بررسی مخاطرات معدن‌کاوی در مناطق فعال تکتونیکی با استفاده از روش تداخل سنجی راداری (مطالعۀ موردی: داشکسن آذرشهر)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 1، دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 47، مهر 1402، صفحه 1-21   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2022.75706.1193

نویسندگان

سید اسدالله حجازی^{* 1}؛ رضا عباسیان ولندر²

¹دانشیار گروه ژئومورفولوژی، دانشکدۀ برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

²دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکدۀ برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

داشکسن یکی از روستا­های تاریخی استان آذربایجان شرقی است و در دهستان شیرامین بخش حومۀ شهرستان آذرشهر، در جنوب شهر تبریز و غرب آتشفشان سهند واقع شده است. در این نوشتار با هدف بررسی افزایش ناپایداری دامنه­ای در ناحیۀ معدنی داشکسن آذرشهر، اقدام به بررسی­های تکتونیکی نموده و بر اساس مشاهدات میدانی، گسل نرمال داشکسن منجر به جا­به­جایی واحد­های چین­خورده به اندازۀ 10 سانتی­متر در ارتفاع 1373 متر از سطح دریا شده است لذا فعال بودن زمین­ساخت به لحاظ مشاهدات میدانی کاملاً آشکار است. با انطباق گسل­ها با نقشۀ جابه­جایی منطقۀ موردمطالعه می­توان نتیجه گرفت که بیشترین جابه­جایی و به‌موجب آن شکستگی سنگ­ها در ارتباط با گسل­های نرمال فرعی با راستای شمال­غرب – جنوب شرق است و با توجه به اینکه درزه­های برشی نیز در راستای شمال­غرب توسعه دارند؛ معادن نیز باید در بخش­های مرکزی و جنوب منطقۀ داشکسن دارای شکستگی فراوان باشند بنابراین استخراج و کاوش در این محدوده صحیح نیست و علاوه بر این راه‌آهن، تونل و بخشی از جادۀ اصلی در معرض خطر از ناحیۀ گسلش نرمال فعال منطقه و ناپایداری­های دامنه­ای هستند. تراکم فعالیت معدنی در منطقۀ داشکسن بسیار بالاست و لازم است در نقاطی که شیب دامنه بسیار زیاد است، به‌خصوص در مناطق معدنی دارای درزه و شکستگی فراوان که در مجاورت پروژه­های مهندسی از قبیل تونل و خطوط راه‌آهن هستند باید اقدامات لازم برای پایدار­سازی دامنه­ای صورت گیرد؛ بنابراین فعالیت استخراج و کاوش معادن در محیط نباید منجر به خطر افتادن جان مردم گردد.

کلیدواژه‌ها

تکتونیک؛ ناپایداری دامنه‌ای؛ معدن کاری؛ نقشۀ جابه‌جایی؛ داشکسن آذرشهر

مراجع

احمدزاده، حسن؛ روستائی، شهرام؛ نیکجو، محمدرضا؛ دهقانی، مریم؛ 1397. برآورد مساحت و حجم تودۀ لغزشی با استفاده از تکنیک‌های InSAR و مشاهدات GPS (مطالعه موردی پهنه لغزشی روستای گوگرد). پژوهش­های ژئومورفولوژی کمّی، 4(2), 18-28.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.22519424.1394.4.2.2.7

الهی، علی؛ رنجبر، حجت الله؛ شهاب پور، جمشید؛ 1393. کاربرد سنجش از دور در مخاطرات زیست‌محیطی زغال‌سنگ از معدن تا کارخانه در ناحیه زغالی کرمان، کنگره ملی صنایع آهن و فولاد.

https://civilica.com/doc/384495/

افشاری، امیر؛ قهرودی تالی، منیژه؛ صدوق، سیدحسن؛ احتشامی معین آبادی، محسن؛ 1398) ارزیابی ناپایداری دامنه‌ها در ناحیه راه‌آهن لرستان با استفاده از روش تداخل سنجی تفاضلی راداری (DInSAR). پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی. شماره 3، صص 183-202

https://www.geomorphologyjournal.ir/article_102801.html

پور قاضی، جواد؛ گنجعلی، سعید؛ مؤذن، محسن؛ ستوهیان، فرزاد؛ 1393. بررسی توانمندی‌های محیطی شهرستان آذرشهر به عنوان دومین ژئوپارک ایران، فصلنامه انسان و محیط‌زیست، شماره 31، ص 1 ـ 11

https://he.srbiau.ac.ir/?_action=article&kw=15658&_kw=%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86+%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C

تقی پور، کریم؛ خطیب، محمدمهدی؛ هیهات، محمودرضا؛ واعظی هیر، عبدالرضا؛ شبانیان، اسماعیل؛ 1398. نقش کنترل کننده‌های ساختاری در هیدروژئوشیمی چشمه‌های تراورتن ساز منطقه آذرشهر، شمالغرب ایران. زمین شناسی ایران. شماره­ 52، صص 105-121

http://geology.saminatech.ir/fa/Article/9757

حاجی حسینلو، حسن؛ عباسیان ولندر، رضا؛ 1398. ارزیابی و پهنه­بندی خطر ریزش­های سنگی در منطقۀ بند ارومیه (مسیر جادۀ ارومیه ـ سیلوانا) با استفاده از روش آنبالاگان، فصلنامۀ جغرافیا و مخاطرات محیطی، شمارۀ 29، صص 83-102

https://doi.org/10.22067/geo.v0i0.77318

حاج علی اوغلی، شراره؛ الماسیان، محمود؛ پورکرمانی، محسن؛ 1391. شاخص­های مورفومتریک در شناسایی تکتونیک فعال افیولیتهای نواحی تربت‌حیدریه کاشمر با بهره­گیری از روش­های سنجش از دور، اولین کنفرانس ملی راه­کارهای دستیابی به توسعۀ پایدار (کشاورزی، منابع طبیعی و محیط‌زیست)، تهران.

https://civilica.com/doc/197732

حیدری جوانمردی، مصطفی؛ اسماعیلی، علی؛ 1395. بررسی میزان کارایی سنجش از دور در تشخیص اکسید آهن (مگنتیت)، مطالعۀ موردی معدن چادرملو- یزد، همایش ملی ژئوماتیک، دورۀ 23.

https://sid.ir/paper/893305/fa

روستایی، شهرام؛ روستایی، مهاسا؛ شریفی کیا، محمد؛ یاراحمدی، جمشید؛ 1392. کاربرد تداخل سنجی تفاضلی راداری در شناسایی و پایش زمین­لغزش­ها، مطالعۀ موردی: حوزه آبخیز گرم چای میانه.

https://civilica.com/doc/1361062

سپاسدار، علیرضا؛ زمانی، احمد؛ یزجردی، کوروس، پورکرمانی، محسن؛ قریشی، منوچهر؛ 1398. تأثیر تکتنواستراتیگرافی بر محیط‌زیست در معدن سرب و روی کوه سورمه استان فارس. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 21(8), 89-99.

https://jest.srbiau.ac.ir/article_15123.html

شاکر اردکانی، علیرضا؛ درگاهی، سارا؛ امیرپور، حامد؛ 1392. نحوه تکوین هوازدگی کروی و فرسایش پوست پیازی در توده‌های دیوریتی- کوارتز دیوریتی قلعه گنج کرمان. پژوهش‌های فرسایش محیطی; ۳ (۲): ۳۷-۲۷

http://magazine.hormozgan.ac.ir/article-1-146-fa.html

علوی پناه، سیدکاظم؛ قربانی، محمدصدیق. (1386. نقش سنجش از دور و بررسی­های میدانی در تجزیه‌وتحلیل‌های مورفوتکتونیکی: مطالعۀ موردی زلزلۀ بم. پژوهش­های جغرافیایی. 39(60), 15-29.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=67049

قربانی، علی‌؛ هنرمند، مهدی؛ حسنی، محمدجواد؛ شهریاری، هادی؛ 1394. استفاده از فناوری سنجش از دور در ارزیابی زیست‌محیطی معدن روی گوجر، استان کرمان، کنگره بین المللی تخصصی علوم و زمین، دورۀ 34

https://www.sid.ir/paper/842354/fa

مصطفایی، کامران؛ 1390. کاربرد سنجش از دور در اکتشاف معدن

https://civilica.com/doc/603359

ملکی، امجد؛ محمدی، سارا؛ دولتیاری، خدیجه؛ 1391. بررسی اثرات ژئومورفولوژیکی معدن (مطالعۀ موردی: تعدادی از معادن شهرستان کرمانشاه)، فصلنامۀ پژوهش­های دانش زمین، شمارۀ 10، صص 98-108

https://dorl.net/dor/20.1001.1.20088299.1391.3.2.7.2

 

Dong, J., Liao, M., Xu, Q., Zhang, L., Tang, M., Gong, J., 2018. Detection and displacement characterization of landslides using multitemporal satellite SAR interferometry: A case study of Danba County in the Dadu River Basin. Engineering Geology, No 240, pp95– 109. https://doi.org/10.1016/j.enggeo.2018.04.015

Earle, S., 2015. Physical Geology, BCcampus, 641 PP.

 https://opentextbc.ca/physicalgeology2ed/

Haigh, M.J., 1978. The Evolution of Slopes on Artificial Landforms, Blaenavon, UK. University of Chicago Press, Chicago, IL, 307 pp. ISBN: 978-0-89065-090-5

Holzhausen, G. R., 1989. Origin of sheet fracture, 1. Morphology and boundary conditions. Journal of engineering geology, 27: 225-278. https://doi.org/10.1016/0013-7952(89)90035-5

Infante, D., Confuorto, P., Dimartire, D., Ramondini, M., Calcaterra, D,2016. Use of DInSAR data for multi-level vulnerability assessment of urban settings affected by slow-moving and intermittent landslides. Procedia Engineering, No 158, pp470-475.

 https://doi.org/10.1016/j.proeng.2016.08.474

Johnson, R. M., 1970. Physical processes in geology. Freeman and Company, San Francisco, 71-98. ISBN: 978-0877353195

Lazecky, M., Canaslan, C., Hlavacova, I., Gurboga, S., 2015. Practical Application of Satellite-Based SAR Interferometry for the Detection of Landslide Activity. procedia Earth and Planetary Science, No 15, pp 613-618. https://doi.org/10.1016/j.proeps.2015.08.113

Moinvaziri, H. and Aminsobhani, I., 1978. Volcanological and volcano-sedimentological study of Sahand Mountain. The University of Tarbyat Moallim. Tehran. A report in Persian. https://inis.iaea.org/search/search.aspx?orig_q=RN:9373413

Suto, L., 2010. Extraction of fossil fuels. In: Szabo´, J., David, L., Loczy, D. (Eds.), Anthropogenic Geomorphology: A Guide to Man-Made Landforms. Springer, Dordrecht, The Netherlands, pp. 131–154 (Chapter 10). http://dx.doi.org/10.1007/978-90-481-3058-0