تحلیل وضعیت تکتونیکی طاقدیس‌های شمال غربی زاگرس و ارتباط آن با کانون‌های زمین‌لرزه

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 13، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 48، بهمن 1402، صفحه 275-290   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2022.75370.1182

نویسنده

حمید گنجائیان^*

دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

عوامل تکتونیکی نقش مهمی در تغییرات لندفرمی مناطق دارند و بر مبنای این تغییرات نیز می­توان وضعیت تکتونیکی مناطق را ارزیابی کرد؛ بنابراین تحلیل وضعیت تکتونیکی لندفرم­ها جهت مدیریت محیطی و برنامه­ریزی­های مختلف، حائز اهمیت است. بر این اساس، در این پژوهش به بررسی وضعیت تکتونیکی طاقدیس­های مناطق شمالی و غربی استان کرمانشاه و ارتباط آن با کانون­های زمین­لرزه پرداخته شده است. در این تحقیق از مدل رقومی ارتفاعی ۳۰ متر SRTM، نقشه­های توپوگرافی ۱:۵۰۰۰۰، نقشه­های ۱:۱۰۰۰۰۰ منطقه و همچنین اطلاعات مربوط به کانون­ زلزله­های رخ داده در منطقه در طی سال­های ۱۹۰۰ تا ۲۰20، به‌عنوان داده­ها تحقیق استفاده شده است. این تحقیق در سه مرحله کلی انجام شده است. در مرحله اول با استفاده از 8 شاخص ژئومورفیک، به تحلیل وضعیت تکتونیکی 5 طاقدیس ازگله، دنه­خشک، سنجابی، ماهیدشت و ویس پرداخته شده است. در مرحله دوم، نقشه موقعیت کانون­های زمین­لرزه­های رخ داده در منطقه طی سال­های 1990 تا 2020 تهیه شده است و در مرحله سوم نیز رابطه بین فعالیت تکتونیکی طاقدیس­ها از نظر شاخص­های مختلف و کانون­های زمین­لرزه­های رخ داده مورد ارزیابی قرار گرفته شده است. بر اساس نتایج حاصله، طاقدیس­های مناطق غربی (طاقدیس ازگله و دنه­خشک) دارای وضعیت تکتونیکی فعال­تری نسبت به طاقدیس­های مناطق شرق هستند. همچنین با توجه به اینکه مناطق غربی منطقه دارای بیش­ترین تعداد کانون­های زمین­لرزه بوده است؛ بنابراین می­توان گفت بین کانون­های زمین­لرزه و وضعیت تکتونیکی طاقدیس­ها، رابطه مستقیمی برقرار است.

کلیدواژه‌ها

تکتونیک؛ طاقدیس؛ کانون زمین‌لرزه؛ شمال غرب زاگرس

مراجع

آقانباتی، سیدعلی؛ 1383. زمین شناسی ایران. انتشارات سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور. ۷۰۹ صفحه.https://www.gisoom.com/book/11083834

بهرامی، شهرام؛ پرهیزکار، فاطمه؛ ۱۳۹۵. تحلیل مورفومتری طاقدیس­های هوا و خشت و ارتباط آن با تکتونیک­های فعال در زاگرس فارس. فضای جغرافیایی. سال ۱۶. شماره ۵۶. صص ۱۸-1.http://geographical-space.iau-ahar.ac.ir/article-1-469-fa.html

پاینده، زینب؛ ثروتی، محمدرضا؛ شفیغی، فاطمه؛ 1395. ارزیابی فعالیت­های نوزمین ساختی با استفاده از شاخص­های ژئومورفیک (مطالعه موردی: شمال غرب طاقدیس کبیرکوه). پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی. سال 4. شماره 4. صص 118-104.https://dorl.net/dor/20.1001.1.22519424.1395.4.4.7.0

جعفری، غلامحسن؛ عباسی، مهدی؛ ۱۳۹۷. بررسی نقش زمین­ساخت درروند تحول ژئومورفولوژیک پادگانه­های رودخانه قزل اوزن. جغرافیا و برنامه­ریزی. سال ۲۲. شماره ۶۵. صص ۲۳-۱

https://geoplanning.tabrizu.ac.ir/article_8116_989.html

رضائی­مقدم، محمدحسین؛ خیری­زاده آروق، منصور؛ 1393. ارزیابی فعالیت­های نئوتکتونیکی با استفاده از شاخص­های کمی ژئومورفیک (منطقه موردمطالعه: بخشی از البرز شرقی در شمال استان سمنان). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. سال 5. شماره 18. صص 36-19.https://jargs.hsu.ac.ir/article_161372.html

روستایی، مریم؛ زمانی، بهزاد؛ نواب پور، پیمان؛ موید، محسن؛ 1394. بررسی سازوکار و نوزمین ساخت پهنه گسلی سیه چشمه­ ­خوی. علوم زمین. سال 24. شماره 96. صص 234-221.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.10237429.1394.24.96.24.2

شهماری، رفعت؛ 1396. ارزیابی فعالیت­های نوزمینساخت در حوضه­های آبخیز غرب استان گیلان. پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی. سال 6. شماره 2. صص 165-148.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.22519424.1396.6.2.10.9

گنجائیان، حمید؛ یمانی، مجتبی؛ گورابی، ابوالقاسم؛ مقصودی، مهران؛ 1399. انطباق شاخص­های مورفوتکتونیک با کانون­های زمین­لرزه در زاگرس شمال غرب (حوضه­های سیروان و قره­سو). جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی. سال 31. شماره 4. صص 136-119.https://doi.org/10.22108/gep.2021.124247.1335

گورابی، ابوالقاسم؛ امامی، کامیار؛ 1396. تأثیرات نوزمینساخت بر تغییرات مورفولوژیک حوضه­های زهکشی سواحل مکران، جنوب شرق ایران. پژوش­های ژئومورفولوژی کمی. سال 6. شماره 1. صص 89-74

.https://dorl.net/dor/20.1001.1.22519424.1396.6.1.5.2

گورابی، ابوالقاسم؛ محمدنژاد، وحید؛ 1397. تکامل لندفرم­های اواخر کواترنری در پاسخ به تغییرات تکتونیکی فعال سطح اساس در منطقه طبس. ایران مرکزی، پژوهش­های جغرافیای طبیعی. دوره 50. شماره 2. صص 291-271.

https://doi.org/10.22059/jphgr.2018.236825.1007078

منصوری، رضا؛ سربازی، زهرا؛ 1396. بررسی وضعیت تکتونیک فعال طاقدیس بانکول­ (در زاگرس چین­خورده) با به­کارگیری شاخص­های مورفوتکتونیک و شواهد ژئومورفولوژیکی. جغرافیای طبیعی. سال 10. شماره 37. صص 142-125.https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085656.1396.10.37.8.9

یمانی، مجتبی؛ علیزاده، شهناز؛ ۱۳۹۵. بررسی فعالیت­های نو زمینساخت حوضه آبخیز کرج از طریق شاخص­های ژئومورفیک. جغرافیای طبیعی. سال ۹. شماره ۳۱. صص ۱۸-۱

.https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085656.1395.9.31.1.3

 

Bahrami, S., 2013. Tectonic controls on the morphometry of alluvial fans around Danehkhoshk anticline, Zagros, Iran, Geomorphology, 180–181, 217–230. http://dx.doi.org/10.1016/ j.geomorph. 2012.10.012

Burbery, C. M., Cosgrove, J. W., Liu, J. G., 2008. Spatial Arrangement of Fold Types in The Zagros Simply Folded Belt, Iran, Indicated By Landform Morphology and Drainage Pattern Characteristics. http://dx.doi.org/10.4113/jom.2008.97

Burbery, C. M., Cosgrove, J. W., Liu, J. G., 2010. A Study of Fold Characteristics and Deformation Style Using The Evolution of The Land Surface: Zagros Simply Folded Belt, Iran, Geological Society.http://dx.doi.org/10.1144/SP330.8

Dos Santos, J. M., Salamuni, E., Dasilva, C. L., Sanches. E., Gimenez, V. B., Nascimento, E. R., 2019. Morphotectonics in the Central-East Region of South Brazil: Implications for Catchments of the Lava-Tudo and Pelotas Rivers, State of Santa Catarina, Geomorphology 328, 138-156.http://dx.doi.org/10.1016/j.geomorph.2018.12.016

Goudie, A., 2004. Encyclopedia of Geomorphology. International Association of Geomorphologists.https://search.worldcat.org/title/encyclopedia-of-geomorphology-volume-2-j-z/oclc/796038362

Hamdouni, R.EI. Iriggaray, C. Fernandez, T. Chacon, J. Keller, EA., 2008. Assessment Of reIATive active tectonics, southwest border of the Sierra Nevada (Southern Spain). Geomorphology 96.http://dx.doi.org/10.1016/j.geomorph.2007.08.004

Keller, E.A., Gurrola, L., Tierney, T.E., 1999. Geomorphic criteria to determine direction of IATeral propagation of reverse faulting and folding. Geology 27, 515–518. https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1999Geo....27..515K/abstract

Longkumer, L., Luirei, Kh., Moiya, J.N., Thong, G.T., 2019. Morphotectonics and neotectonic activity of the Schuppen Belt of Mokokchung, Nagaland, India, Journal of Asian Earth Sciences 170, 138-154. http://dx.doi.org/10.1016/j.jseaes.2018.11.010

Mirzaei, N., Gao, M., Chen, Y. T., 1998. Seismic source regionalization for seismic zoning of Iran: major seismotectonic provinces. Earthquake prediction Research 7, 465-495. https://www.researchgate.net/publication/290796328

Novikov, I. S., Pospeeva, E. V., 2017. Neotectonics of Eastern Gorny Altai: Evidence from Magnetotelluric Data, Russian Geology and Geophysics 58 (7), 769-777. http://dx.doi.org/10.1016/j.rgg.2017.06.001

Ramsey, L. A., Walker, R. T., Jackson, J., 2008. Fold evolution and drainage development in the Zagros Mountains of Fars province, SEIran Basin Research 20, 23-48. http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2117.2007.00342.x

Sharma, A., Singh, P., Kumar Rai, P., 2018. Morphotectonic analysis of Sheer Khadd River basin using geo-spatial tools, Spatial Information Research 26 (4), 405–414. http://dx.doi.org/10.1007/s41324-018-0185-z

Talampas, W., Cabahug, R., 2018. Morphotectonic Characteristics of the Iponan River Watershed in Cagayan de Oro City, Philippines, Mindanao Journal of Science and Technology 16, 115-131. https://mjst.ustp.edu.ph/index.php/mjst/article/view/147