فرا روشی برای شناسایی موضوع تحقیقات علمی در فرونشست زمین (یک تحقیق با رویکرد علم‌سنجی)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 1، دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 44، بهمن 1401، صفحه 1-19   

نوع مقاله: ویژه نامه (چالش جهانی فرونشست زمین: مدیریت بحران یا بحران مدیریت)

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2022.75885.1202

نویسندگان

سعید نصیری زارع^{* 1}؛ امیر کرم²

¹دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

²دانشیار گروه ژئوموفولوژی طبیعی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

یکی از مخاطراتی که در سال‌های اخیر در بسیاری از مناطق رخ داده، مخاطرات ناشی از فرونشست است. فرونشست زمین در مقایسه با دیگر مخاطرات، خسارات جانی کمتری دارد و پیامدهای سوء برجای مانده از آن به‌طور مستقیم بر توسعه انسانی، صنعتی، کشاورزی و عمرانی تأثیرگذار خواهد بود. اهمیت نگرش به این مسأله با دانستن این نکته که بیشترین عوارض زیان‌بار ناشی از آن جبران‌ناپذیر است، مشخص می‌گردد. این تحقیق، علی‌رغم تحقیقات فرونشست زمین در کشورمان، رویکردی متفاوت نسبت به موضوع مورد نظر داشته، در چارچوب تحقیقات علم‌سنجی به ارائه شناخت جامع از تحقیقات جهانی در موضوع مورد نظر پرداخته است. جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت اسنادی و از پایگاه علمی اسکوپوس (2022- 1965) به دست آمد. بیشترین تحقیقات علمی در موضوع فرونشست زمین برای کشورهای آمریکا و چین بوده و کشورمان نیز تحقیقات قابل‌توجهی انجام داده است. مهم‌ترین عوامل تشدیدکننده برای وقوع مخاطره شامل بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی و برداشت مواد معدنی بوده که در بیشتر تحقیقات بدان تأکید شده است. در سوی دیگر پیدایش فناوری‌های علمی نیز در طول سال‌های گذشته، ابعاد گسترده‌تری در تحقیقات فرونشست زمین پیدا کرده که اکنون استفاده از آن بیشتر برای پیش‌بینی مخاطره بوده است. به‌طورکلی تمرکز بیشتر تحقیقات در مخاطره فرونشست زمین بر روی استفاده از روش‌ها و مدل‌ها بوده و در تحقیقات تأثیر و پیامدهای آن بر جنبه‌های زندگی انسان‌ها مورد توجه قرار نگرفته است. تردیدی نیست انجام این تحقیقات می‌تواند به کاهش و مدیریت پیامدهای منفی فرونشست زمین کمک نماید.

کلیدواژه‌ها

بررسی علم؛ علم‌سنجی؛ مخاطرات طبیعی؛ فرونشست زمین

مراجع

بدری، سید علی؛ طهماسبی، سیامک؛ هاجری، بهرام؛ 1400. رویکرد علم‌سنجی به مطالعات تاب‌آوری در ایران. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. دوره 8. شماره 3. صص 52-33.

URL: http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-3210-fa.html

دوستان، رضا؛ 1398. تحلیلی بر تحقیقات خشکسالی در ایران. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. دوره 6. شماره 4. صص 94- 53.URL: http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2819-fa.html

رکنی، جعفر؛ حسین‌زاده، سیدرضا، لشکری‌پور، غلامرضا؛ ولایتی، سعدالله؛ 1395. بررسی فرونشست زمین چشم‌اندازها و تحولات ژئومورفولوژی ناشی از آن در دشت‌های تراکمی مطالعه موردی: دشت نیشابور. مجله جغرافیایی مناطق خشک. دوره 6. شماره 24. صص 38- 21.

http://journals.hsu.ac.ir/jarhs/article-1-929-fa.html URL:

رکنی، جعفر؛ 1397. تجزیه‌وتحلیل ویژگی‌های مورفولوژیکی و توزیع فضایی مخاطره فرونشست زمین در دشت نیشابور، رساله دکتری. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. گروه ژئومورفولوژی دانشگاه فردوسی مشهد.http://geographydept.um.ac.ir.

رنجبرباروق، زهرا؛ فتح‌الله زاده، محمد؛ 1401. بررسی فرونشست زمین با استفاده از سری زمانی تصاویر راداری و ارتباط آن با تغییرات تراز آب‌های زیرزمین (مطالعه موردی: کلان‌شهر کرج). مجله ژئومورفولوژی‌ کمی. سال 10. شماره 4. صص 155- 138.Doi: 10.22034/gmpj.2022.313426.1313.

رهنما، حسین؛ میراثی، سهراب؛ 1395. تحلیل و ارزیابی پارامترهای مؤثر بر فرونشست زمین. مجله عمران مدرس. دوره 16. شماره 1. صص 53- 45.URL: http://mcej.modares.ac.ir/article-16-8483-fa.html

شریفی کیا، محمد؛ 1390. بررسی پیامد ناشی از پدیده فرونشست زمین در اراضی و دشت‌های مسکون کشور. زمین‌شناسی مهندسی. دوره 3. شماره 4-3. صص 58- 34.https://www.jiraeg.ir/article_68238.html.

عباس نژاد، احمد؛ 1377. بررسی شرایط و مسائل زمین‌شناسی محیط‌زیست دشت رفسنجان. مجموعه مقالات دومین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران. صص 310- 303.https://civilica.com/doc/14087.

عصاره، فریده؛ حیدری، غلامرضا؛ زارع فرشبندی، فیروزه؛ حاجی زین‌ا‌لعابدینی، محسن؛ 1392. کتاب از کتاب‌سنجی تا وب‌سنجی: تحلیلی بر مبانی، دیدگاه‌ها، قواعد و شاخص‌ها. تهران: انتشارات کتابدار. صص 216- 1.https://www.gisoom.com/book/1634889

فرزین کیا، ربابه؛ امیراحمدی، ابوالقاسم؛ زنگنه اسدی، محمد علی و زندی، رحمان، 1400. پهنه‌بندی خطر فرونشست زمین در دشت جوین با استفاده از مدل تحلیل شبکه‌ای- فازی. مجله فضای جغرافیایی. شماره 74. صص 71- 51.URL: http://geographical-space.iau-ahar.ac.ir/article-1-3420-fa.html

قهرودی تالی، منیژه؛ علی نوری، خدیجه؛ ریوندی، هما؛ 1400. تحلیل عوامل مؤثر بر فرونشست زمین در دشت سیزوار. مجله اطلاعات جغرافیایی (سپهر). دوره 30. شماره 117. صص 180- 165.

Doi:10.22131/sepehr.2021.244457.

مختاری، داوود؛ ابراهیمی، حمید؛ سلمانس، سعید؛ 1398. مدل سازی خطر وقوع فرونشست زمین با استفاده از الگوریتم جنگل تصادفی (مطالعه موردی: حوزه آبریز دشت تسوج)، مجله سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی (کاربرد سنجش‌ازدور و GIS در علوم منابع طبیعی). دوره 9. شماره 3. صص 105- 95.

https://dorl.net/dor/http://dorl.net/dor/20.1001.1.26767082.1398.10.3.6.7

 منظریون، مریم؛ اصلانی، فرشته؛ 1398. ارزیابی خطر فرونشست زمین با به کارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی در پهنه استان‌های تهران و البرز. مجله دانش پیشگیری و مدیریت بحران. دوره 9. شماره 1. صص 47- 35.

URL: http://dpmk.ir/article-1-238-fa.html

موسوی موحدی، علی اکبر؛ 1382. تولید علم معیار توسعه کشورها. رهیافت. پیاپی 31.

URL: http://dpmk.ir/article-1-238-fa.html

Baffoe G., 2020. Rural-urban studies: A macro analyses of the scholarship terrain. Habitat International, 98, 102156. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2020.102156.

Bagalkoti VT, & Hosamani SC., 2014. Mapping of the Indian Research Productivity of Biochemistry and Molecular Biology: A Scientometric Analysis. Journal of Advances in Library and Information Science, 3 (3), 249–256. https://www.researchgate.net.

Bagheri-Gavkosh M. Hosseini SM, Ataie-Ashtiani B, Sohani Y, Ebrahimian H, Morovat F, & Ashrafi S., 2021. Land subsidence: A global challenge. Science of The Total Environment, 778, 146193. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2021.146193.

Chai JC, Shen SL, Zhu HH, & Zhang XL., 2004. Land subsidence due to groundwater drawdown in Shanghai. Geotechnique, 54 (2), 143-147. https:// doi.org/ 10.1680/ geot. 2004. 54.2.143.

Chang Y-W, Huang M-H, & Lin C-W., 2015. Evolution of research subjects in library and information science based on keyword, bibliographical coupling, and co-citation analyses. Scientometrics, 105 (3), 2071–2087. https://doi.org/10.1007/s11192-015-1762-8.

Chiu, W-T, & Ho Y-S., 2007. Bibliometric analysis of tsunami research. Scientometrics, 73 (1), 3–17. https://doi.org/10.1007/s11192-005-1523-1.

Cobo MJ, López‐Herrera AG, Herrera‐Viedma E, & Herrera F., 2011. Science mapping software tools: Review, analysis, and cooperative study among tools. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 62 (7), 1382–1402. https://doi.org/10.1002/asi.21525.

Dinar A, Encarna E, Elena C, Gerardo H, Pietro T, Roberto T, Yang L, Pablo E, & Jose A., 2021. We lose ground: Global assessment of land subsidence impact extent. Science of the Total Environment 786: 147415. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2021.147415.

Djalalinia, SHP, Owlia A, Setareh Forouzan E, Habibi M, Dejman M, Baradaran Eftekhari M, Ghanei HOSSEIN, Malekafzali, & N. Peykari., 2012. Health research evaluation and its role on knowledge production. Iranian journal of public health 41, no. 2: 39. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3481679/.

Famiglietti JS., 2014. The global groundwater crisis. Nature Climate Change, 4 (11), 945–948. https://www.nature.com/articles/nclimate2425.

Gall M, Nguyen KH, & Cutter SL., 2015. Integrated research on disaster risk: Is it really integrated?. International journal of disaster risk reduction, 12, 255–267. https:// doi.org/ 10.1016/j.ijdrr.2015.01.010.

Galloway DL, Erkens G, Kuniansky EL, & Rowland JC., 2016. Preface: Land subsidence processes. Hydrogeology Journal, 24 (3), 547-550. https://doi.org/10.1007/s10040-016-1386-y.

Herrera-García G, Ezquerro P. Tomás R, Béjar-Pizarro M, López-Vinielles J, Rossi M, Mateos RM, Carreón-Freyre D, Lambert J, Teatini P, & Cabral-Cano E., 2021. Mapping the global threat of land subsidence. Science, 371 (6524), 34-36. DOI: 10.1126/science.abb8549.

Hess DJ., 1997. Science studies: An advanced introduction. NYU press. https:// books. google. com/ books.

Hirsch JE., 2005. An index to quantify an individual’s scientific research output. Proceedings of the National Academy of Sciences, 102 (46), 16569–16572. https:// doi.org/ 10.1073/ pnas. 0507655102.

Kok S & Costa AL., 2021. Framework for economic cost assessment of land subsidence’. Natural Hazards, 106 (3), 1931–1949. https://doi.org/10.1007/s11069-021-04520-3.

LaRowe G, Ambre S, Burgoon J, Ke W, & Börner K., 2009. The Scholarly Database and its utility for scientometrics research. Scientometrics, 79 (2), 219-234. https:// doi.org/ 10.1007/ s11192-009-0414-2.

Liu J, Li J & Fan C., 2020. A bibliometric study of pool fire related publications’, Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 63, 104030. https:// doi.org/ 10.1016/ j.jlp. 2019. 104030.

Liu W, Hu G, & Tang L., 2018. Missing author address information in Web of Science—An explorative study. Journal of Informetrics, 12 (3), 985–997. https:// doi.org/ 10.1016/ j.joi.2018.07.008.

Liu X, Zhan FB, Hong S, Niu B, & Liu Y., 2012. A bibliometric study of earthquake research: 1900–2010. Scientometrics, 92 (3), 747-765. https://doi.org/10.1007/s11192-011-0599-z.

Lyu HM, Shen SL, Zhou A, & Yang J., 2020. Risk assessment of mega-city infrastructures related to land subsidence using improved trapezoidal FAHP. Science of the Total Environment, 717, 135310. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.135310.

Mao G, Huang N, Chen L, & Wang H., 2018. Research on biomass energy and environment from the past to the future: A bibliometric analysis. Science of the Total Environment, 635, 1081-1090. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2018.04.173.

Merigó JM, & Yang J-B., 2017. A bibliometric analysis of operations research and management science, Omega, 73, 37–48. https://doi.org/10.1016/j.omega.2016.12.004.

Mingers J, & Leydesdorff L., 2015. A review of theory and practice in scientometrics. European journal of operational research, 246 (1), 1–19. https://doi.org/10.1016/j.ejor.2015.04.002.

Qiu J-P, Dong K, & Yu H-Q., 2014. Comparative study on structure and correlation among author co-occurrence networks in bibliometrics. Scientometrics, 101 (2), 1345–1360. https://doi.org/10.1007/s11192-014-1315-6.

Sengupta IN., 1992. Bibliometrics, informetrics, scientometrics and librametrics: an overview, Libri, 42 (2), 75. https://doi.org/10.1515/libr.1992.42.2.75.

Serenko A., 2013. Meta-analysis of scientometric research of knowledge management: discovering the identity of the discipline. Journal of Knowledge Management, 17 (5), 773–812. https://doi.org/10.1108/JKM-05-2013-0166.

Sweileh WM., 2019. A bibliometric analysis of health-related literature on natural disasters from 1900 to 2017. Health research policy and systems, 17 (1), 1–11. https:// doi.org/ 10.1186/ s12961-019-0418-1.

Teatini P, Carreón-Freyre D, Ochoa-González G, Ye S, Galloway D, & Hernández-Marin M., 2018. Ground ruptures attributed to groundwater overexploitation damaging Jocotepec city in Jalisco, Mexico: 2016 field excursion of IGCP-641. Episodes, 41 (1), 69-73. https:// www.episodes.org.

Wang B, Pan SY, Ke RY, Wang K, & Wei YM., 2014. An overview of climate change vulnerability: a bibliometric analysis based on Web of Science database. Natural hazards, 74 (3), 1649-1666. https://doi.org/10.1007/s11069-014-1260-y.

Yang S, Yuan Q, & Dong J., 2020. Are Scientometrics, Informetrics, and Bibliometrics Different?. Data Science and Informetrics, 1 (01), 50. http:// creativecommons.org/ licenses /by/4.0/.

Ye S, Xue Y, Wu J, Yan X, & Yu J., 2016. Progression and mitigation of land subsidence in China. Hydrogeology Journal, 24 (3), 685-693. https://autherrorpage.

Yoo J, & Perrings C., 2017. An externality of groundwater depletion: land subsidence and residential property prices in Phoenix, Arizona. Journal of Environmental Economics and Policy, 6 (2), 121–133. https://doi.org/10.1080/21606544.2016.1226198.

Zoccarato C, Minderhoud PSJ, & Teatini P., 2018. The role of sedimentation and natural compaction in a prograding delta: insights from the mega Mekong delta. Vietnam. Scientific reports, 8 (1), 1–12. https://link.springer.com.