تأثیر شیوع همه‌گیری کووید-19 بر خدمات کتابخانه‌های دانشگاهی و موانع ارائه خدمات: کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های سطح یک کشور

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 23، خرداد 1401، صفحه 44-58   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2022.69780.1025

نویسندگان

اعظم نجفقلی نژاد^{* 1}؛ صدیقه شاکری²

¹دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، عضو هیئت ‌علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

²کارشناسی‌ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، کارشناس مرجع مجازی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

چکیده

مقدمه: هدف این مطالعه بررسی تأثیر شیوع بیماری همه‌گیر کووید-19 بر خدمات کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های سطح یک کشور و نیز موانع پیش‌روی آنها بود.
روش‌شناسی: پژوهش حاضر کیفی است و جمع‌آوری ‌داده‌ها از طریق مصاحبه تلفنی و آنلاین با مدیران کتابخانه‌های مرکزی یا معاونان سیزده کتابخانه دانشگاهی سطح یک کشور انجام شد. مصاحبه‌ها با نرم‌افزار کال‌ایکس ضبط گردید. محتوای مصاحبه‌ها با استفاده از نرم‌افزار مکس‌کیودا تجزیه‌وتحلیل و کدگذاری شد و تعداد 120 کد اولیه شناسایی شد که به تأثیرات و موانع کووید-19 پرداخته بودند.
یافته‌ها: تقریباً همه کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های مورد مطالعه، خدمات حضوری خود را در دوره شیوع کووید-19 محدود کرده و سعی در افزایش خدمات دیجیتال و از راه دور داشتند. بحث سرعت پایین اینترنت و پهنای باند از جمله مشکلات ‌عمده‌ای بود که ارائه خدمات غیرحضوری در کتابخانه‌ها را با مشکل مواجه می‌کرد. از دیگر موانع مهم می‌توان به مسئله مالکیت معنوی آثار فارسی و نبود چارچوب مشخص برای بهره‌برداری از فرمت دیجیتال این منابع در سطح کلان کشور، مشکلات بودجه، نبود پروتکل‌های مشخص جهت ارسال پستی منابع فیزیکی و ... اشاره نمود.
نتیجه‌ گیری: تبدیل به فرصت شدن کووید-19، نهادینه شدن دورکاری برای ‌سازمان‌ها، تسهیل فرایند بوروکراسی خریدهای ضروری کتابخانه‌، پذیرش تغییر و ... از جمله موارد متأثر از شیوع بیماری همه‌گیر کووید-19 بر خدمات کتابخانه‌های دانشگاهی مورد مطالعه بود.

کلیدواژه‌ها

کووید-19؛ کتابخانه‌های مرکزی؛ کتابخانه‌های دانشگاهی؛ خدمات ‌کتابخانه‌؛ خدمات غیرحضوری

مراجع

اسدی، مریم (1399). اشاعه اطلاعات پاشنه آشیل کتابخانه‌های دانشگاهی در شیوع همه‌گیری کووید-19. نشریه شناسه، بازیابی شده در :http://www.shenasehmag.ir/index.php/blog/2017-08-26-14-05-26/309-19

زنگنه، ثریا (1400). کتابخانه‌های عمومی و مدیریت بحران‌: ارائه یک الگو جهت مدیریت بحران کووید-19 (کرونا ویروس). فصلنامه بازیابی دانش و نظام‌های معنایی.‎ بازیابی شده در تاریخ 22/02/1400 از: https://jks.atu.ac.ir/article_12512.html

طباطبایی، امیر؛ حسنی، پرخیده؛ مرتضوی، حامد؛ طباطبایی‌چهر، محبوبه. (1392). راهبردهایی برای ارتقاء دقت علمی در تحقیقات کیفی. مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، 5(3)، 663-670.‎

طاهری، ابوالفضل؛ اشرفی‌ریزی، حسن؛ سعیدی‌زاده، مرضیه (1399). چالش‌ها و اقدامات کتابخانه‌های عمومی برای بازگشایی و ارائه خدمات در زمان بحران کووید-19: تحلیلی بر راهنماها و اقدامات بین‌المللی.‎ مدیریت اطلاعات سلامت، 17(3)، 140-146.

 

COVID-19 and the Global Library Field (2020). Retrieved 2021/3/01 from: https://www.ifla.org/covid-19-and-libraries

Powers, S.; & James, M.L. (2019). “Service Excellence: Free Return Shipping for All Patrons Who Are Off Campus”. In: Library services for online patrons: a manual for facilitating access, learning, and engagement. Edited by Pitts, J.E.; Bonella, L.; Coleman, J.M., & Wathen, A. California: Libraries Unlimited.

Rafiq, M.; Batool, S. H.; Ali, A. F.; & Ullah, M. (2021). University libraries response to COVID-19 pandemic: A developing country perspective. The Journal of Academic Librarianship, 47(1), 102280.

Temiz, S.; & Salelkar, L. P. (2020). Innovation during crisis: exploring reaction of Swedish university libraries to COVID-19. Digital Library Perspectives.

Walsh, B.; & Rana, H. (2020). Continuity of Academic Library Services during the Pandemic The University of Toronto Libraries’ Response. Journal of Scholarly Publishing, 51(4), 237-245.

Guo, Y.; Yang, Z.; Yang, Z.; Liu, Y. Q.; Bielefield, A.; & Tharp, G. (2020). The provision of patron services in Chinese academic libraries responding to the COVID-19 pandemic. Library Hi Tech.