عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش به مواد مخدر در بین جوانان شهرکابل

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 4، دوره 19، شماره 1 - شماره پیاپی 39، فروردین 1401، صفحه 109-134   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2022.73167.1096

نویسندگان

اکبر زارع شاه آبادی¹؛ سید محمد فیروزی^{* 2}

¹دانشیار جامعه‌شناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

²دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه یزد و عضو هیئت‌علمی دانشگاه بغلان، افغانستان

چکیده

گرایش به مواد مخدر در میان جوانان، یکی از آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی در کشورهای مختلف و ازجمله در افغانستان شمرده می‌شود. با توجه به شرایط کلی جامعه افغانستان و به‌ویژه شرایط نامساعد اقتصادی، فرهنگی، تفریحی و... در شهر کابل، جوانان بیش از سایر گروه‌های سنی درمعرض اعتیاد به مواد مخدر هستند. هدف این پژوهش، تعیین عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش جوانان شهر کابل به مواد مخدر بود. این پژوهش از نوع تبیینی، توصیفی-تحلیلی و با روش پیمایشی انجام شده ‌است. جامعۀ آماری این پژوهش، جوانان بین سنین ۱۸ تا ۳۵ ساله شهر کابل بودند که کاربران شبکه‌های مجازی و اینترنت بودند. تعداد ۲۵۱ پرسشنامۀ محقق‌ساخته از میان جامعۀ آماری تکمیل شد. یافته‌های این پژوهش نشان داد، بین نداشتن امکانات اوقات‌فراغت، احساس ناامنی، داشتن دوستان ناباب، بی‌هنجاری و عادی شدن مصرف مواد در شهر کابل و تنش‌های خانگی و گرایش جوانان شهر کابل به مواد مخدر، رابطه معنا‌دار و مثبت وجود دارد. درآمد، اشتغال و سواد نیز بر گرایش جوانان به مواد مخدر تأثیرگذاراست. اما، سن، وضعیت تأهل، حجم خانوار، وضعیت مسکونی، اعتیاد یکی از اعضای خانواده با گرایش به مواد مخدر رابطۀ معنا‌داری نداشت؛ بنابراین نتیجه گرفته می‌شود که گرایش به مواد مخدر تحت‌تأثیر عوامل مختلف اجتماعی است. مؤسسات و نهادهای دولتی و خصوصی می‌توانند با تسهیل و ارائه خدمات آموزشی، آگاهی‌‌دهی، تفریحی-سرگرمی، ایجاد اشتغال و کاهش فضایی ناامنی، از گرایش به مواد مخدر در بین جوانان بکاهند.

کلیدواژه‌ها

عوامل اجتماعی؛ گرایش؛ مواد مخدر؛ جوانان؛ شهر کابل

مراجع

1. اورنگ، ج. (۱۳۷۶). پژوهشی درباره اعتیاد. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
2. آبادینسکی، هو. (۱۳۸۲)، جامعه‎شناسی مواد مخدر (م. ع. زکریایی، مترجم). تهران: دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر.
3. آدرم، م.، نیک منش، ز. (۱۳۹۰). گرایش به مصرف مواد در جوانان براساس ویژگی‌های‌شخصیت، مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان، ۱۴(۲)، ۱۰۱-۱۰۴.
4. جهان شاه لو، م.، محمدخانی، ش.، امیری، ح.، فخاری، آ.، و حسینی، س. (۱۳۹۵). عوامل خطرساز و محافظت‎کننده فردی، خانوادگی و اجتماعی گرایش به مصرف مواد در دانشجویان، سلامت اجتماعی مجله مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت، ۳(۲)، ۱۲۷-۱۳۷.
5. حجاریان، ا.، و قنبری، ی. (۱۳۹۲). شناسایی و تحلیل مؤلفه‌های اجتماعی مؤثر در گرایش جوانان روستایی به اعتیاد در مناطق روستایی شهرستان اصفهان. فصلنامه اعتیاد پژوهی سوءمصرف مواد، ۷(۲۷)، ۶۷-۷۸.
6. حسین‌خانزاده، ع.، طاهر، م.، سیدنوری، س.، یحیی‌زاده، آ.، و عیسی‌پور، م. (۱۳۹۲). رابطه شیوه تعامل والد-فرزند با میزان اعتیادپذیری و گرایش به جنس مخالف در دانشجویان. فصلنامه علمی اعتیادپژوهی، 7(۲۷)، ۵۹-۷۴.
7. حیدرنژاد، ع.، باقری بنجار، ع.، و اصانلو ع. (۱۳۹۱). مقایسه میزان سرمایه اجتماعی در جوانان معتاد و غیرمعتاد. فصلنامه علمی اعتیادپژوهی، ۶(۲۴)، ۹۴-۸۵.
8. دورکیم، ا. (۱۳۶۰). فلسفه و جامعه‎شناسی (ف. خمسه‌ای، مترجم) تهران: مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ‌ها.
9. دهخدا. (۱۳۷۲). لغت‌نامه دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
10. رابرتسون، ی. (۱۳۷۴). درآمدی بر جامعه‌شناسی (ح. بهروزان، مترجم) (چاپ دوم). تهران: انتشارات آستا.
11. رحمانی فضلی، ع. (۱۳۹۶). رشد۵۰ درصدی تجارت مواد مخدر در فضای مجازی / مصرف «هروئین» در حال افزایش است. بازیابی از http://jjo.ir/koqiirqi
12. رضایی، ع. م.، و صنوبری، م. (۱۳۹۲). نگرش دانشجویان به مواد مخدر: نقش بازدارنده منع قانونی، ممانعت خانواده، عدم دسترسی به مواد و اعتماد به خود. فصلنامه اعتیاد پژوهی سوءمصرف مواد، ۷(۲۸)، ۴۳-۵۸.
13. شورای نویسندگان. (۱۳۷۹). اعتیاد و پیشگیری یا درمان. یزد: انتشارات نیکوروش با همکاری دبیرخانه کمیسیون پیشگیری از اعتیاد استان یزد.
14. شهدادی، ح. (۱۳۸۹). روش تحقیق در پرستاری. تهران: انتشارات جامعه نگر با همکاری دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی زابل.
15. صادقی، ک. (۱۳۸۷). جرم‌شناسی. تهران: بی‌نا.
16. صدیق سروستانی، ر. (۱۳۷۷). آیا اعتیاد یک مسئله اجتماعی است؟ سمینار اعتیاد به مواد مخدر، تبریز.
17. صدیق سروستانی، ر. (۱۳۸۹). آسیب‌شناسی اجتماعی (چاپ ششم). تهران: انتشارات سمت.
18. علوی‌فر، م. (۱۳۹۵). بررسی جامعه‌شناختی عوامل گرایش به مواد مخدر در خانواده های شهرستان نرماشیر و ارائه راهکارهای اثربخش در جهت اصلاح گرایشات مذکور در سال ۱۳۹۵ (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی‌ارشد رشتۀ علوم اجتماعی)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان، کرمان، ایران.
19. علی وردی نیا، ا. (۱۳۸۷). تبیین جامعه‌شناختی دستگیری‎های مرتبط با مواد مخدر: مطالعه موردی استان مازندران، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، ۷(۲۸)، ۲۸۵-۳۰۷.
20. غفاری، م.، و اسماعیل پور پورعسکری، ن. (۱۳۹۶). بررسی موضوعی عوامل مؤثر در مصرف مواد مخدر در جامعه، فصلنامه مطالعات حقوق، ۴(۱۷)، ۵۹-۷۲.
21. فرخ‌پور، م. ع. (۱۳۸۲). آسیب‌های اجتماعی (عوامل و راهکارها)، بی‌جا: انتشارات دانش‌گستران.
22. فرزین فر، م. (۱۳۹۲). اعتیاد و علل و پیامدهای آن. تغییرات اجتماعی- فرهنگی، ۱(۱۵)، ۱۱۰-۱۲۴.
23. کوثری، م. (۱۳۸۲). آنومی اجتماعی و اعتیاد به مواد مخدر. فصلنامه علمی- پژوهشی اعتیادپژوهی، ۶(۲)، ۱۳-۳۰.
24. محبوبی‌منش، ح. ( ۱۳۸۲). اعتیاد مردان، تهدیدی علیه زن و خانواده. فصلنامه شورای فرهنگی، اجتماعی زنان، ۶(۲۲)، ۶۷-۹۰.
25. محمدی، ج.، کرمی، م.، رسولی ندا، ح. ر.، رسولی، م.، و فضلی، م. (۱۳۹۳). بررسی عوامل مؤثر در گرایش دانش آموزان دوره متوسطه به سوء مصرف مواد مخدر و راه‌های پیشگیری از آن. فصلنامه مطالعات مبارزه با مواد مخدر، ۶(۲۰)، ۶۳-۷۸.
26. مزیدی، ع. (۱۳۹۳). جوانان: تهدیدها و امیدها. پشاور: انتشارات دانش.
27. ممتاز، ف. (۱۳۸۱). انحرافات اجتماعی: نظریه‌ها و دیدگاه‌ها، تهران: نشر شرکت سهامی انتشار.
28. مولوی، پ. (۱۳۸۳). بررسی عوامل مؤثر درگرایش جوانان به مصرف مواد مخدر. فصلنامه اصول ﺑﻬداشت روانى، ۶(۲۱)، ۴۹-۵۵.
29. نوری، ر.، صدیقیان، آ.، رفیعی، ح.، نارنجی‌ها، ه.، صرامی، ح.، و باغستانی، ا. (‏۱۳۸۷). تحلیل روند اعتیاد در طی دو دهه اخیر (روند پدیده‎های مرتبط با اعتیاد در طی سال­‎های اجرای برنامه اول تا چهارم توسعه)، تهران: مرکز تحقیقات سوء مصرف و وابستگی به مواد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.‏
30. یوسفی لویه، و.، و یوسفی لویه، م. (۱۳۸۸). سنجش گرایش دانشجویان نسبت به اینترنت. مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، ۹(۴۲)، ۱۱۷-۱۳۵.
31. Akers, R. L., & Christine. S. S. (2004). Criminological theories: Introduction, evaluation and application (4^th Edition). Los Angeles: Roxbury Publishing Company.
32. Currie, E. (1993). Reckoning drugs, the cities, and the American future. New York: Hill and Wang.
33. Hadland, S. E., Marshall, B. D., Kerr, T., Lai, C., Montaner, J. S., & Wood, E. (2012). Ready access to illicit drugs among youth and adult users. The American Journal on Addictions, 21(5), 488-490.
34. Hagan, J. (1994). Crime and disrepute. Thousand Oaks: Pine Forge Press.
35. Hirschi, T. (1969). Causes of delinquency. Berkeley: University of California Press.
36. Jeffrey A., & Jeffrey, Z. (1995). The economic case against drug prohibition. Journal of Economic Perspectives, 9(4), 175–192
37. Kenzdeal, M. (2010). Crime and disrepute. New York: Free Press.
38. Kuiemko, I., & Steven, D. L. (2003). Empirical analysis of imprisoning drug offenders. Journal of Public Economics, 88(9–10), 2043–2066.
39. Kumpfer, K. L., & Turner, C. W. (1990). The social ethology model of adolescent substance abuse: Implications for prevention. International Journal of Addiction, 25(4), 435-63.
40. Paulsen, J., & Robinson, M. (2004). Spatial aspects of crime: Theory and practice. New York: Pearson.
41. Taylor, R. (2001). The ecology of crime fear and delinquency: Social disorganization versus social efficacy. In R. Paternoster., & R. Bachman (Eds.), explaining crime and criminals. Los Angeles, CA: Roxbury Publishing Company.
42. Vold, G., Bernard T., & Snipes, J. (1998). Theoretical (4^th). New York: Criminology Oxford University.