsy from the Viewpoint of Mulla Sadra and Ibn Arabi. Islamic Philosophical Doctrines, 15(27), 211-233. https://doi.org/10.30513/ipd.2021.1496.1135 (2251-9386).

Hasani, A. (2005). Identifying Problems of the relationship between religion and philosophy. Qabasat, 10(35), 59-70. https://ensani.ir/fa/article/7311/

Hunkins, F. P., & Ornstein, A. C. (2016). Curriculum: Foundations, principles, and issues. Pearson Education.

Ibn Rushd, M. (1997). The Chapter on the Connection between the wisdom and the Shari'a (Vol. 1). Amir Kabir Pub

Jalali, G. (1999). Philosophy of religion in the view of Sadr al-Din. Hoze, 16(93), 43-74. http://jh.isca.ac.ir/article_1597.html

Javadi Amoli, A. (2015). Edit Awakening the Sleepers. Asra Publications.

Kadivar, M. (1993). New Thoughts and the Value of the Philosophical Thought of Sadr al-Muta'allehin. Kayhan Andisheh(50), 86-103. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/26172

Khosropanah, A. (2014). Perusing Islamic Human Sciences: An Analysis of Religious Theories and Testing Ijtihad Legal Model in Producing Islamic Human Sciences (Vol. 1). Ma’aref Pub.

Maleki, A., & Mousavi Karimi, M. S. (2018). The Consistency between Religion and Philosophy in Regard to “God and His Creation” and “the Eternity of the World”, based on the Views of Fârâbi and Ibn-Sina %J Philosophy of Religion. 15(1), 51-72. https://doi.org/10.22059/jpht.2018.228775.1005454 (2008-7063)

Maleki, H. (2008). Curriculum Development: A Practical Guide. Payam Andisheh Pub.

Maleki, H. (2019). The Principles of Curriculum Development in Secondary Education. Tehran (Vol. 16). SAMT Pub.

Marzooghi, R., Aghili, R., & Mehrvarz, M. (2017). A Methodological and Theoretical Analysis and Critique of the Educational Fundamental Transformative Documents of Islamic Republic of Iran. Foundations of Education, 6(2), 21-40. https://doi.org/10.22067/fedu.v6i2.53863

Masoudi, J., & Shamsi, J. (2017). The Connection between Wisdom and Sharia: a Comparative Study of Al-Farabi’s and Ibn Rushd’s Ideas about the Relation between Philosophy and Religion. Philosophy and Kalam: Islamic Wisdom, 4(3), 67-92. https://profdoc.um.ac.ir/paper-abstract-1068347.html

 Mehrmohammadi, M. (2020). Curriculum: Theories, Approaches and Perspectives (Vol. 1). SAMT.

Mehrmohammadi, M., Maleki, H., Mirzabeigi, M. A., & Aliasgari, M. (2008). The Second Panel on the Principles of Curriculum Development in Secondary Education. Quarterly of Curriculum Studies, 1(5), 113-126. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/804319/

Mulla Sadra, M. (2013). The Supreme Wisdom in the Four Intellectual Journeys (Vol. 4). Mola Publications. .

Mulla Sadra, M. (2015). Mafatih al-Ghayb. Mola Publications.

Nagaraj, D., & Tholappan, A. (2020). Perception of secondary level social science teachers towards Information and communication technology. Journal of Information and Computational Science, 10(4), 408-414.

Ornstein, A. C., & Levine, D. U. (2008). Foundations of Education. Houghton Mifflin Company.

Pakseresht, M. J., & Hosseini, A. A. (2014). An Introduction to Islamic Education (2 ed.). SAMT.

Panahi, A. H. (2006). Philosophy of Transcendent Wisdom. Qabasat, 11(39-40), 197-220. https://qabasat.iict.ac.ir/article_17406.html

Sadeghzadeh, G. F. (2001). Harmony of reason and revelatory teachings of religion in Sadra's wisdom. Maqalat wa Barrasiha, 69(0), 203-220. https://jmb.ut.ac.ir/article_13050_7688eccd56d59fb271ffc2109051a95f.pdf (1010-4968) (In Persian)

Sadraei, M. R., Hajiha, A., Goli Malekabadi, A., & Alamolhoda, S. a. a. (2016). A Study of the Relationship between Mulla Sadra's " Extra-Intellectual Order" and Kierkegaard's "Sphere of Religion" %J Comparative Theology. 7(16), 87-100. https://doi.org/10.22108/coth.2016.20771 (2008-9651) (In Persian)

Sharifi, A. R. (2014). The Status of Curriculum Planning in the Iranian Educational System [Research]. Quarterly Journal Of Education, 30(3), 73-92. http://qjoe.ir/article-1-193-en.html (In Persian)

Sobhani, J. (1990). Researches in boredom and bees: a comparative objective study of Islamic schools of thought. Society of Seminary.

Verneaux, R. (1993). A Look at Phenomenology and Philosophies of Existence (Y. Mahdavi, Trans.; Vol. 1). Kharazmi. (In Persian)

Zais, R. S. (1976). Curriculum: Principles and Foundations. Ty Crowell Co.