| تعداد نشریات | 56 |
| تعداد شماره‌ها | 2,157 |
| تعداد مقالات | 22,501 |
| تعداد مشاهده مقاله | 104,724,475 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 50,348,894 |
تحلیل نحوۀ تشریع ارث در قرآن با تکیه بر عرف مخاطبان | ||
| فقه و اصول (Fiqh va uṣūl) | ||
| مقاله 7، دوره 55، شماره 4 - شماره پیاپی 135، اسفند 1402، صفحه 197-214 اصل مقاله (964.06 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2022.73744.1228 | ||
| نویسنده | ||
| روح الله نجفی* | ||
| دانشیار دانشگاه خوارزمی | ||
| چکیده | ||
| آیات سه‌گانهٔ سورۀ نساء متکفل تشریع تفصیلی احکام ارث است. پیشینه‌شناسی ارث در فضای نزول، در فهم این آیات، نقشی مهم دارد. در عرف عرب قبل از اسلام، مردانی که مستقیم یا به‌واسطهٔ مردانی دیگر با متوفا نسبتِ خونی داشتند، وارثان وی بودند و خویشاوند نزدیک‌تر، دورتر را محروم می‌کرد. آیات ارث در چنین فضایی نزول یافت؛ با این هدف که، برای فاقدان بهره از ارث، سهمی تعیین شود؛ بدین‌ترتیب، قرآن قانون ارث را در دفتری سپید و نانوشته ننگاشته است؛ بلکه ساختاری عرفی بر مسائل ارث حاکم بوده و قیود اصلاحی قرآن، ناظر بدان پیش‌زمینه است. این پیشینۀ فرهنگی آشکار می‌سازد که از چه رو در آیات ارث، برخی خویشان، کسرهای معینی از ترکه دارند و برخی دیگر کسر معینی ندارند. از دیگر سو، اختصاص کسرهایی از ترکه برای فاقدان ارث در عرف پیشین، به امکان محرومیت وارثان فاقد کسر و نیز فزونی جمع کسرها بر عدد یک منتهی شده است. به نظر می رسد برای حل این چالش‌ها بایستی به جای نسبت‌سنجی سهام وارثان با ترکه، نسبت سهام آنان با یکدیگر را معیار قرار داد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ارث؛ عرف؛ فضای نزول؛ احکام قرآن؛ مخاطبان قرآن؛ تفسیر تاریخی | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
آلوسی، محمودبن‌عبدالله. روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. بیروت: دار احیاء التراث العربی. 1420ق.
ابن‌جوزی، عبدالرحمان‌بن‌علی. زاد المسیر فی علم التفسیر. بیروت: دار الکتاب العربی. 1431ق.
ابن‌عاشور، محمدطاهر. التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی. 1420ق.
ابن‌عربی، محمدبن‌عبدالله. احکام القرآن. بیروت: مکتبة العصریة. 1433ق.
ابن‌عطیه، عبدالحق‌بن‌غالب. المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. بیروت: دار ابن‌حزم. بی‌تا.
ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن‌عمر. تفسیر ابن‌کثیر. بیروت: الهلال. 2007م.
ابوداود، سلیمان‌بن‌اشعث. سنن ابی‌داود. ریاض: بیت الأفکار الدولیة. بی‌تا.
ابوالفتوح رازی، حسین‌بن‌علی. روض الجنان و روح الجنان. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی. 1366.
بخاری، محمدبن‌اسماعیل. صحیح البخاری. تحقیق: جمیل العطار صدقی. بیروت: دار الفکر. بی‌تا.
حر عاملی، محمدبن‌حسن. وسائل الشیعة. قم: آل‌البیت. 1409ق.
زجاج، ابراهیم‌بن‌سری. معانی القرآن و اعرابه. تصحیح: عرفان‌بن‌سلیم. بیروت: المکتبة العصریة. 1427ق.
زمخشری، محمودبن‌عمر. الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتاب العربی. 1429ق.
شوکانی، محمد. فتح القدیر. بیروت: دار الکتاب العربی. 1430ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. التبیان فی تفسیر القرآن. تصحیح: احمدحبیب قصیر العاملی. بیروت: الامیره. 1431ق.
علیّ، جواد. المفصّل فی تاریخ العرب قبل الإسلام. بی‌جا: بی‌نا. 1413ق.
فخر رازی، محمدبن‌عمر. تفسیر الفخر الرازی المشتهر بالتفسیر الکبیر و مفاتیح الغیب. بیروت: دار الفکر. 1425ق.
کاتوزیان، ناصر. قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. تهران: میزان. 1390.
کیاهراسی، علی‌بن‌محمد. احکام القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیة. 1422ق.
مغنیه، محمدجواد. الفقه علی المذاهب الخمسه. تهران: مؤسسة الصادق. 1427ق.
نسفی، عبداللّه‌بن‌احمد. مدارک التنزیل و حقائق التأویل. بیروت: المکتبة العصریة. 1430ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,923 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 11,922 |
||