تبیین معرفت‌شناسی تغییر (تحلیلی واسازانه دربارۀ تغییر و حرکت)

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 16، دوره 54، شماره 1 - شماره پیاپی 108، خرداد 1401، صفحه 61-79   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2022.76911.1131

نویسندگان

حیدر اسماعیل پور^{* 1}؛ حمیدرضا علوی²

¹استادیار و عضو هیات علمی گروه علوم تربیتی ( فلسفه و تربیت اسلامی) دانشگاه پیام نورتهران ایران

²استاد و عضو هیات علمی گروه علوم تربیتی ( فلسفه و تربیت اسلامی) دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

قصد این تحقیق و واکاوی، تبیین زمان بر مبنای دیدگاه برساخت‌گرایی حرکت جوهری است. این فعالیت با شیوۀ واسازی انجام شده است. واسازی، بازخوانی و تجزیه‌وتحلیل کردن هر موضوعی از طریق مرکززدایی از آن و دستیابی ابعادی از موضوع است، که به‌طور معمول نادیده گرفته می‌شود. در مجموع، نظریه‌های زمان به دو دسته تقسیم می‌شوند: نظریه‌های تغییر ماهوی، که تغییر را صرفاً مربوط به ظواهر، نام و لایه‌های رویین نظام هستی و تمامی پدیده‌های آن می‌دانند و نظریه‌هایی که زمان را برساختۀ حرکت جوهری و تغییر و تحول بنیادین پدیده‌ها در نظر می‌گیرند. با به چالش‌کشیدن مضامین مندرج در دیدگاه تغییر ماهیات، فضا برای به‌میدان‌آمدن دیدگاه بر ساخت‌گرایی حرکت جوهری هدف‌دار متعالی، هموار گردید. بر اساس رویکرد برساخت‌گرایی حرکت جوهری هدف‌دار، تمام پدیده‌های هستی و مخصوصاً انسان، با توجه به نیاز و فقر وجودی، سراپا در حال حرکت در مسیر خالق یگانه‌اند. مرکزیت‌یافتن رویکرد برساخت‌گرایی حرکت جوهری و بنیادین، دلالت‌هایی برای تعلیم‌وتربیت دارد؛ بدین ترتیب که تعلیم‌وتربیت بیش از پیش ماهیتی دینی و بر طبق حرکت جوهری، جهان هستی بر اساس فقر ذاتی خود نیازمند محرک قیومی است که هر لحظه در حال آفرینش و ابداع باشد تا بتواند هویت لحظه‌ای و سیلانی جهان و انسان را شکل دهد و جهان حادث به حدوث ذاتی(و نه حدوث یا قدیم زمانی) است.

کلیدواژه‌ها

تغییر؛ واسازی؛ نظام مادی؛ دنیای نامحدود؛ نظام توحیدی

مراجع

القران الکریم، ترجمه آیت‌اللّه مکارم شیرازی: مدرسه الامام علی‌بن‌ابی‌طالب(علیه‌السلام)، قم، 1386.

اخوان نبوی، قاسم، «نقد و بررسی همسان‌انگاری نظریۀ تکامل و حرکت جوهری»، قبسات، سال 23، پاییز 1397، صص109-128.

ابراهیمی دینانی، غلامحسین، «رابطۀ نفس و بدن»، الهیات وحقوق، شمارۀ 24، تابستان 1386، صص3-20.

ابراهیمی دینانی، غلامحسین، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، چ8، حکمت، تهران، 1389.

امیدی، مهدی، «نتایج فلسفی – تربیتی حرکت جوهری نفس»، 1397.

https://icih.ir/wp-content/uploads/2018/02/k2j2m2961026.pdf

باقری، خسرو، رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، 1389.

بهادری، سعید و همکاران، «مطالعۀ موردی در روش‌شناسی پژوهش واسازی به‌عنوان یک پژوهش کیفی»، پژوهش در علوم انسانی، سال دهم، شماره دوم، پیاپی20، پاییز و زمستان 1398، صص53-66.

داوری اردکانی، رضا، ما و تاریخ فلسفه اسلامی، چ1، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و هنر اندیشه اسلامی، تهران، 1389.

خسرونژاد، مرتضی و همکاران، «نظریۀ حرکت جوهری: پیامدهای فلسفی و تربیتی»، اندیشۀ دینی، پیاپی 29، زمستان 1378، صص91-116.

دهقانی، رضا و همکاران، «بررسی مفهوم زمان نااصیل (مبتذل) در هستی‌شناسی بنیادین هایدگر و ناکامی وی در فراروی از فهم مابعدالطبیعی»، پژوهش‌های هستی‌شناختی، سال چهارم، شمارۀ 7، بهار و تابستان 1394، صص1-22.

رجبی، احمد و همکاران، «تناهی آغازین زمانمندی و گشودگی دازاین در وجود و زمان هایدگر» فلسفه، سال 44، شمارۀ 2، پاییز و زمستان 1395، صص27-45.

رستمی جلیلیان، حسین، «بررسی ریشه‌ها و زمینه‌های تطبیق تفسیر زمان در اندیشۀ برگسون و ملاصدرا»، اندیشۀ دینی، پیاپی 42، بهار 1391، صص97-118.

شاقول یوسف و همکاران، «دریدا: واسازی، از نقد مابعدالطبیعه غربی تا سیاست، غرب‌شناسی بنیادی»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شمارۀ دوم، پاییز و زمستان 1389، صص117-197.

شیرازی، صدرالمتألهین، تفسیر قرآن الکریم، الطبعه الثانیه، انتشارات بیدار، قم، 1415ق،.

شیرازی، صدرالمتألهین، الشواهد الربوبیه، چ2، مرکز نشر دانشگاهی، مشهد،1360.

شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا)، المشاعر، انستیتو ایرانشناسی پاریس، تهران، 1964/1342.

شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا)، الشواهد الربوبیه، دانشگاه مشهد، مشهد، 1364.

شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا)، مشاعر، ترجمه: دکتر کریم مجتهدی، چ1، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران، 1381.

شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا)، شرح اصول کافی، نشر موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1363.

شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا)، تفسیر القرآن الکریم، الطبعه الثانیه، انتشارات بیدار، قم، 1410ق.

عبودیت، عبدالرسول، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، 3ج، چ4، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیقات و توسعه علوم انسانی و موسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی(ره)، تهران، 1390.

قربانی، قدرت‌اللّه، «مبدا و معاد انسان در پرتو حرکت جوهری ملاصدرا»، فصلنامه علمی– پژوهشی دانشگاه قم، سال هشتم، شمارۀ دوم، 1393، صص

کاپلستون، فردریک، فرهنگ و تاریخ فلسفه غرب، دکارت، مترجم: علی کرباسی زاده اصفهانی، مؤسسۀ انتشارات مدینه، 1396.

کریمی گیلده و همکاران، «واسازی مفهوم تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان و نقد آن از منظر رویکرد بازسازی»، مجلۀ پژوهش‌نامۀ مبانی تعلیم و تربیت، سال 6، شمارۀ 1، بهار و تابستان 1395، صص69-82.

محمدپور، احمد، روش تحقیق معاصر در علوم انسانی، ققنوس، تهران، 1396.

مطهری، مرتضی، مجموعه آثار؛ ج5 و 11-10، مؤسسۀ انتشارات، تهران، 1375.

ملکوتی‌خواه، مریم و همکاران، «تفسیر انسان بر اساس حرکت جوهری»، نشریۀ حکمت اسرا، شمارۀ 21، پاییز1393، صص57-78.

نجفی فرا، مهدی، «زمان در پدیدارشناسی وجودی هایدگر و آنتولوژی صدرایی»، پژوهش‌های هستی‌شناختی، سال چهارم، شمارۀ 7، بهار و تابستان 1394، صص41-57.

نصر، محمدجواد، «تبیین حرکت جوهری جیلی و ارادی انسان»، آیینۀ معرفت، تابستان 1398، صص61-82.

نظری، احسان و همکاران، «زمانمندی در اندیشۀ متقدم هایدگر»، پژوهش‌های فلسفی، سال 13، شمارۀ 27، تابستان 1398، صص378-397.

نجبا، نفیسه، «تحلیل انتقادی تفسیر ماهوی از حرکت جوهری؛ مقایسه دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا»، پژوهش‌های مابعدالطبیعی، سال اول، شمارۀ 2. پاییز و زمستان 1399، صص161-178.

Change and Inconsistency First published Wed Dec 18, 2002; substantive revision Thu Feb 13, 2020.

https://plato.stanford.edu/entries/change/

Jacques Derrida(1981) Deconstruction and Philosophy, John Sallis (editor, Published by University of Chicago Prees. 1981-01-15, Chicago (1989)

Heidegger, Martin, (1973), Kant und das Problem der Metaphysik (GA. 3), F.W. von Herrmann(Hrsg.), Frankfurt am Main,Vittorio Klossterma

Heidegger, M. (1975a) Gesamtausgabe 5: Holzwege, Frankfurt am Main, Vittorio Klostermann.

Kehily, M. J. (2009). An introduction to childhood studies. UK: McGraw-Hill Education/Open University Press

Reijen, Willem van, (2009), Martin Heidegger, Wien, UTB.

Sikirivwa, Mawazo Kavula .(2020), DECONSTRUCTION THEORY AND ITS BACKGROUND, American Journal of Humanities and Social Sciences Research (AJHSSR) e-ISSN :2378-703X Volume-4, Issue-4, pp-44-72 www.ajhssr.com  Research Paper

Wang, Demin (2021)Deconstruction as a Methodology and a Way of Thinking, A thesis submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Fine Arts (Communications Design) School of Design Pratt Institute.